Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 27

að gefa af sér tekjur. Grisjun á 40
ára gömlum lerkiskógi á Hallorms-
stað gefur tekjur sem duga fyrir
grisjunarkostnaði og vel það. Erfitt
er að spá 80-100 ár fram í tímann
og út af fyrir sig ástæðulaust að
velta fyrir sér hver gróðinn gæti
orðið eftir lokafellingu skógarins.
Nægir að nefna að sé skógarauð-
lind fyrir hendi er möguleiki á að
íslenskir bændur geti haft tekjur af
henni en sé hún það ekki er sá
möguleiki ekki fyrir hendi.
Áhrif aukinnar
á landnýtingu
Aukinn áhugi á skógrækt nú staf-
ar ekki síst af því að margir land-
eigendur telja sig vera aflögufæra
með land. Þetta á einkum við um
kúabændur, bændur í óhefðbundn-
um búskap, s.s. ferðaþjónustu, og
eldri bændur sem hafa minnkað við
sig eða hætt hefðbundnum búskap,
auk þeirra landeigenda sem vinna
við annað en bústörf (Harpa Dís
Harðardóttir og Rúnar ísleifsson,
munnl. uppl.).
Samkvæmt úttekt á gróðurlendi
því sem nýtt er til skógræktar á
svæði Héraðsskóga eru 80-90%
þess mólendi og hitt mest graslendi
(Sherry Curl, óbirt gögn). M.ö.o.
er það einkum fyrrverandi úthagi,
sem tekinn er til skógræktar, og þá
aðallega óræktuð beitilönd sem
liggja næst bæjunum. Sárasjald-
gæft er að taka tún til skógræktar
og framræsla votlendis til skóg-
ræktar þekkist varla þó að áður
framræst land sé stundum notað.
Stærð skógræktarsvæða á einstök-
um jörðum eru oftast 20- 150 ha að
fiatarmáli og jafnvel þótt samliggj-
andi jarðir séu í skógrækt er sjald-
gæft að skógræktarreitir þeirra liggi
saman.
Skógrækt fer ágætlega saman við
kúabúskap, ferðaþjónustu, græn-
metisrækt og kornrækt en virðist
síður fara vel saman við sauðfjár-
eða hrossarækt, einkum af því að
bændur sjá eftir beitilandi, sem
eðlilegt er. Hrossabændur vilja þó
gjarnan setja upp skjólbelti eða
skjóllundi í beitilöndum sínum.
Hægt er að haga skógrækt þannig
að úr verði beitarskógur, þ.e. frem-
ur gisinn skógur með góðum beit-
argróðri í skógarbotninum. Engu
að síður þarf land að vera friðað
fyrir beit á meðan skógurinn er að
vaxa upp í ákveðna hæð, sennilega
minnst 10-15 ár. Víða eru léleg
beitilönd, sem má bæta á þennan
hátt, og leggja Skjólskógar á Vest-
fjörðum sérstaka áherslu á þessa
tegund skógræktar.
Fjölnytjaskógrækt, ekki síst land-
bótaskógrækt, býður upp á ýmsa
möguleika í landnýtingu. Hér er
t.d. átt við uppbyggingu á ferða-
þjónustu.
Skipulögð skjólbeltarækt eykur
uppskeru túna og akra og eykur
vellíðan búpenings. Magir draga
þó ágæti skjólbelta í efa vegna
þeirrar snjósöfnunar sem á sér stað
við þau og vissulega getur illa stað-
sett skjólbelti gert meira ógagn en
gagn hvað það varðar, t.d. skjól-
belti rétt norðan við heimreið. Hins
vegar draga skjólbelti mjög úr
vindkælingu og gerir það yfir
venjulegt sumar meira en að vega
upp á móti vaxtartapi þá örfáu daga
að vori sem snjór liggur lengur við
skjólbeltið en fjær því. Skipulag er
hér lykilorðið og er enginn vafi á
því að flestum finnst land með góð-
um skjólbeltum meira aðlaðandi en
sú berangurslega ræktun sem víðast
hvar ríkir á Islandi.
Hvert umfang skógræktar verður
til lengri tíma litið fer að verulegu
leyti eftir þróun annarrar landnýt-
ingar en ekki öfugt. Flest bendir til
þess að æ fieiri jarðir verði í eigu
fólks sem býr í þéttbýli og er skóg-
rækt upplögð tegund landbúnaðar
fyrir það fólk þar sem hún gerir
mun minni kröfur um viðveru en
kindur, kýr og hross.
Áhrif aukinnar
skógræktar á umhverfi
Unnið er að gerð sérstaks svæðis-
skipulags fyrir Norðurlandsskóga
og munu hin landshlutabundnu
skógræktarverkefnin fylgja í kjöl-
farið. Hluti af þeirri vinnu er gerð
umhverfismats en þar er reynt að
velta upp öllum þeim umhverfis-
áhrifum sem skógrækt af því tagi
og þeirri stærðargráðu sem gert er
ráð fyrir næstu 40 árin, samkvæmt
áætlun um Norðurlandsskóga, geti
hugsanlega haft. Þar sem ekki er
vitað fyrir fram nákvæmlega hvar
einstakir skógarreitir verða ræktað-
ir er ekki hægt að fara í lögformlegt
mat á umhverfisáhrifum einstakra
framkvæmda heldur er hér um að
ræða spá um almenn áhrif óháð
staðsetningu.
Skjólbelti auka uppskeru. Myndin er frá Vallanesi á Héraði.
f R6VR 2/2001 - 27