Tímarit Þjóðræknisfélags Íslendinga - 01.01.1952, Blaðsíða 58

38
TÍMARIT ÞJÓÐRÆKNISFÉLAGS ÍSLENDINGA
staður þess. Eins og nafnið bendir
til liggur staðurinn við á (Árbær)
og myndaðist þorpið þar við ána er
skip gátu lengst flotið upp eftir
henni, svo höfn var þar bæði trygg
og góð og aðsókn mikil af landi eftir
vörum þeim, er skipin gátu flutt
bæði úr öðrum héruðum Finnlands
og utanlands frá. Nú stendur þar
mikil og fögur dómkirkja, var
smíði hennar hafin 1229 •— um það
bil sem Snorri var að lúka við
Heimskringlu sína. — Fljótt var far-
ið að halda þar skóla, en 1630 var
honum breytt í lúterskan Latínu-
skóla. Loks var háskóli stofnaður
þar: Ábo Akademi hið eldra, og
naut sá háskóli vaxandi virðingar
þar til hann brann til kaldra kola
ásamt miklum hluta bæjarins 1827.
Var það einhver sá versti bruni sem
sögur fara af á Norðurlöndum, en
þó tæplega eins skeinuhættur nor-
rænum fræðum og anda eins og eld-
urinn í Kaupinhafn tæpum hundrað
árum áður, þegar Árnasafn brann.
En þá (1827) hafði Finnland síðan
1808 verið undir veldi Rússa; þeir
tóku höfuðstaðarrétt af Ábo 1812, en
efldu Helsingfors til höfuðstaðar af
því að sá staður var hálfu nær
Sánkti Pétursborg. Og þegar Ábo
brann var háskólinn líka fluttur til
Helsingfors. Hér voru Svíar fyrst
forgöngumenn í stjórnmálum og lær-
dómi, en eftir því sem bærinn óx
og Finnum fjölgaði í honum varð
hlutur þeirra Svía minni við þenna
háskóla ríkisins, þar sem allt átti
að fara fram á tveim tungum lands-
ins. Það mun því þegar upp úr alda-
mótum hafa verið vakið máls á því,
að endurreisa sænskan háskóla í
Ábo og var þetta gert á stríðsárun-
um 1919 fyrir samtök og fórnarvilja
þeirra Svía í Finnlandi, er síðan
hafa haldið skólanum gangandi og
vaxandi fram á þenna dag, en prívat-
háskólar eru eins sjaldgæfir fuglar
austan hafs eins og þeir eru algeng-
ir vestan hafsins. Skólinn var átta
árum yngri en Háskóli íslands, en
þó óx hann miklu fljótar, enda stóðu
að honum meir en helmingi fleiri
menn en íslendingar, þar sem voru
hinir sænsku Finnlendingar (yfir
300,000). Akademíið byrjaði með
þrjár deildir: Heimspekisdeild (hum-
aniora), stærfræði-náttúrufræði-
deild, og þjóðhagfræðideild. Ári
síðar var efnafræði- og verkfræði-
deild aukið við, 1924 guðfræðideild
og 1927 var verzlunardeild tengd
lauslega við skólann. Háskólabóka-
safnið er nú annað í röð safna í
Finnlandi með 400,000 bindi. Annars
gefur það að skilja að með verð-
bólgu þessa síðasta og versta stríðs
og eftirstríðsáranna, með alla hluti
a. m. k. tíu sinnum dýrari en áður,
hafi hvorki háskólinn né bókasafn
hans átt góða daga.
Frá fyrstu tíð var prófessoratið í
norrænum fræðum í Ábo Akademi
rækt af Rolf Pipping, syni og læri-
sveini gamla Hugo Pippings, og
hefur hann maklega haldið uppi
lærdómssóma ættarinnar, og er
hann ekki einn um það, því hann á
tvo bræður, Nils, prófessor í stærð-
fræði í Ábo, og Hugo E., prófessor
í hagfræði í Helsingfors. En prófessor
í norrænum fræðum í Helsingfors
heitir Olav T. O. Ahlbáck, lærisveinn
Nordlings og eftirmaður hans, ungur
maður og efnilegur.
Þeir Pippingsfeðgar voru miklir
málfræðingar. Hugo Pipping hafði