Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 16

Hollusta matvæla
S
Iorðabókum er hollusta skil-
greind bæði sem heilnæmi og
trúfesta, sbr. konungshollusta.
Væntanlega er hér á ferðinni
einn og sami uppruni í báðum til-
vikum: Heilnæm fæða er sönn og
rétt fæða sem gerir okkur gott, frek-
ar en einfaldlega matur sem við
verðum ekki veik af að borða.
Gæði matvæla
Næg, holl og góð matvæli teljast
tvímælalaust til lífsins gæða, en
hollustan er líka einn liður í gæðum
matvæla. Gæðin eru margþætt og
ekki heiglum hent að segja til um
hvaða eiginleikar skipta neytendur
mestu máli við val á vöru. Væntan-
lega eru bragðgæði, ferskleiki og
útlit fæðunnar efst á lista yfir gæða-
kröfur neytandans. Enginn vill
borða vondan eða skemmdan mat,
sama hvaða eiginleika hann hefur
aðra. Hollusta vörunnar er einnig
ofarlega á listanum og t.d. hafa
kannanir Manneldisráðs sýnt að
langflestir segjast taka tillit til holl-
ustunnar við val á mat. Það er þó
athyglisvert að konur eru í meiri
hluta þeirra sem hugsa um hollust-
una enda sjá þær oftar um matar-
innkaup til heimilisins en karlar.
En gæðakröfulisti neytenda leng-
ist og þar verður æ meira áberandi
krafan uin góða umgengni við nátt-
úruna, um sjálfbæra þróun við
framleiðslu matvara og hreinleika
afurða. Einnig óska neytendur eftir
matvælum sem eru auðveld í mat-
reiðslu, jafnvel tilbúin til neyslu, og
að pökkun og merkingar séu eins
og best verður á kosið. Síðast en
ekki síst verða sífellt háværari sið-
fræðikröfur varðandi alla fram-
leiðslu matvara, þar með talin dýra-
vernd og afstaða til erfðabreyttra
lífvera.
Hollustan er því aðeins einn
liður á löngum kröfulista sem
framleiðendur matvara þurfa að
hafa til hliðsjónar við iðju sína,
Laufey
Steingrímsdóttir,
næringar-
fræðingur,
Manneldisráði
íslands
hvort heldur er við landbúnaðar-
störf eða matvælaiðnað. En undir
hollustuhattinum felast ýmsir eig-
inleikar sem oftast eru flokkaðir í
tvö meginsvið, þ.e. næringargildi
fæðunnar og öryggi. Með næring-
argildi er átt við næringarlega
samsetningu fæðunnar, magn holl-
ustuefna og annarra næringarefna,
en með öryggi er átt við að fæðan
sé örugg og beri ekki sýkla eða að-
skotaefni sem geta skaðað neyt-
andann. Eigi fæðan að uppfylla
hollustukröfur þarf að taka jafnt
tillit til allra þessara þátta. Rjóma-
bolla getur t.d. vart talist sérstök
hollustuvara, jafnvel þótt hún sé
án aukefna eða aðskotaefna, og
fiskur sem er mengaður af kvika-
silfri eða díoxíni telst heldur ekki
heilsusamleg matvara þrátt fyrir
hollar fitusýrur, vítamín, prótein
og steinefni.
Hvað skiptir
neytandann mestu máli?
Framleiðendur matvara þurfa
eðlilega að taka mið af gæðakröf-
um neytenda eigi þeir að standast
samkeppni á matvörumarkaðnum.
Niðurstöður markaðs- og neytenda-
kannana geta þar komið framleið-
endum að góðu liði. Nýlega birtist
slík könnun á vegum Norrænu ráð-
herranefndarinnar þar sem spurt
var um viðhorf neytenda til mat-
væla og hvaða upplýsingar um
matvælin skiptu þá mestu máli. Er
hér á ferðinni stærsta neytenda-
könnun sem gerð hefur verið á öll-
um Norðurlöndum samtímis, þótt
úrtakið í hverju landi hafi ekki ver-
ið ýkja fjölmennt. Niðurstöðurnar
sýna hins vegar að kröfur og óskir
Norðurlandabúa eru í raun og veru
afskaplega líkar þótt hver þjóð beri
auðvitað sín sérkenni, og þar eru ís-
lendingar engin undantekning.
Flestir Norðurlandabúar eiga það
t.d. sameiginlegt að krefjast upp-
lýsinga um upprunaland matvöru
og eins taka flestir innlenda fram-
leiðslu fram yfir innflutta. Algeng-
asta áhyggjuefni neytenda við val á
matvöru var sýkingarhætta og voru
Hollusta matvæla
n Næringargildi
- hæfilegt magn næringar- og hollustuefna
n Öryggi
- gegn fæðubornum sjúkdómum
-gegn aðskotaefnum (mengunarefnum,
vaxtahvetjandi efnum, lyfjaleifum,
skordýraeitri, aukefnum o.fl.)
16 - FR6YR 2/2001