Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 19

framleiðslu og eftirliti sé þannig
háttað að þeir hafi ekkert að óttast.
Krafan um ómengað umhverfi og
vandaða framleiðslu, hvort heldur
um er að ræða landbúnað eða
vinnslu afurða, hefur óefað mest
áhrif á viðhorf neytandans til að-
skotaefna, frekar en hræðsla við
heilsuskaða. Hollustumat verður
því seint byggt eingöngu á bláköld-
urn reiknilíkönum fyrir áhættu.
Matur er í lífi okkar flestra annað
og meira en samsafn mishollra
efnasambanda. Hann er tákn unt
umhyggju og lífsgildi - matur er
eiginlega lífið sjálft.
Stefna íslendinga í
manneldismálum
Árið 1989 var samþykkt á Al-
þingi íslendinga þingsályktun um
manneldis- og neyslustefnu. Að
undirbúningi málsins komu fulltrú-
ar nokkurra ráðuneyta, m.a. land-
búnaðarráðuneytis, en vinnan var
undir stjóm heilbrigðisráðuneytis.
Það vekur athygli að í stefnunni er
að langmestu leyti fjallað um nær-
ingarlega samsetningu fæðisins en
lítið minnst á að fæðan sé örugg
eða ómenguð.
Meginmarkmið þingsályktunar-
innar eru þessi:
* Að fæðuval sé fjölbreytt og
kjarngott.
* Að neysla hvers einstaklings
miði að því að viðhalda æski-
legri líkamsþyngd.
* Að neysla kolvetna sé aukin,
einkum úr grófu korni, kartöfl-
um, grænmeti og ávöxtum en
sykurneyslan minnki til muna
* Að prótein sé áfram ríflegt í
fæðu landsmanna
* Að dregið verði úr neyslu fitu,
einkum úr mettuðum fituefnum
* Að takmarka saltnotkun og
neyslu saltmetis.
Manneldis- og neyslustefnan var
að mörgu leyti tímamótaplagg sem
hefur haft áhrif á þróun manneld-
ismála í landinu. Á þeim tólf
árum, sem liðin eru frá mótun
hennar og samþykkt, hefur hins
vegar margt breyst og því er
kominn tími til að hrista af
stefnunni rykið og líta með fersk-
um augum fram á veginn. I þeim
efnum væri t.d. vænlegt að nýta
frumkvæði Evrópuskrifstofu Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar, en
þar á bæ samþykktu heilbrigðis-
og inatvælaráðherrar svæðisins
aðgerðaráætlun um mat og nær-
ingu í Evrópu, í september á síð-
asta ári. Tvennt er öðru fremur
óvenjulegt og athyglisvert við
þessa samþykkt: í fyrsta lagi er hér
á ferðinni fyrsta aðgerðaráætlun
um mat og næringu fyrir svæðið
þar sem vægi þessa þáttar fyrir
heilsu Evrópubúa er metið og við-
urkennt. í öðru lagi telst það til ný-
lundu að tekið er á málefninu
heildstætt og fjallað um þrjá meg-
inþætti hollustunnar: 1. Næringu
og fæðuval 2. Fæðuöryggi og 3.
Umhverfismál og sjálfbæra þróun.
Það hefur háð umræðu og þróun
manneldismála hér á landi sem
annars staðar að matur og næring
eru aðskilin svo gjörsamlega að
þessi tvö svið teljast ekki aðeins til
ólfkra fræðigreina heldur heyra
jafnframt undir mismunandi stofn-
anir og ólík ráðuneyti sem oft eiga
litla samvinnu sín á milli. Það er
því vissulega orðið tímabært að
endurskoða manneldis- og neyslu-
stefnu íslendinga, bæði í ljósi þró-
unar í manneldismálum og neyslu-
venjum þjóðarinnar, en einnig með
hliðsjón af aðgerðaráætlun Al-
þjóðaheilbrigðismálastofnunar og
ástands í matvælamálum og fæðu-
öryggi í Evrópu. Vonandi berum
við gæfu til að móta heildstæða
matvælastefnu fyrir Island sem
byggir á menningu þjóðarinnar og
innlendum aðstæðum og tekur jafn-
framt til allra helstu þátta hollust-
unnar sem eru fæðuöryggi, um-
hverfismál og næringargildi fæð-
unnar.
Heimildir
1. Forbrugernes krav til fbdevare-
mærkning og vareinformation.
TemaNord. 2001:501. Nordisk min-
isterrád.
2. Þingsályktun um manneldis- og
neyslustefnu. Samþykkt á Alþingi
19. maí 1989.
3. The Impact of Food and Nutrition
on Public Health. The Case for a
Food and Nutrition Policy and
Action Plan for the European
Region of WHO 2000-2005. World
Health Organization, Regional
Office for Europe. Copenhagen
2000.
4 The Determinants of the Burden of
Disease in the European Union.
European Commission. National
Institute of Public Health. Stock-
holm 1997.
Moh
Konungleg mótmæli
gegn misþyrmingu dýra
Bæði Sylvia drottning og Astrid
Lindgren styðja sænska áskorun
gegn misþyrmingu á sláturdýrum.
Hinn vinsæli bamabókarithöf-
undur Astrid Lindgren, sem nú er
93 ára, hefur gengið fram í fylk-
ingarbrjósti fyrir rúmlega 190
þúsund Svíum sem hafa undirrit-
að áskorunina. Sylvia drottning
hefur einnig lýst fullum stuðningi
sínurn við þetta átak, en sænska
stjórnarskráin leyfir ekki að
drottningin skrifi undir áskoranir
af neinu tagi.
Svíar hafa brugðist hart við
myndum í sjónvarpi þar sem kýr
er dregin af vörubíl á dýramarkaði
í Belgíu. Undirskriftimar verða
sendar hlutaðeigandi embættis-
manni hjá ESB, David Byrne.
Hann hefur þegar, samkvæmt frétt
í Aftonbladet, lýst því yfir að
hann muni gera ráðstafanir til að
stöðva þessar misþyrmingar.
(Bondebladet nr. 4/2001).
pREVR 2/2001 - 19