Freyr - 01.07.1995, Blaðsíða 36

Fóðrun og umhirða ungkálfa
Gunnar Guðmundsson, nautgriparœktarráðunautur
hjá Bœndasamtökum Islands
Orðatiltœkið „lengi býr að fyrstu gerð“ á sérstakiega vel við um mikilvœgi
umhirðu og fóðrunar ungkálfa. Þeir eru vœntanlegir burðarásar og aflgjafar í
framtíðarrekstri kúabúsins. Öll meðferð þeirra og hirðing á að taka mið afþvíeinu
allt frá fœðingu.
Mótstaða gegn smitsjúkdómum.
Þegar skepnan verður fyrir smiti eða árás sýkla eru
viðbrögð hennar að mynda sk. mótefni í blóðinu og
byggja þannig upp vörn gegn sýkingunni. Hjá mörgum
dýrategundum flytjast mótefni sem móðirin hefur
myndað yfir til fóstursins í gegnum fósturhimnurnar,
þannig að við fæðingu er þegar fyrir hendi ónæmi hjá
afkvæminu gegn sýklum. Hjá nautgripum á sér hins
vegar ekki stað neinn flutningur mótefna úr blóði móður
til fóstursins á meðgöngutímanum. Kálfurinn fæðisl því
að heita má án mótefna í blóði. Honum er þess vegna
nauðsynlegt að fá broddmjólk strax eftir fæðingu til þess
að hann geti sem fyrst byggt upp eigin mótstöðuþrótt.
Fái hann hins vegar ekki broddmjólk heldur aðeins
venjulega nýmjólk er margfalt meiri hætta á sjúkdómum
og vanþrifum en ella fyrstu dagana. Mynd nr. 1 sýnir
framgang glóbúlínmyndunar í blóðvökva hjá tveimur
kálfahópum í danskri samanburðartilraun sem fengu
annars vegar brodd og hins vegar aðeins nýmjólk.
Niðurstaða þess samanburðar er afar skýr.
Við fæðingu hefur kálfurinn fjórskiptan maga (vömb,
kepp, laka og vinstur) en aðeins vinstrin hefur náð
nægilega miklum þroska til þess að geta melt fóður.
Mjólk er eina fæðan sem nýfæddur kálfurinn getur nærst
á fyrstu dagana.
broddmjólkurgjafar
Broddmjólkin.
Efnasamsetning broddmjólkur er töluvert ólík
venjulegri mjólk að því leyti að próteininnihald hennar
er um það bil sjöfalt meira og hún er ríkari af A-, E- og
B-bætiefnum, sjá töflu 1. Auk þess er hún steinefna-
uðugri en nýmjólk. Samsetning próteinanna í brodd-
mjólk er einnig önnur. Þar er um að ræða hin svonefndu
albúmín og glóbúlín en mótefni gegn sjúkdómum eru
bundin við glóbúlínþáttinn. Mest er af mótefnum í
broddntjólkinni sem fyrst er mjólkuð, - um það bil
þrefalt meira, en miklar breytingar verða á efnainnihaldi
og samsetningu próteinanna á fyrstu klukkustundunum
eins og sýnt er á mynd 2.
Tafla 1. Efnasamsetning broddmjólkur
samanborið við nýmjólk og breytingar á
efnainnihaldi fyrstu klukkustundirnar.
Broddmjólk Ný-
Klst. eftir burð 0 12 24 48 mjólk
Vatn, % .............. 66,4 79,1 84,8 86,0 87,2
Þurrefni, % .......... 33,6 20,9 15,6 14,0 12,8
Fita, % 6,5 2,5 3,6 3,7 3,7
Prótein, % ........... 23,1 13,7 7,1 4,9 3,5
Kasein, % ............. 5,6 4,5 4,2 3,6 2,8
Albúmín+glóbúlín % 16,9 9,0 2,6 1,1 0,7
Mjólkursykur, % ....... 2,1 3,5 4,2 4,4 4,8
Aska, % ............... 1,4 1,1 1,0 0,9 0,8
(Tölur í töflunni eru úr bókinni „Nötkreatur", útg. 1969)
Upptaka mótefna.
Fyrst eftir fæðingu sogast mótefnin í broddmjólkinni
auðveldlega beint upp í gegnum vegg meltingarfæranna.
Þessi eiginleiki meltingarfæranna til beinnar upptöku
næringarefna án undangengins niðurbrots dvínar og
hverfur smám saman á fyrsta sólarhringnum. Af þessum
sökum er kálfinum nauðsynlegt að fá broddmjólk innan
2ja klukkustunda og aftur innan 6-8 klukkustunda frá
fæðingu einmitt á nteðan þessi eiginleiki er fyrir hendi.
En einnig vegna þessa eiginleika við upptöku næringar-
efna er allt hreinlæti í unthirðu kálfanna fyrstu sólar-
hringana afar mikilvægt Broddmjólkin verður að vera
308 FREYR - 7’95