Unga Ísland - 01.03.1944, Blaðsíða 12
þjóð. Þeim kom sízt í hug að leggja niður
tungu feðra sinna, trú eða siði, en stjórn-
arhætti heimalandsins vildu þeir ekki fella
sig við, og fyrstu áratugina eftir að Island
tók að byggjast var hér ekkert raunveru-
legt þjóðfélag. Engin lög voru sameiginleg
fyrir alla landsmenn og engar reglur, sem
öllum bar að hlýða. •
En brátt sáu menn, að þetta skipulags-
leysi var ekki heppilegt og tóku að hugleiða,
hvernig haganlegast væri að koma á fót
frjálslegu þjóðfélagi með allsherjar lögum.
ákveðnum rétti fyrir hvern þjóðfélagsmeð-
lim og þá jafnframt ákveðnum skyldum.
Þessi viðleitni bar þann árangur, að helztu
menn þjóðarinnar komu sér saman um á-
kveðið stjórnarform, sameiginlegt fyrir alla
íbúa landsins. Fulltrúar frá öllum lands-
hlutum, helztu virðingarmenn hverrar ætt-
ar, komu saman til fundar, þar sem hið
fyrirhugaða stjórnarform var tekið til um-
ræðu og náðist þar fnllt samkomulag. Þessi
þjóðfundur var haldinn á Þingvöllum árið
930 og hlaut nafnið Alþingi.
Með stofun Alþingis var grundvölluð ein
rikisheild fyrir alla þá, sem bjuggu á ís-
landi. Þar voru samþykkt þau lög, sem
þjóðarbrotinu, er flutzt hafði hingað, taldi
sér henta. Þar með var hið íslenzka þjóðfé-
lag sett á stofn.
2.
Arin liðu og Iiið íslenzka þjóðfélag dafn-
aði. Stjórnarskipunin, sem samþykkt var
á Alþingi árið 930, gafst vel. Þjóðarbrotið
úti á íslandi eignaðist fleira og fleira sér-
kennilegt. Oft og einatt reyndi á styrk-
leika hinna félagsbúndnu samtaka, og þau
stóðust jafnan hverja raun. Glöggt dæmi
þess voru þeir atburðir, sem gerðust á Al-
þingi árið 1000.
Þá brutust út miklar deilur urn trúar-
brögð, en í rauninni var þó einnig deilt um
fleira, því að trúarskipti snertu mjög stjórn-
mál landsins. Þjóðin var Ásatrúar. Goð-
arnir, sem voru prestar Ásatrúarmanna.
voru jafnframt valdamestu rnenn þjóðfé-
lagsins. Þeir litu svo á í fyrstu, að réttur
þeirra til valda í þjóðfélaginu væri skertur.
ef þjóðin skipti um trú, og vildu þeir verja
þennan rétt sinn með oddi og egg.
Deilurnar urðu harðar og gengu svo
langt. að kristnir menn og heiðnir sögðu
sig úr lögum hvorir við aðra og slitu öll
grið sín á milli, en það jafngilti þvi, að
þessir tveir flokkar í landinu segðu hvor
öðrum stríð á hendur.
Þegar hér var komið, sáu allir hinir
hyggnari menn, að þjóðfélaginu var hætta
búin, og fulltruar beggja tóku að semja.
Hið íslenzka þjóðfélag var aðeins 70 ára
gamalt, þegar þetta var, og aldrei áður
hafði önnur eins hætta steðjað að því, en
deiluaðilum tókst að semja. Þeir komu sér
saman um nokkur grundvallaratriði, sem
fara skyldi eftir, en að öðrú leyti liétu þeir
að gera eins og einn maður, sem þeir kusu.
segði fyrir. Þessi maður hét Þorgeir Þor-
kelsson og var goði. Hann var einnig lög-
sögumaður, þegar þetta var. Hann átti
heima á Ljósavatni í Suður-Þingeyjarsýslu
og er jafnan kenndur við þann stað, nefnd-
ur Þorgeir Ljósvetningagoði.
Allar hliðar deilumálsins hafa verið Þor-
geiri Ljósvetningagoða mikið kunnari en
okkur nútíðarmönnum. Eigi að síður hugs-
aði hann rnálið vel og rækilega áður en
hann kvað upp úrskurð sinn. En þegar
þar að kom, hóf hann mál sitt á því, að
þá væri komið hag manna í ónýtt efni. ef
menn skyldu ekki hafa allir ein lög í landi
hér. Talaði hann um fyrir mönnum á marga
vegu og taldi lögleysur allar til landauðnar
horfa. — Og nú þykir mér það ráð, sagði
hann, — að vér látum og eigi þá ráða er
mest vilja i gegn gangast og miðlum svo
málum á milli þeirra, að hvorir tveggja hafi
nokkuð til síns máls og höfum allir ein lög
34
UNGA ÍSLAND