Bændablaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 23

Þriðjudagur 12. apríl 2005 23
„Við getum veitt nemum í fjar-
námi aðstoð og aðstöðu til náms.
Við erum með bein tengsl við
flesta háskóla landsins og nú eru
190 nemendur á Austurlandi í há-
skólanámi fyrir milligöngu okkar.
Langflestir eru í námi við Háskól-
ann á Akureyri, sennilega um
helmingur nemendanna, enda er
hann mesti landsbyggðarháskóli
landsins,“ segir Sigurður.
Fjarnemar í tengslum við
Fræðslunet Austurlands eru dreifð-
ir um allan landshlutann en náms-
verin eru í framhaldsskólunum á
Neskaupstað og í Hornafirði og
grunnskólunum á Vopnafirði,
Djúpavogi og Fáskrúðsfirði. En
hvaða fólk er það sem stundar fjar-
nám á Austurlandi?
„Það er alla vega en fyrst og
fremst eru það þó þeir sem hættu
námi eftir skylduna eða stúdents-
prófið. Fólkið er á öllum aldri, þeir
yngstu 25-30 ára og þeir elstu um
sextugt, og það býr jafnt í sveit
sem þorpum fjórðungsins.“
- Hvaða greinar eru
vinsælastar?
„Það eru þær greinar sem mest
þörfin er fyrir hér á svæðinu,
hjúkrun og kennsla, en einnig við-
skipta- og rekstrarfræði og tungu-
mal. Hér er hópur að læra iðnfræði
við Tækniháskólann. Við aðstoð-
um fólk líka til að komast í sam-
band við framhaldsskólana og
liðkum fyrir námskeiðshaldi, bæði
þau sem eru opin einstaklingum og
þau sem eru sérsniðin fyrir fyrir-
tæki, stofnanir og verkalýðsfélög.“
- En hvað um nám á sviði
sjávarútvegs?
„Einhverjir nemendur eru við
auðlindadeild Háskólans á Akur-
eyri en það mætti nú vera meiri
áhugi á þessari mikilvægu atvinnu-
grein.“
Fræðslunet Austurlands fékk
sérstaka fjárveitingu frá ríkinu til
að koma á fót háskólasetri á Egils-
stöðum og hún var notuð til að
koma upp öflugum tölvum og
tengingum í námsverin. „Við get-
um lánað fólki tölvur en flestir
komast að því að það er erfitt að
stunda fjarnám án þess að eiga
tölvu. Best er að eiga fartölvu því
þá skiptir ekki máli hvernig teng-
ingin er heima, það er hægt að
koma í námsver og fá þar mun öfl-
ugri tengingu. Þar er hægt að hlaða
niður efni og fara svo heim til að
vinna úr því.“
Fjórir starfsmenn eru hjá
Fræðslunetinu en í námsverunum
sjá starfsmenn viðkomandi skóla
eða sveitarfélaga um þjónustu við
fjarnema.
„Við stundum ekki beina
kennslu heldur veitum því ýmiss
konar ráðgjöf og stuðning. Hér er
bókasafnsfræðingur sem getur
leiðbeint fólki við leit að heimild-
um, námsráðgjafi sem aðstoðar við
námsval. Við getum leiðbeint
nemendum um nám og ritgerða-
smíð og beint því í réttar áttir.“
Svo er að heyra á Sigurði að
Fræðslunet Austurlands sé enn á
blússandi siglingu og enginn endir
á velgengninni. Það nýjasta er að
nú standa yfir viðræður við Open
University í Bretlandi um að fjar-
nemar á Íslandi geti stundað nám
þar fyrir milligöngu Fræðslunets-
ins. „Þetta er stærsti háskóli Evr-
ópu og byggir starfsemi sína að
verulegu leyti á fjarnámi. Ég er
bjartsýnn á að við getum fljótlega
boðið upp á nám við þennan virta
skóla og það er ákaflega fjölbreytt.
