Freyr - 01.07.1995, Blaðsíða 39

Vanþrif.
Kálfaskita er algengt vandamál í kálfauppeldi. Orsakir
hennar geta verið margar og sumar þeirra eru nefndar hér
að framan. Smit getur verið ein orsök kálfaskitu. Þess
vegna er brýnt að fylgjast vel með kálfunum og aðgæta
saurinn reglulega og gera strax viðeigandi ráðstafanir ef
einnkenna verður vart. Fái kálfurinn skitu verður hann
fyrir miklu vökvatapi og til þess að forða honum frá
uppþornun er nauðsynlegt að gefa honum sykur- og
saltupplausn. Yfirleitt er mælt með eftirfarandi upplausn
og af henni má gefa ungkálfum allt að 3 lítra á grip á dag:
5,0 g (1 tsk.) matarsalt (NaCI)
2,5 g (1/2 tsk.) natron (NaHCOj)
50,0 g þrúgusykur (glúkósa)
uppleyst í einum lítra af 40°C heitu vatni. (Ekki nota
strásykur vegna laxerandi áhrifa).
Mjólkurfóðrun
Framkvæmd mjólkurfóðrunar ungkálfa má draga
saman í eftirfarandi þætti, sjá rammagrein á síðu til
vinstri:
Heyfóðrun.
Einn af mikilvægari framleiðslueiginleikum mjólkur-
kúa er hæfileiki þeirra til að innbyrða og umsetja mikið
magn af gróffóðri. Þess vegna er afar mikilvægt að
jórturdýramaginn (vömb/keppur) nái að þroskast vel og
eðlilega frá fyrstu tíð, bæði hvað snertir stærð eða rými
og ekki síður hvað snertir fjölda og stærð vambar-
totanna. Stærð þeirra og gerð skiptir miklu máli um
yfirborðsflatarmál til upptöku á næringarefnum.
Eðlilegur þroski vambar hjá jórturdýrum er m. a. háður
eftirfarandi þáttum:
- að ungkálfarnir fái sneinma frjálsan aðgang
að ún’alsgóðu þurrheyi
- að örverur berist til vambarinnar með
fóðrinu, frá eldri gripum eða úr umhvetfinu
- að melting fyrir tilstuðlan örvera eða gerjun
fari í gang
- að það myndist rokgjarnar lífrœnar fitusýrur
í vömb sem sogist upp í blóðrás í gegnum
vambarvegginn (edik-, própíon- og smjör-
sýra)
Frá því að kálfurinn er viku til tíu daga gamall fer hann
að narta í þurrhey. Frá þeim aldri skal hann því hafa
aðgang að góðri. ilmandi og helst fíngerðri töðu. Um
svipað leyti fer hann einnig að líta við kjamfóðri.
Kjamfóður fyrir kálfa þarf að vera lystugt og
auðmeltanlegt. Valsað korn er talið æskilegra en
fínmalað í kálfafóðurblöndur. Með mjólkureldinu er
hægt að hafa áhrif á hve hratt vömbin þroskast og hve
hratt gróffóðurmeltingin þroskast. Því lengur sem
kálfurinn fær mjólk í verulegum mæli því seinni er
þroskinn.
Flér fyrir neðan er sýnt dæmi um fóðuráætlun fyrir
ungkálfa fyrstu 12 vikurnar. Aætlunin gerir ráð fyrir
mjólkurfóðrun í 12 vikur og þurrheyi og kjarnfóðri í
eftirtöldu magni:
Aldur Mjólk 1 á dag Þurrhey Kjarnfóður kg á dag
1 -4 dagar Broddmjólk - -
5-7 daga 3 x 1,5 lítra - -
1-2 vikna 3 x 1,5 lítra eftir lyst -
2-3 vikna 2 x 2,5 lítra eftir lyst 0,1 kg
3-4 vikna 2 x 3,0 lítra eftir lyst 0,1 kg
4-5 vikna 2 x 3,0 lítra eftir lyst 0,2 kg
5-6 vikna 2 x 2,5 lítra eftir lyst 0,3 kg
6-7 vikna 2 x 2,0 lítra eftir lyst 0,4 kg
7-8 vikna 2 x 2,0 lítra eftir lyst 0,5 kg
8 vikna 2 x 1,5 lítra eftir lyst 0,5 kg
9 vikna 2 x 1,5 lítra eftir lyst 0,4 kg
9-12 vikna smáminnka eftir lyst 0,3 kg
í fóðrun ungkálfa á þessu tímabili er eðlilegt að vega
saman annars vegar mjólkur- og hins vegar kjarnfóður-
gjöf. Sveigjanleiki getur verið töluverður þarna á milli
og getur hann farið mest eftir aðstæðum á hverju býli.
Eftir því sem heyfóðrið er betra og kálfurinn byrjar fyir
að éta hey er mögulegt að komast af með minna kjarn-
fóður á fyrstu 12 vikunum, jafnvel mun minna heldur en
þetta dæmi um fóðuráætlun gerir ráð fyrir. Þá er ekkert
því til fyrirstöðu að ala ungkálfa þennan tíma án
kjarnfóðurnotkunar, ekki síst ef mjólkurgjöf er ríkuleg
og heyfóðrið gott.
Lykilatriði í kálfaeldi.
Helstu atriði í fóðrun og umhirðu smákálfa sem hér
hefur verið fjallað um að framan má draga saman í
eftirfarandi:
- gefa broddmjólk strax og dreifa mjólkurfóðrun á fleiri
mál fyrstu dagana
- nánasta umhverfi kálfanna sé hreint, trekk- og raka-
laust, bjart og rólegt
- að kálfarnir hafi nœgilegt rými og ekki of margir
saman
- fylgst sé vel með heilsufari og þroska kálfanna
- kálfarnirfái frjálsan aðgang að úrvalsgóðu þurrheyi
frá l-2ja vikna aldri
- öll umgengni við kálfmn miði að því að gera hann
gœfan og spakan
Helstu heimildir.
Handbog for kvæghold 1993-94. Landskontoret for Kvæg.
Nötkreatur 1969. LTs Förlag. LTK. Stockholm.
7. '95- FREYR 311