Bændablaðið - 12.04.2005, Page 14

14 Þriðjudagur 12. apríl 2005
Afurðaverð á Nýja-Sjálandi
Framleiðendaverð búfjarafurða suður þar
hlýtur að teljast lágt séð í íslensku ljósi.
Hafa verður í huga verðið er breytilegt
og ræðst m.a. af verðþróun á lítt skilgreind-
um heimsmarkaði.
Algengt ullarverð er um 3 ND (nýsjá-
lenskir dollarar) á kg ullar (um 125 Íkr)
Bændur fá nú nálægt 65 ND (2.700 Íkr)
fyrir 40 kg dilk.
Mjólk er greidd eftir þurrefni prótíns og
fitu og er greitt um 6,75 ND fyrir kg prótíns
og um 2,5 ND fyrir kg fitu. Algeng prótín-
prósenta er um 3.8 og fituprósenta um 5,4.
Verð á 100 kg mjólkur er þá um 40 ND eða
nálægt 17 Íkr á lítra. Dregið er af verði fyrir
slæma mjólk, m.a. sé frumutala yfir
400.000. Afurðastöð á mjólkurtanka á búun-
um og greiðir flutning mjólkur að vinnslu-
stöð en þó þarf bóndinn að taka þátt í flutn-
ingskostnaði sé þurrefnishald mjólkurinnar
mjög lágt (meira vatn flutt).
Nýsjálenskir bændur hafa væntingar um
hækkandi heimsmarkaðsverð búvara í kjöl-
far nýrra WTO samninga og eru þær vænt-
ingar þegar farnar að hafa áhrif á landverð.
Til íhugunar:
Með sama hætti og opnari alþjóðaviðskipti
með búvörur munu væntanlega bæta stöðu
bænda á Nýja-Sjálandi þrengja breyttir við-
skiptahættir trúlega stöðu íslenskra búvöru-
framleiðenda og kalla á aukið kostnaðarað-
hald. Væntanlegur hagnaður af breytingum
virðist fremur ætla að lenda í vasa landeig-
enda en búvöruframleiðenda á Nýja-Sjá-
landi. Með sömu rökum má ætla að mögu-
legar breytingar muni koma harðast niður á
greiðslumarkseigendum hérlendis.
Beitin hagkvæmust
Þótt auðvelt sé að rækta korn á Nýja-Sjá-
landi leggja bændur megináherslu á gras-
rækt og nýtingu beitar enda telja þeir að
gras af beit sé ódýrasta fóður sem hægt er
að framleiða. Lögð er áhersla á að í beiti-
landi sé smári eða aðrar köfnunarefnisbind-
andi jurtir og fást þá við góð skilyrði oft yf-
ir10 tonn þurrefnis af hektara án þess að
borið sé á miklu meira en íslenskur tún-
skammtur. Hafa verður þó í huga að beitar-
dýrin skila landinu aftur nær öllum búfjár-
áburði sínum
Landi hverrar jarðar er jafnan skipt í
mörg beitarhólf og hvert hólf beitt fáa daga,
allt niður í einn dag í hverri umferð. Með
svo örum skiptum eiga beitardýrin ætíð að-
gang að ferskri og nýsprottinni beit sem
bæði eykur upptöku þurrefnis á grip á dag
og dregur úr ormasmiti.
Til íhugunar:
Leggjum við næga áherslu á framleiðslu
mjólkurafurða af beit? Getum við framleitt
stærri hluta framleiðslunnar á beitarmánuð-
unum og lengt beitartímann með fjölbreytt-
ara tegundavali við upphaf og lok beitar-
tíma? Ef til vill þyrftu íslenskir bændur
einnig að huga að aukinni hólfun beitilanda
og örari skiptum milli hólfa.
Þröngri sauðfjárbeit fylgja
heilbrigðisvandamál
Algengt er að sauðfé á Nýja-Sjálandi sé gef-
ið ormalyf 5 sinnum á ári. Hve oft ormalyf
er gefið ræðst m.a. af umfangi ormasmits
og bændur telja sjálfir egg og orma til
ákvörðunar á hvenær þurfi að gefa ormalyf.