Það sem þeir geta boðið er ekki
síst framhaldsnám á MA-stigi en
það væri góð viðbót. Námið sem
við getum útvegað hér innanlands
er fyrst og fremst grunnnám en
margir vilja bæta við sig eftir að
því er lokið.“
Sigurður bætti því við að hann
teldi fjarnámið henta landsbyggð-
inni vel. „Mér sýnist þetta besta
leiðin til þess að opna íbúum
landsbyggðarinnar aðgang að há-
skólanámi því það er beinlínis gal-
ið að stofna háskóla út um allt.
Slíkir skólar geta aldrei orðið
hvorki fugl né fiskur og násm-
framboð þeirra ekki orðið mikið.
Með fjarnámi og háskólasetrum er
hægt að nýta tæknina til að miðla
námi út um landsbyggðina og
heim til hvers og eins.
En allt kostar þetta peninga og
heildarstefnu og hvorugt liggur
beinlínis á glámbekk. Það er hins
vegar unnið að stefnumótun í
ráðuneytinu og við bíðum spennt
eftir því að henni ljúki. Það er
kominn tími til að treysta fjárhags-
grundvöll fræðslumiðstöðvanna
því mér sýnist þær flestar stefna í
hallarekstur að öllu óbreyttu. Það
kostar sitt að dreifa náminu en þá
ber að líta á að þetta er miklu ódýr-
ara en að stofna háskóla,“ sagði
Sigurður Ólafsson framkvæmda-
stjóri Fræðslunets Austurlands á
Egilsstöðum.
Þótt fjarnám fari fram fjarri
skólastofunni og þeir sem það
stunda komi sjaldan eða aldrei í
skólann sem þeir eru í tengslum
við er ekki þar með sagt að kenn-
arinn sé úr sögunni. Á ráðstefnu
sem haldin var í byrjun mars und-
ir heitinu Skóli á ferð til framtíðar
heyrðust þær raddir að kennarinn
gegndi ekki síður mikilvægu hlut-
verki í fjarkennslu en hefðbundnu
staðarnámi, það væri bara öðru-
vísi.
Meðal fyrirlesara á þessari ráð-
stefnu var Guðmundur Sæmundsson
en hann er að mörgu leyti dæmi-
gerður fyrir kennara nútímans. Hann
býr á Laugarvatni og kennir þar við
menntaskólann í staðarnámi en er
einnig aðjúnkt við Kennaraháskóla
Íslands í Reykjavík þar sem hann
kennir bæði í staðar- og fjarnámi og
loks er hann stundakennari í fjar-
kennslu við Verkmenntaskólann á
Akureyri. Hann velti fyrir sér hlut-
verki kennara og nemenda í þessu
nýja skólaumhverfi sem á margan
hátt líkist sýndarveruleika.
Á fullu í lífsbaráttunni
Guðmundur sagðist hafa reynt
að afla sér upplýsinga um fjarnema,
hverjir þeir væru og við hvaða að-
stæður þeir byggju, en það hefði
reynst erfitt. Hann vissi þó að tveir
af hverjum nemendum eru konur og
að þeir væru að meðaltali nokkuð
eldri en staðarnemar. Hann gæfi sér
hins vegar að aðstæður þeirra væru
svipaðar og hjá fólki á sama aldri, að
mikill hluti fjarnema væri giftur eða
í sambúð, enn fleiri ættu börn og
stunduðu nám sitt meðfram heimil-
isstörfum og í langflestum tilvikum
einnig launavinnu.
„Fjarneminn er á fullu í lífsbar-
áttunni … gjarnan sjálfur að ala upp
börn, eignast húsnæði, farinn að taka
þátt í almennu félagslífi samfélags-
ins. Þekking hans og reynsla er önn-
ur og meiri [en staðarnema] og hann
hefur lært af lífinu margt það sem
venjulegur nemi þarf að fá þjálfun í í
skóla, ýmist á þekkingarsviðinu eða
hvað varðar vinnubrögð, tækni,
samvinnu við aðra o.s.frv. Þetta síð-
arnefnda tel ég skipta jafnvel enn
meira máli, auk þess sem fjarneminn
er yfirleitt í námi af eigin áhuga og
djúpstæðum vilja til að læra …
Hins vegar liggur líka í hlutarins
eðli að fjarneminn hefur tekið sér hlé
frá námi, sumir mjög langt hlé, til að
sinna öðrum þáttum í lífinu. Kannski
hefur hann jafnvel hrökklast úr skóla
vegna skilningsleysis skólasamfé-
lags fyrri tíma á sérstökum aðstæð-
um eins og fötlunum á borð við les-
hamlanir, ofvirkni og einhverfu.
