Bændablaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 12. apríl 2005 7
Hreinn Þorkelsson sendi þenn-
an skemmtilega pistil og enn
skemmtilegri vísur á Leirinn:
Brynjólfur Pálsson, bóndi í
Núpstúni í Hrunamannahreppi,
gerði ótal braghendur á fjalli í
gegnum tíðina. Það voru nátt-
úrustemningar og gangna-
mannasaga Hrunamanna um
leið. Karlarnir sungu þetta við
raust í kofunum á kvöldin, góð-
glaðir háfjallatenórar í hverjum
barka. Þær voru sungnar af
innlifun dýpstri og eru reyndar
enn; engin þörf á þátíð hér.
Binni hefur hins vegar aldrei
viljað birta neitt eftir sig á prenti.
Hann hefur það fram yfir okkur
prentsvertupúkana marga.
Einnig er hann hagyrðingur fá-
gætur, sem er auðvitað meira
um vert og því sárara að ekki
séu til á prenti ljóðasöfn hans.
Líklegast er að Svínárnes-nafn-
ið sé þannig til komið að síð-
ustu nótt á fjalli eyddu/eyða
menn í Svínárnesi, þar sem
Sandá fellur í Hvítá og Bláfellið
gnæfir yfir vestan ár. Þar hittast
Norðurleit og Suðurleit og þar
er jafnan fagnaðarfundur og
mikið sungið einmitt það kvöld.
Djöfull er nú drengir gott að
detta í ´ða
mega frjáls um fjöllin ríða
og fullur oní pokann skríða.
Gríðarlega gáskablandin gerð-
ist reiðin
fram með Sandá létt var leiðin
lostafull og blaut var heiðin.
Ekki læt ég af mér renna allan
daginn
okkur gengur allt í haginn
ef við höfum norðan blæinn
Forlögin mig færðu hingað fylli-
raftinn
aðeins til að opna kjaftinn
og endurnýja sálarkraftinn
Það er eins og inní hausnum
ennþá kveði
ekki man ég allt sem skeði
en eitt er víst að þar var gleði.
Kæri Jón
Hermaður, staðsettur í Afgan-
istan, fékk svokallað „Kæri Jón“
bréf að heiman frá kærustunni.
Það hljómaði svona:
Kæri Jón
Ég get því miður ekki haldið
sambandi okkar áfram. Fjar-
lægðin á milli okkar er bara of
mikil. Ég verð að viðurkenna að
frá því þú fórst hef haldið fram-
hjá þér tvisvar og það er ekki
sanngjarnt. Mér þykir þetta
miður.Vertu svo vænn að
senda til baka myndina af mér
sem ég sendi þér.
Ástarkveðja, Sigga
Hermaðurinn, með særðar til-
finningar, bað félaga sína um
að lána sér allar þær myndir
sem þeir hefðu af kærustum
sínum, systrum eða fyrrverandi
kærustum. Þessar myndir, auk
myndarinnar af Siggu, setti
hermaðurinn í umslag ásamt
meðfylgandi bréfi:
Kæra Sigga.
Þú verður að fyrirgefa en ég get
ekki með nokkru móti munað
hver í andsk....... þú ert. En
taktu endilega myndina af þér
úr bunkanum og sendu restina
til baka.
Kveðja, Jón
Mælt af
munni fram
Umsjón:
Sigurdór Sigurdórsson
Bændum brá heldur betur í
brún er tilkynnt var í fréttum Rík-
issjónvarpsins 31. mars sl. að ríkis-
stjórnin hefði ákveðið að einka-
væða og selja Lánasjóð landbún-
aðarins og kaupandinn myndi þá
eignast fyrsta veðrétt í nær öllum
bújörðum á Íslandi.
