Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 28

r-ki'Vrs-
Skógur er landslag. Myndin er frá Höfða á Völlum.
Farið var eftir eftirfarandi lista,
sem er að stofni til úr lögum um
mat á umhverfisáhrifum:
* Ahrif á mannlíf
* Áhrif á landslag
* Áhrif á jarðveg
* Áhrif á jarðvegsrof
* Áhrif á vatnsmiðlun
* Áhrif á grunnvatn
* Áhrif á nærveður
* Áhrif á líffræðilega fjölbreytni í
heild
* Áhrif á gróður
* Áhrif á dýralíf
* Hnattræn áhrif
* Áhrif á menningarminjar
Fjallað hefur verið um áhrif auk-
innar skógræktar á mannlíf, sem
eru almennt séð jákvæð. Áhrif
skógræktar á aðra þætti á listanum
eru yfirleitt jákvæð eða þá hverf-
andi lítil miðað við að einungis er
áætlað að rækta skóg á 5% láglend-
is og að ræktunin verði skipulögð
þannig að ekki er t.d. gert ráð fyrir
ræktun á verndarsvæðum eða í
næsta nágrenni fomminja. Upp úr
stendur tvennt sem er vert að skoða
nánar: Áhrif skógræktar á landslag,
einkum ásýnd lands, og áhrif á líf-
fræðilega fjölbreytni, sérstaklega á
sjaldgæfar tegundir lífvera eða
sjaldgæf vistkerfi.
Asýnd lands
Áhrif skógræktar á ásýnd lands
og útsýni em í raun sálræn áhrif,
ekki hvort skógrækt hafi áhrif,
heldur hvort þau séu álitin jákvæð
eða neikvæð. Hægt er að lýsa
breytingum sem verða en ógjörn-
ingur er að ræða þýðingu þeirra á
rökrænan hátt þar sem mat fólks er
háð smekk hvers og eins.
Skógur er landslag og því hafa
skóg- og skjólbeltarækt endursköp-
un á landslagi í för með sér. Hæð,
áferð og litir gróðurs verða öðruvísi
en á skóglausu landi. Flest skóg-
ræktarsvæði verða í grennd við
bæi, gjarnan í brekku fyrir ofan
bæjarstæði og tún. Yfirleitt verður
um afmarkaða reiti að ræða á hverri
jörð, oftast 20-150 ha að flatarmáli
og skóglaust land á alla kanta. Því
munu myndast skil í landi við
skógarjaðra vegna hæðar, áferðar
og litar skógarins. Með sérstakri
hönnum jaðra og notkun á lágvaxn-
ari tegundum í þeim verður hægt að
milda þessi skil.
Með skjólbeltarækt breytist
landslag ræktunar og verður nrun-
urinn einkum sá að skurðir verða
minna áberandi og tún verða reituð
af með skjólbeltum í staðinn.
Breytingin á landslagi verður
mest áberandi í svokölluðu bú-
setulandslagi í þéttbýlum sveitum,
minni í dreifbýlli sveitum og yfir-
leitt engin í afréttarlöndum. Hægt
er að sjá þessi áhrif í gamla Öng-
ulsstaðahreppi (nú hluti Eyja-
fjarðarsveitar) þar sem mikil
skóg- og skjólbeltarækt hefur átt
sér stað á undanförnum áratugum.
Þar er ræktunin einkum innan hins
þéttbýla búsetulandslags en nær
lítið upp í brekku og ekkert niður
á flatlendið í botni Eyjafjarðar-
dals.
Áform um að klæða 5% láglendis
skógi á næstu 40 árum, að viðbættu
því skóglendi sem fyrir er, þýðir að
um miðja öld verða 94,5% láglend-
is ennþá skóglausir. Þetta takmark-
aða umfang skógræktar þýðir að
áhrif skóga á ásynd lands og útsýni
verða áfram lítil þegar á heildina er
litið.
Seint verður komið í veg fyrir
árekstra sem skapast vegna skiptra
skoðana varðandi ásýnd lands, en
með góðu skipulagi verður hægt að
varðveita mikilvæga útsýnisstaði
og landslagsþætti sem menn vilja
ekki hylja.
Líffræðileg fjölbreytni
Fátt er hægt að segja með vissu
um heildaráhrif skógræktar á Is-
landi á líffræðilega fjölbreytni.
Almennt má þó gera ráð fyrir svip-
uðum áhrifum og verða við
breytingar á vistkerfum yfirleitt
hvort sem þær stafa af
mannavöldum eða náttúrlegum
orsökum. Við breytingu hættir
vistkerfið að henta sumum teg-
undum og þær hverfa af staðnunr.
Á móti kemur að vistkerfið hentar
nú öðrum tegundum og þær nema
land. Enn aðrar tegundir notfæra
sér svæðið bæði fyrir og eftir brey-
tingu en e.t.v. breytast stofnstærðir
þeirra. Algengt er að tegundum
fækki í upphafi en fjölgi síðan á ný
á mislöngum tíma eftir eðli
breytingarinnar og nálægð tilvon-
andi landnenta. Heildaráhrifin á
líffræðilega fjölbreytni fara einnig
eftir hraða og umfangi breytingar-
innar og hversu langt hún gengur.
28 - pR€YR 2/2001