Freyr - 01.12.2003, Blaðsíða 36

Mynd 2. Notað var sérhannað bogmál til að mæli þvermál pungsins.
mælikvarði á eistnastærðina þó
svo að tvöföld þykkt húðarinnar
sé þar meðtalin. Hjá hestum á
aldrinum 2-3 vetra á þvermál
pungsins að vera a.m.k. 8 sm og
ekki minna en 10 sm hjá hestum
sem eru 5 vetra og eldri (3, 11).
Bæði eistun verða að liggja í
pungnum og ekki er leyfilegt að
hestar séu með náraslit eða pung-
slit (þ.e. þarmar í pungnum) (1,
38, 39). Ekki má muna meiru en
50% á stærð eistnanna ef hestar
eiga að teljast hæfir til undaneldis
(37, 38, 39) og ef stærðarmunur er
30 - 50% er það skráð og fylgst
með frjóseminni. Hér er átt við
rúmmál eistnanna.
Ef snúningur er á eistum er það
skráð og tekið inn í heildarmatið á
hestinum en gerir hann ekki óhæf-
an nema fleira sé að (10, 11, 37,
38,40,41).
Við mat á gæðum sæðis eru oft-
ast gerðar kröfur um meira en
50% hreyfanleika og að meira en
50% sæðisfrumnanna séu eðlileg-
ar að gerð (3, 18). Fjöldi sæðis-
frumna er reiknaður sem meðaltal
úr tveim sáðlátum. Kröfur um lág-
marksgildi geta verið breytilegar
milli kynbótafélaga. Kynhvöt skal
vera eðlileg (12). í nokkrum kyn-
bótafélögum í nágrannalöndunum
fá stóðhestar „ræktunarleyfi“ í
takmarkaðan fjölda ára (37, 38,
39, 42). Eftir þann tíma eru gerð-
ar kröfur um að fanghlutfallið sé
hærra en 50% eða nýtt frjósemis-
mat. Oft er gerð krafa um frjósem-
ismat við sölu á stóðhestum og til
að áætla hversu mörgum hryssum
hestamir geta sinnt yfir æxlunar-
tímabilið (3, 11, 40).
Hér á landi er frjósemismat á
stóðhestum ekki innifalið í hinu
hefðbundna ræktunarstarfi. Frá og
með þessu ári em eistu þó skoðuð
og mæld í kynbótadómi. Komi
fram gallar eða gmnur um galla
skulu hestamir skoðaðir nánar af
dýralækni.
Markmid
Megin markmið þessa verkefnis
var að skoða breytileika í stærð og
gerð eistna hjá fúllorðnum stóð-
hestum á Islandi. Einnig að kanna
fylgni eistnastærðar við aldur,
stærð (hæð á herðakamb og um-
mál framhnjáliðar) og hæfileika-
einkunn.
Efniviður og aðferðir
Hestar
I markhópi rannsóknarinnar
vom allir stóðhestar sem komu til
einstaklingsdóms á Landsmóti
hestamanna árið 2002, alls 63
hestar. Tækifæri gafst til að skoða
eistun á 59 þeirra og að mæla
þvermál pungsins á 54 hestum.
Einnig var tilsvarandi mæling
gerð á einum stóðhesti sem mætt-
ur var til keppni á Landsmótinu
og byggir rannsóknin því á mæl-
ingum á 55 hestum og skoðun á
60 hestum. Af mældum hestum
vora 11 hestar fjögurra vetra, 25
fimm vetra og 19 hestar sex vetra
eða eldri. Meðalaldur allra 60
hestanna var 5,3 vetur. Hestamir
vora skoðaðir strax að lokinni
hæfileikasýningu, á meðan þeir
köstuðu mæðinni, og vora þeir
alla jafna mjög rólegir og auðvelt
að skoða þá. Orsakir þess að ekki
gafst færi á að framkvæma mæl-
ingar hjá 9 hrossum vora óróleiki
(3), tímaskortur hjá knöpum (3)
og hjá þremur hestum var aðeins
eitt eista í pungnum við skoðun-
ina.
Klínísk skoðun og mælingar
Pungurinn var þreifaður og lega
eistnanna, stærð og þéttleiki met-
inn. Öll frávik frá eðlilegum eist-
um vora skráð. Þá var þvermál
pungsins (frá hlið til hliðar) mælt
með þar til gerðu bogmáli (mynd
2) sem mælir þvermál pungs þar
sem það er mest á meðan eistun-
um var haldið þétt niðri í pungn-
um (mynd 3). Mælingin var end-
urtekin þrisvar sinnum íyrir hvem
hest og meðaltal reiknað. Aðrar
upplýsingar um hestana, svo sem
hæð á herðakamb, hæfileikaein-
kunn og ummál hnjáliðar vora
fengnar úr gagnasafni Bændasam-
taka Islands.
| 36 - Freyr 10/2003