Freyr - 01.04.2001, Blaðsíða 26

andstaða Norðmanna við inngöngu
er meiri en verið hefur í mörg ár.
Skoðanakannanir í Svíþjóð sýna
einnig að ef kosið væri nú yrði að-
ild felld þar.
Margt veldur breyttri stöðu; ótti
við búfjársjúkdóma og óviss gæði
innfluttra matvæla, gjaldþrot fisk-
veiðistefnu Evrópusambandsins,
veik Evra og erfiðleikar í myntsam-
starfi, óljós áform um breytta land-
búnaðarstefnu og síðast en ekki síst
áform um stækkun sambandsins til
austurs og margvísleg óvissa sem
því fylgir. Andstæðingar aðildar í
Noregi telja að takist að spoma
gegn inngöngu næstu sex ár gangi
Noregur aldrei í Evrópusambandið.
Sama gæti gilt varðandi Island.
Þrátt fyrir það að aðild okkar að
Evrópusambandinu virðist hafa
fjarlægst a.m.k. í bili er eigi að síð-
ur ljóst að við munum áfram eiga
náið samstarf við Evrópusamband-
ið og nálgast stefnu þess og sjónar-
mið í flestum efnum, þar á meðal í
landbúnaðarmálum. Sú nálgun
kann að forminu til að fara fram
gegnum aðild okkar að Alþjóða
viðskiptastofnuninni en gert er ráð
fyrir að þrátt fyrir skipbrotið í
Seattle takist að ljúka endurskoðun
samninga um viðskipti með land-
búnaðarvörur innan fárrra ára.
Flestum, sem til þekkja, ber saman
um að nýr samningur munu fela í
sér minni möguleika á tollvernd og
þrengda möguleika á framleiðslu-
tengdum stuðningi við landbúnað.
Hvort tveggja mun snerta landbún-
að okkar og þótt ætla megi að vilji
sé til að verja áfram svipuðum fjár-
munum til stuðnings landbúnaði
hérlendis verður sá stuðningur
væntanlega í breyttu formi.
Norrænir bændur hafa átt gott
samstarf um að halda á lofti fjöl-
þættu hlutverki landbúnaðarins í
umræðum um nýjan viðskipta-
samning og virðast þau sjónarmið
njóta vaxandi skilnings. I tengslum
við þessa urnræðu hefur á vegum
Miðstjórnar norrænna bændasam-
taka, NBC, verið gefin út samnor-
rænn bæklingur sem ætlað er að
draga fram sérstöðu norræns land-
búnaðar, einkum að því er varðar
þann hreinleika sem leiðir af norð-
lægari legu landanna.
Svíar leiða nú NBC samstarfið
og sinna því af miklum dugnaði.
Þegar Svíar og Finnar gengu í Evr-
ópusambandið árið 1995 virtist
sem áhugi á norrænu landbúnaðar-
samstarfi minnkaði um stund en
norrænir bændur virðast hafa áttað
sig á að samstarf þeirra innbyrðis
styrkir málflutning þeirra, jafnt
innan sem utan Evrópusambands-
ins.
Hollusta og öryggi matvæla
Umræða hérlendis um hollustu
og öryggi matvæla hefur aldrei ver-
ið fyrirferðarmeiri en á nýliðnu ári.
Margt veldur því, svo sem margs
kyns sjúdómar og erfiðleikar sem
virðast vera fylgifiskar stórreksturs
í hörðu viðskiptaumhverfi. Þar hef-
ur umræðu um kúariðu borið hæst á
undanförnum mánuðum, ekki síst
eftir að veikin var staðfest í tveimur
kúm í Danmörku. Þjóðfélagsum-
ræðan hefur nú staðfest það, sem
bændur hafa lengi haldið fram, þ.e.
að okkur sé af heilbrigðisástæðum
jafnt manna sem búfjár nauðsyn á
ströngum takmörkunum á innflutn-
ingi matvæla. Breytt viðhorf og
aukinn skilningur neytenda í þess-
um efnum er landbúnaðinum mjög
mikilvægur og gefur honum ný
sóknarfæri. Ekki verður þó horft
fram hjá því að heilsufarsumræða
getur auðveldlega farið úr böndun-
um og það hafa danskir nautakjöts-
framleiðendur fengið að reyna því
að þótt hverfandi líkur séu á að á
markað í Danmörku komi sýkt
nautgripakjöt, hefur kostnaður af
kúariðunni og fyrirbyggjandi að-
gerðum hennar vegna kostað þar-
lenda nautgripabændur þriðjung
launateknanna í ár og mun svo
verða um næstu framtíð. Á ráð-
stefnu Norðurlandaráðs um mat-
vælaöryggi á Norðurlöndum varð
ég vitni að þvílíkum rangfærslunt
og hræðsluáróðri urn kúariðu og af-
leiðingar hennar að mér varð ljóst
hve auðvelt er að eyðileggja mat-
vælamarkað og afkomu heilla
framleiðslugreina án nokkurra vís-
indalegra raka.
Nýjasta áfallið sem landbúnaður
Evrópu hefur orðið fyrir og ef til
vill það stærsta um langan tíma er
gin- og klaufaveikifaraldur í Bret-
landi. Viðbrögð Evrópuþjóða sýna
vel hve mikil hætta er hér á ferðum,
en vekja jafnframt spumingar um
hvort landbúnaðarstefna Evrópu
með opinni samkeppni og hömlu-
lausum flutningi búfjár og búfjáraf-
urða kann ekki að leiða til þess að
mjög torvelt og kostnaðarsamt
verði að uppræta veikina. Viðbrögð
okkar hljóta að vera að viðhafa í
bráð og lengd mikla varúð í inn-
flutningi dýra og búfjárafurða. Það
er landbúnaðinum og matvæla-
öryggi þjóðarinnar lífsnauðsyn að
veikin berist ekki til Islands.
Stjórnvöld hafa þar bmgðist skyn-
samlega við en það eitt er ekki nóg.
Mestu máli skiptir ef til vill að
þjóðin öll sé vel á verði, ekki síst
þeir sem korna frá sýktum svæðum
en einnig er mikilvægt að ekki sé
farið til þessara svæða að nauð-
synjalitlu og sérstök varúð sýnd í
öllum innflutningi og vörumeðferð.
Á fomiannafundi NBC nú í janú-
arlok var samþjöppun eininga á
matvælamarkaði og staða bænda í
þeirri þróun til umræðu. Fram kom
að svipuð þróun á sér stað á öllum
Norðurlöndunum, þ.e. einingum á
matvælamarkaði fækkar hratt og
þær stækka að sama skapi. Á sama
tíma virðist hlutur bænda í smá-
söluverðinu minnka. Athuganir
hérlendis benda í sömu átt. Þótt
bændum sé nauðsyn á góðu sam-
starfi við matvöruverslanir þurfa
þeir jafnt hérlendis sem annars
staðar að halda hlut sínum. Það
tekst ekki án sífelldrar baráttu og
styrkur bænda í þeinr átökum bygg-
ist á samstöðu þeirra í öflugum
vinnslu- og sölusamtökum. I þessu
ljósi er nú unnið á öllum Norður-
löndum innan raða bænda og svo er
einnig hér þótt hægt miði. Stöðugt
upplýsingaflæði um verðmyndun
26 - pR€YR 3/2001