Lánasjóður landbúnaðarins er
opinber stofnun sem bændur hafa
greitt til ákveðið hlutfall af fram-
leiðsluverðmæti sínu og á grund-
velli þeirra tekna hefur sjóðnum
verið kleyft að lána bændum fé á
hagstæðari kjörum en annars hefði
verið. Sjóðurinn hefur átt ríkan
þátt í að byggja upp og þróa land-
búnaðinn, hann hefur aftur og aftur
tekið þátt í aðgerðum til að verja
einstakar búgreinar eða bændur al-
mennt áföllum og hefur tryggt
dreifðan sjálfseignarbúskap vítt og
breitt um landið. Lánareglur eru
fullkomlega gegnsæjar og bændur
hafa jafnan aðgang að sjóðnum
óháð búsetu.
Þó sjóðurinn sé að formi til í
eigu ríkisins er fjarri því að ríkið
hafi sjálfsagðan ráðstöfunarrétt yf-
ir honum. Það eru bændur og sam-
tök þeirra sem hafa byggt upp
sjóðinn. Markmið hans er fjár-
málaþjónusta við bændur á jafn-
réttisgrunni en ekki hámörkun
eigin gróða. Útlánatöp eru hverf-
andi og nánast engin ef frá er talið
það sem tengist aðgerðum til
lausnar vanda einstakra búgreina á
erfiðleikatímum. Þá hefur sjóður-
inn eins og áður sagði oft leikið
stórt hlutverk í aðgerðum til að
fleyta landbúnaðinum yfir erfið-
leikatímabil með frestun afborg-
ana, skuldbreytingum og fleiru
slíku.
Samþjöppun og rað-
uppkaup jarða
mikið áhyggjuefni
Einn alvarlegasti vandi sem nú
steðjar að íslenskum landbúnaði er
raðuppkaup einstaklinga og fyrir-
tækja á bújörðum og samþjöppun
framleiðsluréttar. Brýnt er að á
því sé tekið. Það er sótt að sjálfs-
eignarbóndanum og fjölskyldubú-
unum. Meðan engin takmörkun er
á slíku er enn varasamara en ella
að einkavæða lánasjóðinn, selja
hann eða leggja hann niður.
Að fórna fyrsta veðrétti á nán-
ast öllum jörðum landsins í hendur
bankastofnunar sem hefur að
æðsta boðorði sem hraðastan og
mestan gróða eigenda sinna getur á
skömmum tíma gjörbreytt eignar-
haldi á jörðum og búsetumynstri í
landinu. Ætli mörgum þyki ekki
nóg um þær breytingar sem þegar
eru að verða þó ekki sé hellt olíu á
eldinn með slíkri aðgerð. Á tímum
eins og þeim sem nú ríða yfir þjóð-
ina, þar sem sótt er að félagslegum
gildum og samheldni er á undan-
haldi, kemur þó krafan um einka-
væðingu og sölu Lánasjóðsins ekki
á óvart.
Félagsleg samstaða er styrkur
landbúnaðarins
Það má vel vera að einstaka
bændur sem nú eru með uppbyggð
bú sín og hafa notið sjóðsins vilji
nú hætta að leggja til hans fé, ekki
síst í ljósi þess að uppbyggð bú á
verðmætustu jörðum landsins geta
nú átt kost á hagstæðari lánum,
a.m.k. tímabundið, hjá viðskipta-
bönkum. En það mun ekki gilda
fyrir alla. Bújarðir á jaðarsvæðum
og innan einstakra héraða munu
verða afskiptar. Viðskiptabankar
munu þar deila og drottna á sínum
forsendum. Þeir hafa engar samfé-
lagsskyldur, markmiðið er ein-
göngu að hámarka gróða eigenda
sinna á hverjum tíma. "Mun þá
mörgum bóndanum þykja þröngt
fyrir sínum durum".
Það kemur engum á óvart að
einkavæddur fjármálaheimurinn
vilji komast yfir þennan sjóð, ekk-
ert síður en Íbúðalánasjóð sem
einnig er gerð hörð atlaga að um
þessar mundir. Þá geta gróðaspeg-
úlantar sjálfsagt reiknað það út að
óhætt sé að leggja í nokkurn fórn-
arkostnað til að ná tangarhaldi á
nánast öllum bújörðum í landinu..
