Freyr - 01.12.2002, Blaðsíða 29

Sumarexem í íslenskum
og erfendum hestakynjum
Sumarexem er langvinnur,
árstíðarbundinn ofnæmis-
sjúkdómur sem þekktur er í
hrossum víða um heim (mynd
1). Algengast er að sjá ein-
kenni sumarexems í makka og
sterti. í sumum tilfellum sjást
húðbreytingar víðar svo sem á
eyrum, höfði, lend og kvið.
Fyrstu einkenni eru roði og
bólguupphleypt húð, oft með
seytingu á blóðvökva sem
storknar og myndar gular
skorpur. Exeminu fylgir mikill
kláði. Hesturinn sækir í að
nudda sér utan í og eykur það
ertinguna í húðinni, oft með
þeim afleiðingum að djúp sár
geta myndast og bakteríusýk-
ing komið í kjölfarið. I lang-
vinnum tilfellum sést þykknun
á húðinni og hárleysi. I versta
falli verða hrossin ónothæf til
reiðar eða þau þarf að aflífa.
Hjá hestum fæddum í löndum
þar sem sumarexem er þekkt
koma fyrstu einkenni oftast
fram við 2ja-4ra vetra aldur og
versna með hverju sumri.
Orsök sumarexems
Sýnt hefúr verið fram á með
því að safna flugum af hestum
(1) og með húðprófúm (2) að
sumarexem er ofnæmi (hypersen-
sitivity) gegn biti mýflugna af
ættkvíslinni Culicoides (biting
midges, punkies eða no-see-ums)
af ætt Ceratopogonidae. Ættkvísl-
in Culicoides lifir ekki á Islandi,
en eina íslenska flugnategundin,
sem bítur spendýr, bitmýið
(Simulium vittatum), er af ætt-
kvíslinni Simulium (black flies)
af ætt Simuliidae (3) (mynd 2).
Meirihluti hesta, sem eru með of-
næmi gegn Culicoides, þ.e. sum-
arexem, eru einnig komnir með
ofnæmi gegn Simulium og öðr-
um bitflugum svo sem moskító-
flugum (mosquitoes) af ætt
Culicidae, stingflugum (stable
flies, Stomoxys) af ætt Muscidae
og kleggjum (horseflies) af ætt
Tabanidae (2,4). Tegundir
Culicoides ættkvíslarinnar eru
yfir 800 og þær sem koma við
sögu í sumarexemi eru mismun-
andi eftir svæðum en svo virðist
sem sameiginlegur ofnæmisvaki
(ar) sé í tegundum sem hafa verið
prófaðar. Hestar með sumarexem
svara til dæmis á Culicoides teg-
undir sem finnast ekki á því
svæði sem hestamir em (5).
Tíðni sumarexems hjá
ÝMSUM HROSSAKYNJUM
Öll hrossakyn geta fengið sum-
arexem en em misnæm og virð-
ast erfðaþættir koma þar við sögu
eins og hjá fólki með ofnæmi af
gerð I (6-8). Umhverfisþættir og
þá aðallega útsetning fyrir flug-
unni skiptir þó mestu máli. Tíðni
sumarexems í mismunandi
hrossakynjum er mjög á reiki og
í raun lítið rannsökuð. Þær far-
aldsfræðirannsóknir sem gerðar
hafa verið byggja á spumingalist-
um sem sendir vom til eigenda
eða dýralækna. Þegar ekki er
gerður greinarmunur á hrossa-
kynjum hefúr verið talað um 2-
3% tíðni í hrossum á Bretlandi
(9,10), 22% í ísrael (11), 26% í
Bresku Columbíu í Canada (12)
en 32% í Queensland í Ástralíu,
Sigurbjörgu Þorsteinsdóttur,
m
svansson,
Keldum.
10% þar sem minnst er fluga en
60% þar sem hún er verst (13).
Af smáhestum (ponies) í Bret-
landi reyndust um 3% hafa sum-
arexem (9) en af skírishestum
(Shire horses) vom það 11,6 %
(10). Tíðnin í skírishestum í
Þýskalandi var hins vegar 37,7%
ónæmis-
fræðing,
Dr. med.sci.
og
Vilhjálm
dýralækni,
Ph.D.,
Tilraunastöð
Háskóla Is-
lands í meina-
fræði að
Mynd 1. íslenskur hestur með
sumarexem (Ljósm. Eliane Marti).
Freyr 10/2002-29 |