Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 17

Breyttar aðstæður hafa áhrif á
fæðuöryggi og matarsjúkdóma
n Aukning á stórframleiðslu matvæla
n Aukin dreifing matvæla
n Aukin alþjóðleg viðskipti
n Breyttir framleiðsluhættir
n Auknar kröfur um fersk matvæli
n Breyttar neysluvenjur
n Ónæmi sýkla fyrir sýklalyfjum
Svíar áhygojufyllstu neytendurnir
og höfðu mestar áhyggjur af öryggi
matvæla og sýkingarhættu en Is-
lendingar höfðu af því minnstar
áhyggjur allra Norðurlandabúa.
Þess ber þó að geta að könnunin
var gerð áður en umræða um fæðu-
borna sjúkdóma varð mjög hávær í
íslenskum fjölmiðlum. Líklega yrði
niðurstaðan því önnur ef könnunin
væri gerð í dag. íslenskir neytendur
virtust hins vegar leggja heldur
meiri áherslu á að vita um magn
fitu í mat og næringargildi og verð
skipti neytendur meira máli hér á
landi en á öðrum Nórðurlöndum.
Niðurstöður könnunarinnar sýna
ennfremur að íslenskir neytendur
eru fremur íhaldssamir og láta síður
stjómast af nýjum straumum, t.d. í
umhverfismálum eða dýravemdun-
armálum, en neytendur á hinum
Norðurlöndunum.
Hversu þungt
vegur hollustan?
Kannanir sýna að íslenskir neyt-
endur em almennt þeirrar skoðunar
að hollustan skipti þá máli við val á
matvöru og virðast þeir þá aðallega
eiga við næringargildi fæðunnar,
fremur en fæðuborna sjúkdóma eða
aðskotaefni. Hins vegar er alls ekki
ljóst í öllum tilvikum hvað átt er
við með hollustu, og fer það jafnvel
eftir því hvort sýklafræðingur, eit-
urefnafræðingur eða næringarfræð-
ingur hafi komið að máli. Alltof
sjaldan er fjallað um hollustuna
sem heildarsýn, þar sem hver þáttur
hefur hæfilegt vægi. En hvað telst
hæfdegt í þessu sambandi? Hversu
þungt vegur hver þáttur fyrir sig
þegar um líf og heilsu er að tefla:
Næringarleg samsetning, fæðu-
bornir sjúkdómar og aðskotaefni?
Hvað kosta þessir þættir samfélag-
ið í fjámrunum, í veikindadögum
eða mannslífum?
Þótt vísindamenn hafi vissulega
reynt að meta vægi þessara þátta
verður að taka niðurstöður slíkra
áhættuútreikninga með miklum
fyrirvara, bæði skortir traustar for-
sendur til sjálfra útreikninganna og
eins em hollustuþættimir svo ólík-
ir. Neytendur eiga t.d. tvímælalaust
rétt á öruggum matvælum og það er
framleiðandans og allra aðstand-
enda vörunnar að tryggja eins og
kostur er að varan sé ekki menguð
af sjúkdómsvaldandi örverum eða
mengunarefnum. Þegar um er að
ræða næringarlega samsetningu er
nokkuð annað upp á teningnum því
að slrk hollusta er að vemlegu leyti
háð vali neytandans, hvort hann
kaupir súkkulaði eða gulrót, kjöt
eða fisk, mjólk eða gosdrykk.
Framleiðendur matvara hafa þó úr-
slitaáhrif á næringarlega samsetn-
ingu þeirrar fæðu sem þjóðin neyt-
ir. Landbúnaðurinn og vinnsla
landbúnaðarvara gegna þar þýðing-
armiklu hlutverki sem síst má van-
meta því að á vinnu þeirra hvílir í
raun líf og heilsa landsmanna að
miklu leyti. Eins má ekki gleyma
því að verðlag matvæla skiptir máli
fyrir fæðuvalið og þar með
hollustuna.
Það er athyglisvert að hinn al-
menni neytandi á Norðurlöndum
virðist meta vægi hollustuþáttanna
þriggja nokkuð ólíkt því sem bein-
Vægi hollustuþátta
1. Næring, mataræði
Tengist helstu dánarorsökum í Evrópu. Þriðji mikilvægasti
umhverfisþáttur sem styttir líf Evrópubúa - á eftir
tóbaksnotkun og áfengismisnotkun
2. Fæðubomir sjúkdómar
Gífurlegur kostnaður fyrir þjóðfélagið. Talið að um 130
milljónir Evrópubúa hafi sýkst af fæðubornum
sjúkdómum árið 1995
3. Aðskotaefni, mengunarefni, aukefni
Vægi tiltölulega lítið fyrir áhættu sjúkdóma og sem
dánarorsök í Evrópu
FR€YR 2/2001 - 17