Tónlistin - 01.06.1946, Síða 16

14
TÓNLISTIN
ofbeldi, sem ógnaði ineð þvi að
varna Finnum sæti í ríkisstjórninni
og aí'nema málfrelsi og fundafrelsi.
1 tæp sjö liundruð ár höfðu Finnar
lotið sænskri stjórn (1157—1808), og
nú sátu Rússar yfir rétti þeirra. Si-
helius einsetti sér þvi að reyna að
liefja þjóðlega vakningu meðal
landa sinna til þess að örva og létta
liina þungu og liættulegu sjálfstæð-
isbaráttu þeirra. Hann kvaddi þvi
meginland Evrópu og hélt til liins
innilukta þúsund vatna lands, liátt
í norðri, sem af hetjumætti einhuga
þjóðar veitti vasklegt viðnám slaf-
neskum yfirgangi.
Til þess að skilja tónskáldið het-
ur, skulum vér líta nokkru nánar
á land lians og þjóð. Uppruni Finna
er frekar óljós. Því hefir verið hald-
ið fram, að þeir liafi snennna á öld-
um búið á bökkum Volgu og ráðið
yfir miklum hluta þess landsvæðis,
sem nú nefnist Rússland. Skyldir
eru þeir Ungverjum og tilheyra hin-
um úgríska kynþætti, eins og Est-
lendingar. Finnsk tunga var í mik-
illi niðurlægingu fram undir miðja
síðustu öld. Var liún eingöngu al-
þýðumál, meðan sænska var hók-
menntamál, sem talað var af heldri
stéttum og höfðingjum. Endurfæð-
ing finnskrar tungu hefst 1835, þeg-
ar fátækur skraddarasonur, Eli-
as Lönnrot, gefur í fyrsta sinn út
safn af þjóðkvæðum Finna, sem
kölluð eru „Kalevala". Er þetta frá-
sögn af ævintýrum og afreksverk-
um, sem fjórar þjóðhetjur drýgja:
Vainiámöinen, Baldur finnskrar
goðtrúar og rammur galdramaður;
Ilmarinen, bróðir hans, slægvitur
íþróttakappi og þjóðhagasmiður,
Lemminkáinen, yndi allra kvenna,
einskonar norrænn Don Juan; og
Kuilervo, sérkennilegur og skugga-
legur persónugervingur, sem hlýtur
hin sorglegustu örlög. Kvenhetjurn-
ar eru líka aðallega fjórar: Ilmatar,
dóttir loftguðsins og móðir Váiniá-
möinens; Aino ástmey hans; Louhi
húsfreyja i Norðurheimum; og dótt-
ir hennar, mærin Pohjola, sem verð-
ur eiginkona Ilmarinens. Kvæðin
skiptast í fimmtiu runos eða flokka
og fjalla að mjög miklu leyti um
náttúru landsins og töfralistir, svo
að hvergi annarsstaðar i fornum
heimsbókmenntum mun það efni
skipa svo breiðan sess. Islendinga-
sögurnar geta nokkrum sinnum um
fjölkunnugt fólk af finnsku bergi
brotið, og Finnar liafa frá öndverðu
verið annálaðir meðal nágranna
sinna fyrir sérstakan frama i svarta
skóla fjölkynnginnar. Einangrun
landsins hefir lialdið þessari trú við
lýði, og landslag og loftslag styrkja
liana enn að mun. Að sumu leyti
benda landshættir til Islands:
langir vetur, þegar jörðin liggur
í dvaladái undir þykkum snjófeldi
og norðurljósin lýsa upp ómælis-
hvelfingu háloftanna; langir sum-
ardagar og bjartar nætur; og dinim-
ir haustdagar, þegar holskeflur bylt-
ast inn yfir ströndina og himinninn
lirannast svörtum skývængjum,
eins og heljarstórt finngálkn svífi
yfir Suomi.
Þetta land hefir fóstrað Sibelius.
Hin hrjúfa tign þess hefir blásið
honum í brjóst óhagganlegri aðdá-
un á röddum náttúrunnar, sem jafn-