Búnaður til ormatalningar fæst í landbúnað-
arverslunum þeirra. Bólusett er fyrir blóð-
sótt og fleiri kvillum líkt og gert er á Ís-
landi. Selenskortur er víða vandamál og þar
bera bændur á selen og telja það einfaldara
og hagkvæmara en seleninngjöf. Steinefn-
um er hins vegar gjarnan blandað í drykkj-
arvatn einkum fyrir kýr.
Til íhugunar:
Íslenskir bændur hafa takmarkaða mögu-
leika á að meta ormasmit í hjörðum sínum
hvort heldur eru kýr, kindur eða hross. Lík-
ur eru á að ormasmit sé vanmetið í einhverj-
um tilfellum og athugandi hvort sá búnaður
sem Nýsjálendingar nota við mat á orma-
smiti henti hérlendis.
Blöndun steinefna í drykkjarvatn gæti
vel verið hentug lausn t.d. við innifóðrun
sauðfjár.
Framleiðendasamvinnufélög farsælust
Nýsjálenskir bændur voru spurðir um mis-
munandi rekstrarform afurðavinnslu og
töldu þeir samvinnufélagsformið farsælast
til lengri tíma litið. Afurðastöðvar voru áður
gjarnan að hluta eða alveg í eigu erlendra
aðila. Rætt var sérstaklega um þessi efni við
bónda sem situr í stjórn samvinnufélags um
rekstur sláturhúss. Í því félagi þurfa bændur
að leggja hluta af innleggi í stofnsjóð þar til
þeir eiga í stofnsjóði 17.500 ND (720.000
Íkr). Aðeins er tekið í stofnsjóð þegar það
verð sem fæst fyrir afurðirnar er yfir áætl-
uðu verði og þá mest þriðjungur af því sem
næst umfram áætlað verð og því tæpast yfir
1 ND á kind (2,50 Íkr/kg kjöts). Gengi
stofnsjóðsinneignar er 1,00 og er óbreytan-
legt, greiddir eru 7 % ársvextir af stofnsjóði
og sjóðurinn greiddur út við andlát eða fylg-
ir jörð við sölu. Sambærilegar reglur gilda í
samvinnufélögum um mjólkurvinnslu.
Til íhugunar:
Grunnhugsunin er að stofnsjóðurinn sé kjöl-
festa fyrirtækisins og aðgangur að afurða-
vinnslu kosti fjármuni, án þess að unnt sé að
eignast „ráðandi hlut“ með miklum við-
skiptum. Er þetta skynsamlegur millivegur
milli íslenskrar umræðu annars vegar um afl
fjármagns í hlutafélögum og hins vegar um
fé án hirðis í samvinnufélagaforminu?
Nýlega var efnt til hópferðar til Nýja-Sjálands að forgöngu Landssambands
kúabænda eftir tillögu Sigurðar Loftssonar í Steinsholti.
LK og Ferðaskrifstofa Vesturlands önnuðust undirbúning ferðarinnar hér
heima. Undirbúningur og fararstjórn á Nýja-Sjálandi annaðist Valdimar Ein-
arsson frá Lambeyrum í Dölum, en hann nam landbúnaðarfræði á Nýja-Sjá-
landi og hefur starfað þar um 20 ár að viðfangsefnum tengdum landbúnaði,
nú síðast sem einn af bankastjórum Rabobank sem er einn öflugasti búnað-
arbanki landsins. Leiðsögn Valdimars var ómetanleg, bæði varðandi fróð-
leik um líf og landshagi og þó ekki síst landbúnað á þessu fjarlæga og frjó-
sama landi.
Komið var til Nýja-Sjálands 18. febrúar á fögrum síðsumardegi og farið
þaðan 28. febrúar.
