Tónlistin - 01.06.1946, Blaðsíða 28

26
TÓNLISTIN
strengnum (skiptilykill); var þetta
gert þegar höfundurinn vildi gefa
til kynna raddhæð söngvarans, seni
flytja átti sönginn,
nefnilega í
annaðhvort
eða
stað 1 li ^
"Ij
1 ‘4 =
(hár skiptilykill) m-—f¥.-
■9« =-
(lágur skiptilykill).
Áður fyrr var hægt að færa lyk-
ana úr stað. í fyrstu línu dæmanna er
c-lykill á þremur mismunandi sæt-
um. Einstrikað c situr á sömu línu
nótnaselrengsins. og lykillinn. C-lyk-
illinn skipti um nafn eftir því á hvaða
línu hann sat og hvaða rödd hann
átti að tákna. C-lykill á neðstu linu
heitir sópran-Iykill (eða diskant-
lykill), á næstneðslu líuu mezzo-
sópran-lykill, á miðlinu alt-lykill og
á næstefstu línu tenór-lykill. Sömu-
leiðis skipti f-lykillinn áður um sæti;
á miðlínu hét hann bariton-lykill, á
næstefstu línu bassa-Iykill og á efstu
línu sub-bassa-lykill. Dæmin liér að
ofan sýna tónfærslu (transposition)
með því að breyta sætum lyklanna:
frá færsta dæmi til annars tónfærsla
upp um þriund; frá fyrsta dæmi til
þriðja tónfærsla niður um þríund.
chiroplast (gr.) = egl.: sá, sem mótar
höndina; áhald, sem venja álti
menn við rétta liandstöðu; upp-
finnandi þess var Johann Bernhard
Logier tónlistarkennari í Kassel
(1777—1846). Uppfinning hans
var fólgin í því að fá nemendur til
að spila með mjög mikið sveigðum
úlnlið.
chitarra (it.), gitar.
chitarrone, úrelt stór bassalúta.
choir-organ (e.), þriðja handborð
eða nótnaborð (manual) á orgeli,
fjarverk, útverk.
chor (þ.), 1. samsafn margra söng-
manna með ólíku raddsviði = kór;
2. söngverk, sem samið er fyrir
slíkan flokk; 3. staður sá i kirkj-
unni fyrir framan orgelið þar sem
söngvararnir standa; 4. strengir
þeir í píanóinu, sem stilltir eru í
sömu hæð og tilheyra sömu nótu;
hljóðfærið er tvíkóra eða þríkóra
eftir þvi, livort tveir eða þrir
strengir eru tengdir hverri nótu; í
orgeli nefnist „kór“ allar þær mis-
munandi hljómbreytilegu pipur,
sem liggja að einu blönduðu reg-
islri eða rödd (mixtúra, kornett).
chorage (clioragos), hjá Grikkjum
stjórnandi kórsins í harmleiknum
og gleðileiknum, kórstjóri, for-
söngvari.
choral (þ.), 1. innan kaþólsku kirkj-
unnar söngvarnir í gregóríönsku
helgisiðabókinni; 2. í kirkju mót-
mælenda lög þau, sem söfnuðurinn
notar við söng sálma og andlegi'a
ljóða.