Freyr - 01.03.2001, Blaðsíða 30

RÁÐUNAUTAFUNDUR 2001
Hlutur landgæða
í afkomu í búrekstri
Metum landgæðin meira í afkomu búrekstrar í framtíðinni
- skógrækt á bújörðum er valkostur til þess
Saga Bændaskógræktar
Skógrækt á Islandi hefur verið að
færast síðustu árin æ meira frá rík-
inu til bænda. Hefur þessi þróun
gerst með nýjum lögum frá Alþingi
sem kveða á um skógrækt á lögbýl-
um. En fyrsti stuðningur ríkisvalds-
ins við nytjaskógrækt á bújörðum
var 1969 til að framkvæma Fljóts-
dalsáætlun. Fyrstu trjánum var
plantað árið 1970 í því verkefni.
Árið 1984 samþykkti Alþingi við-
bót við skógræktarlög þar sem
Skógrækt ríkisins var heimilað að
styrkja nytjaskógrækt á bújörðum,
eða Bændaskógrækt eins og verk-
efnið var fyrst kallað, enda höfðu
bændur víðs vegar um landið sýnt
áhuga á að taka þátt í skógrækt. Þar
með var grunnur lagður að ræktun
timburskóga í eigu einstaklinga
með það að markmiði að skapa
nýja auðlind í landinu sem skilaði
arði.
Árið 1991 samþykkti Alþingi lög
um Héraðsskóga sem er í reynd
fyrsta landshlutabundna verkefnið í
skógrækt. Hinn jákvæði árangur af
því verkefni leiddi af sér lagasetn-
ingu um Suðurlandsskóga, lög nr.
93/1997, og síðast ný lög um lands-
hlutabundin skógræktarverkefni,
lög nr. 56/1999, þar sem kveðið er
á um heimild til landbúnaðarráð-
herra til að stofna til sérstakra sjálf-
stæðra landshlutaverkefna í skóg-
rækt að fengnum tillögum Skóg-
ræktar ríkisins. í lögunum er kveð-
ið á um að þau fái framlög til skóg-
ræktar á tilteknu landssvæði. í
framhaldi af lagasetningunni voru
stofnuð þrjú verkefni, Norður-
landsskógar, Vesturlandsskógar og
Skjólskógar á Vestfjörðum.
Björn Bjarndal
Jónsson,
framkvæmda-
stjóri,
Suðurlands-
skógum
Árangur af starfi Héraðsskóga er
með miklum ágætum. Verkefnið
hefur notið mikils skilnings stjórn-
valda og regluleg aukning fengist á
fjárveitingum. Á sama tíma hefur
verkefnið vaxið og mætt óskum og
þörfum þeirra sem vilja gerast þátt-
takendur. Önnur landshlutaverkefni
ætla að sigla í kjölfarið og hefur
Alþingi annað árið í röð samþykkt
umbeðnar fjárhæðir allra verkefn-
anna sem sýnir betur en nokkuð
annað hug stjórnmálamanna til
þessara skógræktarverkefna.
Hvað eru landshlutabundin
skógræktarverkefni ?
Til að fá stutt yfirlit yfir markmið
skógræktar hjá landshlutabundnum
skógræktarverkefnum væri lfóð-
legt að líta nánar á eitt af verkefn-
unum (Kynningarrit Suðurlandsskóga
2000). Suðurlandsskógar er átaks-
verkefni í skógrækt á Suðurlandi til
40 ára. Á 40 árum er takmarkið að
rækta 35.000 ha af skógi og 10.000
km af skjólbeltum, miðað við ein-
falda trjáröð. Eftirfarandi er stutt
lýsing á helstu gerðum skógræktar
og skjólbelta.
Timburskógur. Skógrækt sem
hefur þann tilgang að framleiða
timbur til iðnaðarnota, þ.e.a.s. hag-
ræn skógrækt með sölu afurða í
huga. Timbrið, sem fæst við skóg-
arhögg, má síðan nota til sögunar á
plönkum og borðum, sem nýtast
áfram við gerð parkets, panels og
ýmissa annarra smíða. Lakara
timbur, þ.e.a.s. krókótt, kvistótt og
undið, má nota til framleiðslu við-
armassa til pappírsgerðar eða fram-
leiðslu spónaplatna, eða kurla niður
og nota til stígagerðar, jarðvegs-
gerðar eða eldiviðar.
Landbótaskógin: Skógrækt sem
hefur þann tilgang að klæða land
skógi, fegra ásýnd þess og bæta og
styrkja gróðurþekju. Hér er tilgang-
urinn að taka illa farið og rýrt land
og koma af stað þróun til skóg- eða
kjarrlendis með einföldum og ódýr-
um aðferðum. Tíminn er látinn
vinna með ræktuninni og skógar
þessir geta orðið fyrirtaks útivistar-
svæði.
Skógrœktarskjólbelti. Skjólbelti
sem ræktuð eru sem undanfari
skógræktar. Víða er vindur og skaf-
renningur vandamál við skógrækt.
Með skjólbeltum má koma fyrir-
huguðu skógræktarsvæði í skjól og
draga þannig úr afföllum eftir gróð-
ursetningu og flýta fyrir vexti trjá-
plantna fyrsta æviskeiðið, uns trjá-
plöntumar fara að njóta skjóls hvert
af öðru (u.þ.b. 1-2 m hæð).
Landbúnaðarskjólbelti. Skjól-
belti sem ræktuð eru til að skýla
hefðbundnum landbúnaði, s.s. bú-
fénaði, grasrækt, kartöflurækt,
komrækt, bithögum og landbúnað-
arbyggingum. Kemur þar helst til
að vindur eykur uppgufun hjá
plöntum og dýrum, en það er orku-
krefjandi ferli senr leiðir til kæling-
ar. Þessi kælingaráhrif vinds eru
kölluð vindkœling og eru metin
sem hitastigslækkun frá mældum
lofthita. Vindkæling á Suðurlandi
30 - pR€VR 2/2001