Freyr - 01.07.1995, Blaðsíða 24

Aldarafmœli skýrsluhalds í
nautgriparœkt
Jón Viðar Jónmundsson
Fyrir nokkru barst mér í hendur ný bók sem mér finnst ástœða til að fara um
nokkrum orðum. Hér er um að rœða veglegt afmœlisrit sem samtök nautgripa-
rœktar í Danmörku hafa gefið út í tilefni af aldarafmœli skýrsluhalds í naut-
griparœkt þar í landi og þar með í heiminum.
Þessi starfsemi hófst í Vejen
hreppi á Jótlandi og var stofn-
fundurinn haldinn 24. janúar 1B95
en fyrstu mælingar fóru fram 29.
apríl það sama ár og vilja þeir telja
það afmælisdag þessarar starfsemi.
Hvatinn að þessu starfi var að
mjólkurframleiðsla var um það leyti
mikið að eflast í Danmörku í kjölfar
breytinga í dönskum landbúnaði þar
sem þessi þáttur búskapar var í
miklum vexti. Það gerðist á sama
tíma og kornrækt dróst saman þar
sem samkeppnisstaða hennar á
markaði hafði daprast vegna inn-
flutnings á ódýru korni frá Ameríku
til Evrópu. Nýlega hafði þá verið
fundin upp aðferð til ákvörðunar á
fituprósentu mjólkur sem gerði það
kleift að fitumæla mjólkina heima á
hverju búi (Gerber mæling). Bænd-
um var þegar ljóst að gífurlegur
breytileiki var í nýtingu mjólkur til
smjörframleiðslu, sem stafaði af
mismunandi í fituhlutfalli. Þess
vegna var það mikið kappsmál við
að auka hagkvæmni framleiðsl-
unnar að geta aukið magn og kosti
mjólkurinnar. Bændunum var ljóst
að þetta væri ekki gerlegt nema með
nákvæmu skýrsluhaldi.
Hér gripu danskir bændur eins og
svo oft fyrr og síðar til þess ráðs að
takast á við verkefnið á samvinnu-
grunni. Athygli vekur að hug-
myndir að þessu starfi virðast öðru
fremur komnar frá lýðháskólanum í
Askov, en skólabúið þar var eitt af
þeim 13 búum sem stóðu að stofnun
þessa fyrsta nautgriparæktarfélags í
heiminum.
í áðurnefndu riti er saga þessarar
okkar við Danmörku hefur þróun
hér á landi mótast meira af hug-
myndum sem þangað eru sóttar en
frá nokkru öðru landi. Skýrsluhald í
nautgriparækt, byggt á þessum
hugmyndum, hefst hér á landi innan
tæpra tíu ára frá því starfsemin hefst
í Danmörku. Guðjón Guðmunds-
son, fyrsti búfjarræktarráðunautur
Búnaðarfélags Islands, nýkominn
frá námi í Danmörku, byggir þessa
starfsemi hér upp. I árdaga starfsins
hér á landi var skýrsluhaldið byggt
á starfi eftirlitsmanna sem önnuðust
mælingu afurða og ákvörðun á
fituhlutfalli. Hér á landi lögðust
störf eftirlitsmanna tiltölulega
snemma af en þau eru hins vegar
víðast erlendis enn fyrir hendi þó að
á síðari árum færist starfsemin, víða
meira og meira í það horf að bændur
annist sjálfir skráningu afurða.
Þessi munur á staifi hér á landi og
erlendis birtist fyrst og fremst í því
að kostnaður við framkvæmd
skýrsluhaldsins hér hefur ætíð verið
lítill í samanburði við önnur lönd. I
grein eftir formann Alþjóðasamtaka
búfjárskýrsluhalds í áðumefndu riti
gerir hann samanburð á skýrslu-
haldi í þeim löndum þar sem það er
nú á tímum talið hvað öflugast og
best, þ.e. Danmörku, Svíþjóð,
Hollandi og Þýskalandi. Þar kemur
fram að í öllum þessum löndum
hefur hlutfallsleg þátttaka í
skýrsluhaldi stóraukist á síðustu
tveim áratugum og nær nú yfir á
bilinu 70-83 % af öllum mjólkur-
kúm í þessum löndum. Hann gerir
einnig samanburð á kostnaði við
framkvæmd þess og metur hann á
starfsemi rakin og horft til fram-
tíðar. Það er nú almennt viðurkennt |
að skýrsluhald sem þarna var í
fyrsta sinn lagður grunnur að er
hornsteinn alls framfarastarfs í
nautgriparækt í heiminum. Þær
upplýsingar sem þannig er aflað eru
grundvöllur að ræktunarstafi í naut- |
griparækt um allan heim þar sem j
slíku starfi er sinnt. Um leið eru
þessar upplýsingar sá grunnur sem
öll leiðbeiningastarfsemi í sam-
bandi við fóðrun og umhirðu gripa
byggir á í þeim löndum þar sem hún
er öflugust.
íslendingar lœrðu af
Dönum.
Forvitnilegt er að skoða sögu
þessarar starfsemi í Danmörku
örlítið með hliðsjón af starfi hér á
landi. Vegna aldalangra tengsla
Emil Konradi, fyrsti eftirlitsmaður
nautgriparœktarfélaganna í Danmörku
- og þar með í heiminum
296 FREYR - 7. '95