Freyr - 01.12.1999, Blaðsíða 35

Fósturvísaflutningar
milli hryssna
Þróunarverkefni við Hólaskóla - seinni hluti
Formáli
í júní 1997 hófst tilraun við Hóla-
skóla á flutningi fósturvísa milli
hryssna. Áætlun gerði ráð fyrir
tveggja ára verkefni þ.e.a.s. að til-
raunin yrði endurtekin eða henni
fram haldið vorið 1998. Faraldur sá
er fór um landið 1998 kom hins
vegar í veg íyrir að það yrði mögu-
legt. Því var ákveðið að fresta
seinni hluta verkefnisins fram á
vorið 1999. Varðandi fyrri hluta til-
raunarinnar skal hér að mestu vísað
til greinar sem birtist í Frey 1 tbl.
1999, bls 31-33, höf. Guðrún J.
Stefánsdóttir og Vilhjálmur Svans-
son.
Inngangur
Eins og fyrr segir gerði upphafleg
áætlun ráð fyrir að tilraunin yrði
tvítekin. Miðað var við að nota
sömu aðferðir bæði árin. Tilgangur
tvítekningarinnar var fyrst og
ffemst sá að ná þeim fjölda hryssna
sem gæfi niðurstöðunum traustan
grunn. Takmarkað er hversu stóran
hóp hægt er að vinna með í hvert
sinn. Auk þess var ljóst að endur-
tekning yrði afar jákvæð fyrir upp-
byggingu verkþekkingar og reynslu
á þessu sviði.
Vorið 1999 var hins vegar tekin
sú ákvörðun að nota aðra aðferð
við að koma fósturvísi fyrir í legi
„fóstranna“. Um er að ræða aðferð
þar sem fósturvísinum er komið
fyrir i platststrái og síðan dælt með
grannri pípu inn fyrir legháls
hryssunnar. Árið 1997 var notuð
aðferð þar sem fósturvísinum er
komið fyrir með kviðarholsskurði.
Ástæðurnar fyrir því að ákveðið
var að skipta um aðferð voru
nokkrar. Þróunin er í fúllum gangi
á þessu sviði og fféttir bárust af því
að erlendir aðilar væru í auknum
mæli farnir að nota slíkar aðferðir
með batnandi árangri. M.a fór
undirritaður í nóv. 1998 og kynnti
sér þessi mál við háskólann í Fort
Collins, Colorado USA. Þar á bæ
voru menn óðum að hverfa frá
skurðaðgerðinni. „Nýja aðferðin“
er á margan hátt mun fýsilegri
kostur. Fyrst og fremst fylgir henni
minni áhætta, álag og sársauki fyrir
hryssurnar og í öðru lagi sparast
mikill launa-, efnis- og lyfja-
kostnaður. Að öllu samanlögðu
þótti ljóst að framtíðin hlyti að
liggja í þessari aðferð og því skyn-
samlegast að reyna hana strax hér-
lendis.
Framkvæmd
A. Samstilling
Lagt var upp með hóp 36
hryssna, þar af 17 væntanlega
gjafa og 19 fóstrur. Hryssurnar
voru samstilltar með hormóna-
gjöf, fylgst var með egglosi og það
tímasett með sónarskoðunum og
gjöfunum haldið á réttum tíma.
Þessi fyrri hluti var unninn á sama
hátt og í tilrauninni 1997 og skal
eigi lýst frekar hér, heldur vísað
til lýsingar í fyrrnefndri grein i 1.
tbl. Freys 1999. Eini munurinn
var sá að prógesterón mælingum
var sleppt.
B. Útskolun
7-8 dögum eftir staðfest egglos
gjafahryssna var leg þeirra skolað
til að ná þaðan hugsanlegum fóst-
urvísi. Aðferðin sem beitt var, var
sú sama og 1997 en til glöggvunar
fyrir lesendur skal henni lýst hér í
fáum orðum. Byrjað er á að
þræða inn fyrir legháls hryssunnar
sérstakan hollegg úr plasti. Þegar
leggurinn er kominn inn fyrir leg-
hálsopið er þar til gerð blaðra utan
um enda leggsins blásin upp og
liggur hún þá við innra leghálsop-
ið. Næsta skref er að láta renna
inn í legið sérstakan skolvökva.
Magn vökvans fer eftir stærð legs-
ins en vökvinn er látinn renna þar
til legið er fullt. Að meðaltali fara
700-1000 ml í legið i einu. Þegar
legið er orðið fullt er vökvinn lát-
inn renna til baka út í gegnum
legginn og gegnum sérstaka síu
sem hleypir ekki fósturvísum
gegnum sig. Þessi skolun er fram-
kvæmd alls þrisvar sinnum hvað
eftir annað. Þegar útskolun er lok-
ið er sá vökva sem eftir situr í sí-
unni settur í skál og leitað að fóst-
urvísi undir víðsjá.
C. Flutningur
Finnist fósturvísir er næsta skref
að skola hann eftir sérstakri aðferð
sem ekki verður lýst hér. Að því
loknu er fósturvísirinn dreginn upp
í plaststrá og er þá tilbúinn til
flutnings. Plaststráinu er komið
íyrir í sæðingarpípu og þá er allt
klárt fyrir innlögn í fóstru. (Eftir að
fósturvísir finnst undir víðsjánni
er ekki eytt miklum tíma eða orku í
að meta útlit hans, aldur og lífvæn-
leika. Hjá hryssunum er það und-
antekning ef fleiri en einn fóstur-
vísir næst úr hverri skolun og regl-
FREYR 13-14/99 - 35