Sjálfsmynd hans kann að hafa brotn-
að eða brogast og hann fullur óör-
yggis gagnvart þessum nýju við-
fangsefnum. Allt þetta þarf kennar-
inn að hafa í huga þegar hann tekur
að sér fjarkennslu …“
Guðmundur bætti því við að
óvíða væri „eins nauðsynlegt að
huga að líðan nemenda og í fjarnámi
þar sem nemandinn stendur einn
gagnvart kennaranum og hefur lítinn
stuðning eða tengsl við samnemend-
ur sína“.
Fjarnámið minna virði?
Hann sagði tölvutæknin væri að
breyta öllu námi í þá veru að náms-
menn sæktu í stórauknum mæli sitt
eigið nám með aðstoð tækninnar og
að þetta ætti eftir að móta fjarnámið.
Skólasamfélagið væri hins vegar
íhaldssamt og hægfara. Það þyrfti að
laga sig að misjöfnum þörfum fjar-
nema, til dæmis hentaði sumum að
vinna þétt saman í hópum meðan
öðrum liði best að vera einir við
tölvuna. Námshraðinn þyrfti að vera
sveigjanlegur því meðalhraðinn væri
til truflunar bæði fyrir þá sem vilja
fara sér hægt og hina sem geta lært
hraðar.
Guðmundur sagði að meðal
stjórnenda skólanna hefði ríkt nokk-
ur ótti um að fjarnámið væri minna
virði en staðarnámið. Þeir hefðu
brugðist við með því að gera náms-
skipulagið í fjarnáminu eins líkt
staðarnáminu og hægt var. Þessar
tvær námsleiðir væru hins vegar um
margt ólíkar, þær hefðu hvor sína
kosti sem sjálfsagt væri að nýta.
Raunar taldi hann að þetta væri
tímabundið ástand því honum segði
svo hugur að staðarnámið muni í
framtíðinni draga dám af fjarnám-
inu. „Kannski er stutt í að aðgreining
fjarnáms og staðarnáms verði óþörf
og allt nám verði meira og minna
fjarnám, þ.e. sjálfstætt nám nemenda
með mismikilli aðstoð og verkstjórn
kennara … heimildamiðað nám.“
Aðalatriðið væri að skólinn væri
sveigjanlegur og tæki tillit til þess að
aðstæður fjarnema og staðarnema
Fjarnemar bera
ábyrgð á eigin námi
- Guðmundur Sæ-
mundsson kennari
veltir vöngum yfir
hlutverki skóla,
kennara og nem-
anda í hinni fögru
nýju tölvuveröld
Fræðslunet Austurlands á Egilsstöðum
Fjarnámið hentar
landsbyggðinni vel
Símenntunarmiðstöðvar og námsverin sem þær starfrækja flestar
hafa verið að ryðja sér til rúms víða um land undanfarin ár. Segja
má að brautryðjendurnir hafi verið á Austurlandi þar sem Fræðslu-
net Austurlands á Egilsstöðum var stofnað árið 1998. Að sögn Sig-
urðar Ólafsson framkvæmdastjóra Fræðslunetsins var það stofnað í
byggðapólitískum tilgangi að undirlagi samtaka sveitarfélagi á Aust-
urlandi. Það hefur dafnað og blómstrað hratt og örugglega og er nú
með útstöðvar eða námsver á fimm stöðum, auk Egilsstaða.
Framhald á bls. 32
Sigurður Ólafsson.