Freyr - 01.12.2003, Blaðsíða 61

Sjúkdómurinn hefúr einnig til-
hneigingu til að breiðast út um
liðina með aldrinum.
Spatt hefur tiltölulega lítil áhrif
á notagildi hrossa framan af en
eftir 13 vetra aldurinn skilur
greinilega á milli þar sem hross
með röntgenbreytingar eru frekar
felld en hross án röntgenbreyt-
inga.
Beygjupróf á hæklum hefur
mest gildi fyrir mat á horfum
hrossa sem eru með röntgenbreyt-
ingar þar sem hross með bæði
þessi einkenni hafa marktækt
minni endingu en hross sem hafa
aðeins annað þeirra. Helti eftir
beygipróf án röntgenbreytinga
hefúr minna að segja um horfur
hrossanna en röntgenbreytingar
einar og sér.
Krappt hom hækilsins er tengt
sjúkdómnum en ekki er hægt að
útiloka að sá litli en hámarktæki
munur sem þar kom fram sé af-
leiðing sjúkdómsins fremur en
áhættuþáttur. Aðrir byggingargall-
ar, s.s. náhækla fótstaða, hafa ekki
verið útilokaðir þar sem nákvæm-
ari mælingar skortir til að leggja
mat á áhrif þeirra.
Ekkert kom fram sem bendir til
þess að álag, sem fylgir tamningu,
þjálfun eða notkun hrossa til
reiðar sé orsök sjúkdómsins né
hafí áhrif á þróun hans. Ekkert
bendir heldur til þess að tölt sé
orsakavaldur sjúkdómsins.
Erfðir em samkvæmt þessari
rannsókn mikilvægasti orsaka-
þáttur sjúkdómsins þar sem norm-
aldreifð áhrif margra gena em tal-
in liggja að baki.
Vísbendingar komu fram um að
erfðaáhrifin geti, a.m.k. að hluta
til, legið í byggingargöllum eða
óheppilegri gerð liðanna (liðflata
og/eða stuðningsvefja) sem geri
þá óstöðuga. Þetta veldur óeðli-
legu álagi á brjósk og bein flötu
liða hækilsins og leiðir til brjósk-
eyðingar í þeim. Hversu snemma
Mynd 12. Mismunur á endingu hrossa eftir niðurstöðu spattprófunar.
bijóskeyðing tekur að þróast og
hversu alvarlegar og útbreiddar
liðskemmdirnar verða, fer að
miklu leyti eftir því hversu mikill
meðfæddur veikleiki (óstöðug-
leiki) er fyrir hendi hjá hveiju
hrossi um sig. Ef veikleikinn er
ekki mikill þróast sjúkdómurinn
ekki frekar, t.d. við að vöðvar og
bandvefur þroskast og gera liðinn
stöðugri. I mörgum tilfellum þró-
ast brjóskeyðingin þó áfram í
breytingar á beini og verða þá
sýnilegar á röntgenmyndum
(röntgenbreytingar). A því stigi
næst oft stöðugleiki og sjúkdóm-
urinn þróast ekki frekar. Hjá u.þ.b.
helmingi hrossa með röntgen-
breytingar heldur niðurbrotsferill-
inn þó áfram, liðskemmdirnar
verða útbreiddari og bólga kemur
í liðhimnuna og aðra mjúka vefi
liðanna. Þá aukast líkumar vera-
lega á langvinnri helti.
Val á kynbótahrossum út ffá
niðurstöðu röntgenmyndatöku
eða beygiprófs á hæklum væri til
þess fallið að lækka tíðni sjúk-
dómsins í hrossastofninum.
Röntgenmyndataka er öruggari
greiningaraðferð en beygiprófið
og því vænlegri til árangurs. Mik-
ilvægast er að varast að nota til
undaneldis stóðhesta og hryssur
sem greinst hafa ung með rönt-
genbreytingar þar sem gera má
ráð fyrir að þau beri með sér
mestan veikleika fyrir sjúkdómn-
um.
Þakkir
Öllum sem lögðu verkefninu lið
er þakkað óeigingjamt starf í þágu
íslenska hestsins. Hestaeigendum,
sem fómuðu dýrmætum tíma og
lögðu á sig ferðalög til að taka þátt
í verkefninu, er sérstaklega þakkað
fyrir að hafa lagt okkur til þann
góða efnivið sem raun ber vitni.
Rannsóknin var styrkt af Fram-
leiðnisjóði landbúnaðarins, Rann-
sóknarráði Islands, Utflutnings-
og markaðsnefnd íslenska hests-
ins og tryggingarfélaginu Agria í
Svíþjóð.
Nokkrar greinar um sama efni:
Amason, Th. and Bjomsdottir, S.
Heritability of age-at-onset of bone
spavin in Icelandic horses estimated
by survival analysis. Livestock
Production Science 79 (2003) 285-
293.
Axelsson, M., Eksell, P., Ronéus,
B., Broström, H., and Carlsten, J.
(1998) Relationship Between Hind
limb Lameness and Radiographic
Signs of Bone Spavin in Icelandi
Horses in Sweden. Acta Vet. Scamd.
39 (2), 349 - 357.
Axelsson M., Björnsdottir S.,
Eksell P., Haggström J., Sigurðsson
H. and Carlsten J. Risk factors associ-
ated with hind limb lameness and
degenerative joint disease in the distal
tarsus of Icelandic horses. Equine
Veterinary Joumal 33 (2001) 84-90.
Björnsdottir S., Arnason Th.,
Axelsson M., Eksell P., Sigurðsson H.
Freyr 10/2003 - 61 |