En þá á ekki að leggjast flatur
í slíkan straum, ef til óheilla horfir,
heldur spyrna við fótum. Félagsleg
samstaða er styrkur landbúnaðar-
ins.
Endurskoðunar er þörf
Landbúnaðarnefnd Alþingis
var afhent í byrjun apríl skýrsla
sérstakrar verkefnisstjórnar sem
falið var að meta stöðu og framtíð
Lánasjóðsins. Í skýrslunni er nán-
ast gefið fyrir fram sú forsenda að
selja þurfi sjóðinn og síðan unnið
út frá því. Það er mjög einhæf
nálgun.
Vel má vera að Lánasjóðurinn
hafi brugðist seint við breyttum
aðstæðum og ýmislegt þarf þar
augljóslega að endurskoða, t.d.
framleiðslugjald bænda til sjóðs-
ins. Það verður líka að teljast
óeðlilegt að þau lán sem sjóðurinn
tekur til að fjármagna útlán sín
skuli bera um 6 % vexti þrátt fyrir
ríkisábyrgð, en meðal útlánavextir
eru um 4,5%.
Það hlýtur að mega kanna
möguleika á að endursemja um
þessar skuldbindingar.
Þá hefur sjóðurinn enga heim-
ild til að leggja á uppgreiðslugjald
lána eins og flestar fjármálastofn-
anir hafa.
Vel mætti afmarka lánaflokka
hans og takmarka lánveitingar við
eina jörð eða að lána ekki sama
aðila til raðuppkaupa á jörðum svo
að dæmi sé tekið.
Lögum
Lánasjóðinn
að breyttu umhverfi
Þannig má endurskoða ýmis
atriði í lögum og starfsreglum
sjóðsins og kanna m.a. eftirfar-
andi:
1. Finna leið til að endur-
semja um kjör á þeim lánum
sem sjóðurinn fjármagnar útlán
sín með.
2. Lækka stjórnunar og
rekstrarkostnað sjóðsins.
3. Afmarka lánshlutverk
hans við ákveðinn grunnstuðn-
ing við búskap og jarðakaup.
4. Samreka, eða mögulega
sameina, Lánasjóðinn og Lífeyr-
issjóð bænda.
Mín skoðun er sú að gríðarleg
áhætta sé tekin með því að einka-
væða og selja Lánasjóðinn að svo
lítt athuguðu máli. Miklu nær væri
að laga starfsemi hans að breyttum
aðstæðum og tryggja framtíð hans
í nýju umhverfi og með endurskil-
greint hlutverk. Landbúnaðurinn
og sveitirnar þurfa áfram á sjóði að
halda sem tryggir á jafnræðis-
grundvelli grunnfjármögnun til
jarðakaupa og uppbyggingar og
þar með það félagslega og byggða-
lega hlutverk að styðja við dreifða
búsetu, tryggja jafnrétti til grunn-
fjármögnunar óháð búsetu og auð-
velda endurnýjun í greininni.
Jón Bjarnason
alþingismaður
Stöndum saman og
verjum Lánasjóðinn
Sjötta þingmannaráðstefna um
norðurskautsmál var haldin á
Grænlandi fyrr í vetur. Sigríður
A. Þórðardóttir, Magnús Stef-
ánsson og Þórunn Sveinbjarnar-
dóttir sóttu ráðstefnuna f.h. Al-
þingis ásamt ritara. Dagskrá
ráðstefnunnar endurspeglaði
fundi og vinnu þingmanna-
nefndarinnar á árinu og var
skipt upp í þrjá meginhluta eftir
efnistökum. Fyrsti hluti fjallaði
um loftslagsbreytingar á norður-
slóðum, annar hluti um sjálf-
bæra mannlífsþróun á norður-
slóðum og þriðji hluti um sjálf-
bæra efnahagsþróun á norður-
slóðum. Ráðstefnan þótti ein-
staklega áhugaverð og vel
heppnuð. Í lok hennar var sam-
þykkt samhljóða yfirlýsing með
margvíslegum ályktunum og
áskorunum um þau mál sem efst
voru á baugi. Helstu þættir yfir-
lýsingarinnar fylgja hér á eftir.
