Tónlistin - 01.12.1944, Page 27

TÓXLISTIX
o/
knýjandi sem nauðsyn er á leiðandi fram-
farasporum.
Lög Jóns Björnssonar þræða ekki ný-
stárlegar brautir, en þau eru innlegg til
viðhalds alþýðutónlistar, en án hennar
væri öll tónlist ekkert nema glysmikið
hjóm útvaldra gæðinga, forréttinda og
kunnáttumanna, án almennra lífsmögu-
leika. Þó verÖúr ætið að gæta þess, að
aðeins l>að liezta er nógu gott fyrir al-
þýðuna, og einnig á þessum vettvangi á
það sannarlega heima, svo framarlega sem
vakinn er vilji til vaxtar og fullkomnun-
ar. Þessvegna verður ætið að liafa of-
urlitla gát á stefnu ]>essara mála og reyna
að leiða þau i framfarvænlegan og hrein-
an og beinan farveg. Xokkur atriði í ]iess-
um lögum Jóns eru ])vi verð ])ess, að ])eim
sé yeitt nokkur athygli, og mætti ])að
máske horfa til hóta cf vel tækist, ]>ví
að eftirgreindar upptalningar eru sam-
ciginlegar öljum þorra þeirra laga, er út
hafa komið eftir íslenzka höfunda síðustu
aratugi og stafa blátt áfram af ónógri
tónfræðilegri ])ekkingu. Þá ber fyrst að
telja kvartsextakkord, sem er laus við
ohagganleik góðrar undirstöðu (l)ls. i, 5.
taktur, bls. 5, 1. taktur). Þá getur víxlun
radda ekki skoðazt sem heppileg radd-
festa, cf laglínuröddin er þar með færð
1 kaf (bls. 1. 9. taktur). Samstígar fimm-
undir álíta íslendingar sérréttindi sér til
nanda vegna tvísöngsins forna, en þess
verður ])ó að gæta, að því aðeins eru sam-
stígar fimmundir afsakanlegar og óað-
tinnanlegar, að ]>ær séu i samræmi við
umhverfi sitt að öðru leyti; að öðrum
kosti dagar ]>ær uppi sem nátttröll í ein-
angrun. Samstígar fimmundir má stunda
sem dyggð, ef samkvæmni stjórnar þeirri
stefnu, annars verður úr ])ví tilviljunar-
kennt handahófshragð (bls. 1, 11. taktur,
kls. 9. 11. taktur, bls. 11, 6. taktur). Bið-
tonar eða forhaldstónar hafa jafnan verið
1 miklu afhaldi sem innihaldsrikur tján-
nigarmiðill heitrar tilfinningar, átakan-
leg lausnarsókn þeirra fyllir eyrað nokk-
urri ástríðu, sem þó slævist við þráfald-
lega endurtekningu rómantisku stefnunn-
er. I þessu atriði er fólgið geysisterkt
stílatriði íslenzkra tónbókmennta, sem við
höfum tekið í arf frá síðnorrænni lýrík.
Tíð notkun forhaldstóna verkar ekki
kröftuglega, heldur nánast kitlandi og æs-
andi með allmikilli sundurgerð, og hún
leysir því heildræna áferð upp í sniáein-
ingar stakstæðra tilfinningabólstra (bls.
5. 6. taktur, einfaldur forhaldstóun, og
12. taktur, tvöfaldur forhaldstónn eða
biðtónn). Verri en samstígar fimmundir
eru ])ó samstígar áttundir, sem nokkrum
sinnum láta á sér kræla; veikir þetta
raddsetninguna verulega sökum hins ot'
nána skyldleika samstigra tóna, gerir hana
daufa og kraftlausa (bls. 7, 6.-7. taktur,
bls. 8, 9.—10. taktur og 13. taktur, hls.
13, 11. taktur). Gott tilhlaup er að finna
á bls. 9, ,,Syng íslands ])jóð" ; hér er radd-
færslan háð sterkum óbrotnum ])ríhljóm-
um í grunnnstöðu, og hið sama kemur
fyrir á bls. 10, „eilíft vakir auglit ]>itt‘‘
osf. Hér kemur einnig fram vottur að
„sekvens" eða at'leiðslu, sem betur hefði
haldizt rétt í stað þess að sveigjast tif
hæðar, sem of oft er siðan itrekuð í næstu
töktum. Sekvens er óhætt að flytja þrisv-
ar í röð ( sama tónaröð með samri tón-
skipun á breytilegum tónsætum) ; skapar
hann nokkurn stíl og er þar að auki form-
bindandi. Tónendúrtekningin á „landið
mitt“ virðist ó])örf, því að kyrrstöðu
ber að forðast. Misminni hlýtur að
hafa leitt til skammstöfunarinnar „rit-
and“. A bls. 9 gefur að líta vafasama
réttritun í 18. takti (dís komi i stað es
i 1. tenór), og i 19. takti vantar sjöund-
ina í fortónsníundarhljóminn við drátt-
arbogann. A bls. 9 er að finna magnlítið
niðurlag i 14. takti með óuppleystum
kvartsextakkord á undan sama hljómi í
grunnstöðu, og endirinn á sömu síðu er
ekki nógu sterkvaxinn út úr undangengi
sínu og verkar þvi aðeins sem laust við-
skeyti til uppfyllingar. Misritun hefir
slæðzt með á bls. 10 í 18. takti, c í stað
hís í 2. bassa: í næsta takti kemur enn
fyrir viðsjárverður fersexundarhljómur
cís-fis-a, og i 22. takti er ranglega skrif-
aður As-dúr í stað Gís-dúr og undanfari
að honum. Þó sýnist meinlegust villa í