Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 37

mennra hússtjómarfræða, þótt alla
tíð væri verkleg og bókleg mjólkur-
fræði megin viðfangsefnið. Áhugi
Grönfeldts stóð snemma til þess að
skólinn veitti verðandi húsmæðmm
fræðslu eins og fyrr var getið.
Þótt Grönfeldt skólastjóri væri
þægilega kátur og spaugsamur
þegar því var að skipta þótti náms-
meyjum hann nokkuð strangur og
siðavandur eins og vera bar. Þóra,
kona hans, Þorleifsdóttir frá
Skinnastað í Öxarfirði sem hann
kvæntist 1902, var mikilhæf kona
og fékk orð fyrir að vera síkát,
skemmtin og í öllu hin ágætasta
húsfreyja. Saman sköpuðu þau
notalegt og aðlaðandi skólaheimili.
Kennslan
Að jafnaði dvöldust 8-10 stúlkur
við nám í Mjólkurskólanum eftir að
hann kom að Hvítárvöllum. Grön-
feldt annaðist kennsluna að mest-
um hluta einn, en Þóra kona hans
kom einnig nokkuð að henni. Sig-
urður Sigurðsson, ráðunautur, var
sem fyrr prófdómari og eftirlits-
maður við skólann.
I skýrslu Grönfeldts skólastjóra
um fyrsta starfsárið er lítillega vik-
ið að kennslugreinunum, sem voru
mjaltir, verkleg meðferð mjólkur,
smjör og ostagjörð,
þvottur og ræsting,
mjólkurreikningshald,
bæði á mjólkurbúum og
heimilum, fræðsla
mjólkurmeðferð, bæði
skrifleg og munnleg,
mæling á fitu með
„Gerbers“fitumæli
o.s.frv. Um dagleg störf
í Mjólkurskólanum á
fyrstu árum hans er ann-
ars fremur lítið vitað.
Námsmey, sem dvaldi í
skólanum 1904-1905,
lýsti starfinu m.a. svo:
„ Verklega kennslan
fór fram fyrir liádegi,
byrjaði klukkan 8. -
Kennt var: Mjaltir,
meðferð mjólkur, smjör-
og ostagerð, fitumœling
og sýring. Sumar stúlkurnar tóku á
móti rjómanum, eftir röð, að við-
stöddum skólastjóra, og áttum við
að vega hann og segja til um það
hvort hann vœri “tœkur” eða ekki,
ef svo var ekki, þá hvað vœri að
honum. Þetta þótti okkur stúlkun-
um ekki gott verk, því við urðum að
smakka á rjómanum frá hverju
heimili, en þau voru mörg, og mis-
jafiit var bragðið ... Þœr stúlkur,
sem ekki tóku á móti rjóma þann
daginn, sáu um strokkinn og “tóku
af honum”, söltuðu smjörið og
settu í vatn, þangað til gengið var
endanlega frá því. Eftir hádegið
byrjaði bóklega námið. Kennt var í
fyrirlestrum að mestu, og áttum við
að skilgreina hvaðeina í smárit-
gerðum. En það var um meðferð
mjólkur og rjóma, gerlafrœði og
húsdýrafrœði. Svo var það reikn-
ingurinn, sem okkur stúlkunum
fannst svo þungur og margbrotinn.
Allt var reiknað út í “könnum og
kvintum ”. Eitt dœmið gat orðið svo
umfangsmikið að það tók yfir heila
opnu ístílabók... ”
Undralítið hefur varðveist af
náms- og kennsluefni úr Mjólkur-
skólanum. í leitimar hafa aðeins
komið fáeinar uppskriftir náms-
meyja, einkum frá fyrstu starfsár-
um skólans. Þær eru þrenns konar
að efni:
* leiðbeiningar um hirðingu
mjólkurkúa og kálfa, svo og
fræðsla um fóðurþarfir og fóðr-
un;
* færsla kúaskýrslna, þar sem
áhersla var lögð á feitimagn
(smjör) mjólkurinnar. Notuð
voru dæmi úr kennslufjósunum;
* færsla viðskiptareikninga fyrir
rjómabú.
Efnið ber með sér að hafa verið
hagnýtt, svo sem til stóð, en jafn-
framt á háu faglegu stigi. Er ber-
sýnilegt að Grönfeldt skólastjóri
hefur kunnað mjög vel til allra
verka og lagt sig fram við kennsl-
una. Eftirlitsstörf hans með rjóma-
búunum og afurðum þeirra, sem
hann stundaði á sumrum, auðveld-
uðu honum vafalaust að sníða
kennsluna að hinum raunverulegu
þörfum rjómabústýranna.
Tvenn viðfangsefni önnur má
nefna sem virðast hafa verið nokk-
ur fyrirferða í kennslunni. Fyrst
það sem kalla mætti hússtjómar-
fræði, s.s. matargerð og næringar-
fræði, sem virðist hafa vaxið að
fyrirferð eftir því sem starfsárin
liðu. Hins vegar leikfimi sem á
Skótamynd frá Hvítárvöllum. Fyrir miðju í fremri röð situr Grönfeldt skólastjóri (úr einkasafni).
FR€VR 2/2001 - 37