Freyr - 01.12.2002, Blaðsíða 36

brjóskeyðingu í sömu liðum hjá
ungum, ótömdum hrossum. Sterk
aldursáhrif komu fram á tíðni
þessara breytinga og gerð þeirra
gaf vísbendingar um óstöðug-
leika og ójafna dreifingu álags
um liðinn. Sýnt var fram á að
spatt dregur úr endingu hrossa,
sérstaklega eftir 12 vetra aldur-
inn. Engu að síður eru 50% líkur
á að hross sem greinist með rönt-
genbreytingar og helti eftir
beygipróf við 12 vetra aldurinn
sé í notkun 5 árum síðar.
Fyrstu sjúkdómsbreytingamar
eru óháðar notkun hrossanna til
reiðar og vinnuálag hafði ekki
neikvæð áhrif á þróun sjúkdóms-
ins. Arfgengi sjúkdómsins (eða
veikleikans fyrir honum) var
metið á bilinu 0,33 - 0,42 og
reyndist mikilvægasti orsakaþátt-
urinn sem skoðaður var.
Arfgengur veikleiki fyrir spatti
getur falist í byggingargöllum
(krepptum hækli og/ eða náhækla
fótstöðu), eða öðmm göllum í
gerð hækilsins (liðfletir passa illa
saman og/eða los í stuðningsvef).
Þar með verður óeðlilegt álag á
brjósk og bein flötu liða hækils-
ins sem leiðir til bijóskeyðingar í
þeim. Hversu snemma brjóskeyð-
ing tekur að þróast og hversu al-
varlegar og útbreiddar lið-
skemmdimar verða, fer að miklu
leyti eftir því hversu mikill með-
fæddur veikleiki er fyrir hendi
hjá hverju hrossi. Ef veikleikinn
er ekki mikill verður liðurinn
stöðugri við það að vöðvar og
bandvefur styrkjast og brjóskeyð-
ingin þróast ekki frekar. I mörg-
um tilfellum heldur þróunin
áfram og fram koma breytingar í
beini (röntgenbreytingar), sem
jafnframt em viðleitni til að gera
við skaðann. Á því stigi næst oft
stöðugleiki og sjúkdómurinn þró-
ast ekki frekar. Hjá u.þ.b. helm-
ingi hrossa með röntgenbreyting-
ar heldur niðurbrotsferillinn þó
áfram, liðskemmdimar verða út-
breiddari og bólga kemur í lið-
himnuna og aðra mjúka vefi lið-
anna. Þá aukast líkumar á lang-
vinnri helti vemlega.
Útdráttur úr erindi dr.
Þorvalds Árnasonar,
IHBC AB, SvÍÞJÓÐ, SEM
NEFNDIST KaLT MAT.
Ræktun íslenska hestsins mið-
ar að því að nýta lífræna auðlind
sem þjóðin hefur fengið í arf.
Erfðaauðlegð verður ekki geymd
í sekkjum eða bankahólfum
heldur skal hún ávöxtuð sem
hver annar auður og koma landi
og lýð að notum. Á þann hátt
einan má tryggja varðveislu
erfðaefnis innan erfðahópsins,
sem mun nýtast komandi kyn-
slóðum. Um hálfrar aldar skeið
hefur verið markvisst unnið að
kynbótum þeirra eiginleika íslen-
ska hestsins sem em innifaldir í
hinu opinbera ræktunarmarkmiði
og sem miðar eindregið að því
að auka verðmæti og vinsældir
íslenska hestsins sem reiðhests.
Sumir eiginleikar ræktunartak-
marksins em þeir sömu sem al-
mennt er lögð áhersla á í ræktun
erlendra hestakynja en sumir em
sérkennandi fyrir íslenska hest-
inn og hafa skapað honum sér-
staka markaðsímynd á alþjóðleg-
um vettvangi.
Yfírstjóm íslenskrar hrossa-
ræktar hefúr frá upphafí skipu-
legrar ræktunar hrossastofnsins
verið skipuð vel menntuðum og
framsýnum mönnum sem hafa
nýtt fýllilega þá þekkingu sem ti-
ltæk hefur verið um búfjárrækt á
hverjum tíma. í erindi mínu mun
ég stuttlega kynna mat á þeim
framfömm sem orðið hafa í rækt-
un dæmdra sköpulagseiginleika
og reiðhestkosta síðustu tvo ára-
tugi. í stuttu máli má segja að
nær ferföldun árlegrar erfðaffam-
farar hefúr áunnist í aðaleinkunn
kynbótahrossa á þessum tíma.
Hliðran meðaltals normaldreifðr-
ar aðaleinkunnar innan erfða-
hópsins hefur numið 0,18 stigum
á síðastliðnum áratug. Samtímis
hefur hinn (að hluta til) huglægi
mælikvarði dómstigans verið
hertur i áranna rás svo að breyt-
ingar í meðaltölum einkunna hafa
dempast. Hross sem fékk 8,00 í
aðaleinkunn á kynbótasýningu
landsmóts 1962 hefði að öllum
líkindum hafnað rétt við gömlu
ættbókarmörkin (7,50) ef hrossið
(klónað?) hefði komið til dóms
siðastliðið sumar.
Urval kynbótahrossanna er nú í
svo sterku samræmi við kynbóta-
matið að hæpið er að vænta þess
að úrvalsstyrkleikinn verði auk-
inn í miklum mæli án hættu á
þrengingu virka erfðahópsins og
þar með aukinni skyldleikarækt
innan stofnsins. Þörf er á að inn-
leiða notkun úrvalsmarks sem
tekur samtímis mið af kynbóta-
einkunn og skyldleikastuðlum
innan erfðahópsins. Á þann hátt
má tryggja áframhaldandi erfða-
framfarir án þess að þrengja um
of að erfðabreytileikanum innan
stofnsins.
Hlutlægar mælingar, sem sann-
anlega em sterklega tengdar eig-
inleikum þeim sem innifaldir em
í ræktunamiarkmiðinu gætu, veitt
meira öryggi í vali undaneldis-
gripa, aukið úrvalsstyrkleika í
stóðhestavalinu og í sumum til-
fellum leitt til styttra ættliðabils.
Niðurstöður rannsóknarinnar,
sem Herdís Reynisdóttir kynnir á
þessum fundi, benda eindregið til
að skýra megi allstóran þátt mis-
munar í hæfileikum og hreyfing-
argetu íslenskra hrossa með ná-
kvæmum hlutfallslegum lengdar-
málum beina, halla þeirra og
homaföllum. Full ástæða er að
skoða nánar með hveijum hætti
þessar niðurstöður megi koma að
gagni í kynbótastarfinu. Varla er
| 36-Freyr 10/2002