Ráðstefnan staðhæfir eftirfar-
andi:
- loftslag á norðurslóðum hlýn-
ar ört og mun meiri hlýnun er spáð
á næstu áratugum;
- ört hlýnandi loftslag á norð-
urslóðum mun að öllum líkindum
hafa víðtækar afleiðingar um heim
allan og taka verður á þeim málum
á sameiginlegum alþjóðlegum
vettvangi allra helstu ríkja heims;
-loftslagsbreytingar og aukn-
ing útfjólublárra geisla á norður-
slóðum munu hafa alvarlegar af-
leiðingar fyrir félags-, efnahags-
og menningarlega tilvist íbúa
norðurslóða, auka ýmsar heilsu-
farslegar hættur og ógna hefð-
bundnu lífsviðurværi og menningu
tiltekinna þjóðflokka á norðurslóð-
um;
-loftslagsbreytingar hafa nú
þegar víðtæk áhrif á náttúru og
umhverfi norðurskautssvæða, vist-
kerfi þeirra, dýra- og plöntulíf;
-áhrif af mannavöldum, sér-
staklega losun gróðurhúsaefna,
svo sem koltvísýrings, er ein mik-
ilvæg ástæða fyrir loftslagsbreyt-
ingum á norðurslóðum;
-með hlýnandi loftslagi munu
siglingaleiðir í norðri opnast og
möguleikar skipaflutninga aukast
til muna.
Ráðstefnan skorar á stjórnvöld
norðurskautsríkja að:
-draga úr loftslagsmengun og
losun koltvísýrings, auka sjálfbæra
nýtingu orku og leggja áherslu á
þróun og notkun endurnýtanlegra
orkugjafa;
-styðja samfélög á norður-
skautssvæðum með skipulögðum
hætti við að aðlagast loftslags-
breytingum;
-ganga úr skugga um að þau
tækifæri sem fást til siglinga í
norðurhöfum séu nýtt á sjálfbæran
hátt og að þær hættur sem felast í
auknum skipaflutningum séu
skorðaðar með ásættanlegum um-
hverfiskröfum, bættri skipatækni
og skýrum og áreiðanlegum upp-
lýsingum um ástand skipa;
-breiða út vitneskju á meðal al-
mennings um loftslagsbreytingar
og nýta niðurstöður skýrslu Norð-
urskautsráðsins um loftslagsbreyt-
ingar í skóla- og menntastarfi
stofnana á norðurslóðum;
-láta reglulega meta sjálfbæra
mannlífsþróun á norðurslóðum og
vinna með skipulögðum hætti að
því að frekari vitneskju sé aflað á
því sviði;
Ráðstefnan skorar á þing-
mannanefnd um norðurskauts-
mál að:
-koma á framfæri kraftmiklum
skilaboðum til stjórnvalda um
mikilvægi og alvarleika loftslags-
breytinga á norðurslóðum og vekja
athygli á brýnni þörf fyrir aðkall-
andi aðgerðir;
-halda áfram reglulegri um-
fjöllun og skipulögðu mati á þeim
niðurstöðum sem fram koma í
nýrri skýrslu Norðurskautsráðsins
um sjálfbæra mannlífsþróun;
-taka virkan þátt í vinnuhópi
Norðurskautsráðsins um upplýs-
ingatækni og vinna að því að verk-
efnið TRAICE komi til fram-
kvæmda innan ráðsins.
Þingmannaráðstefna um norðurskautsmál
Loftslag á norðurslóðum
hlýnar ört og mun meiri hlýn-
un er spáð á næstu áratugum
Bændablaðsmynd/Jón Eiríksson