Bændablaðið hefur fengið einn ferðalanganna, Ara Teitsson, til að greina
stuttlega frá ýmsu áhugaverðu sem fyrir augu bar.
Landbúnaður á Nýja-Sjálandi
Bændaferðir efna til landbúnaðarferðar dagana 25. ágúst til 1.
september í sumar. Í ferðinni verður bændum og öðru áhugafólki
um landbúnað gefinn kostur á að kynnast norskum landbúnaði
auk þess sem staðir sem sumir standa okkur Íslendingum nærri
verða heimsóttir. Ætlunin er að heimsækja a.m.k. 4-5 bændur í
ferðinni en meðal þeirra staða sem verða heimsóttir eru Lille-
hammer. Auk ólympíumannvirkjanna er í Lillehammer frábært
byggðasafn á Maihaugen. Frá Lillehammer er ekið um Valdres,
Jötunheimen, um Guðbrandsdalinn, Dovrefjöll og til Þrándheims.
Í Þrándheimi verður m.a. Niðaróss dómkirkjan skoðuð, en í
Þrándheimi eða Niðarósi verður gist í tvær nætur.
Frá Þrándheimi verður ekið til ekið til Röros sem er gamall námu-
bær þar sem m.a. var unninn kopar. Námurnar verða skoðaðar en gist
verður eina nótt í Röros. Frá Röros verður ekið um Österdalen til
Óslóar, m.a. með viðkomu í Hamri og Eidsvoll. Ósló fagnar í ár 100
ára afmæli sínu en flestir Íslendingar kannast við Holmenkollen, Vige-
landsgarðinn, konungshöllina, stórþingið og Harl Johan verslunargöt-
una. Einnig verður komið við í Ås, en þar er norski landbúnaðarhá-
skólinn sem fjölmargir Íslendingar hafa numið við.
Alls tekur ferðin 8 daga. Hér er um að ræða blandaða ferð þar
sem gamni, fróðleik og sögu verður fléttað saman við margrómaða
náttúrufegurð Noregs. Fararstjóri er Guðmundur Stefánsson.
Síðsumarsferð til Noregs
Fósturlandsins Freyjur er verk-
efni á vegum Atvinnu- og jafn-
réttisráðgjafa Byggðastofnunar,
styrkt af Norðurslóðaáætlun
Evrópusambandsins og Kvenna-
sjóði Vinnumálastofnunar. Meg-
in tilgangur þess er að styðja við
konur í dreifbýli til að nýta nátt-
úruauðlindir til atvinnusköpun-
ar.
Nú hafa Fósturlandsins Freyjur
auglýst eftir samstarfi við konur
sem hafa aðgang að landrými til
jurtatínslu og ræktunar. Þegar hef-
ur konum verið boðið upp á nám-
skeið í jurtatínslu og meðhöndlun
jurta og í vor stendur til að halda
námskeið í ræktun.
Annar tveggja forsvarsmanna
verkefnisins á Íslandi er Bjarn-
heiður Jóhannsdóttir, atvinnu- og
jafnréttisráðgjafi Suðurkjördæmis.
Hún segir að unnið hafi verið að
því að koma á tengslum við fyrir-
tæki sem nota jurtir til ýmissa
hluta svo sem smyrsl eða græð-
andi krem. Sömuleiðis hefur kon-
um hér á landi sem sjálfar búa til
smyrsl úr jurtum verið boðið til
Finnlands til að kynnast því sem
þar er að gerast.
Jurtirnar sem um ræðir eru
vallhumall, sem er mikið notaður í
græðandi krem, og síðan heilsu-
jurtir eins og ætihvönn, mjaðurt,
blóðberg, baldursbrá, fjallagrös,
maríustakkur, klóefling, rabarbari
og lerkisveppur.
Bjarnheiður segir að það sé al-
veg eftir að kortleggja grasalækna-
sviðið en þar er um að ræða fleiri
jurtir en þær sem eru taldar upp
hér að ofan. Hún bendir á að hér sé
um þróunarverkefni að ræða og
það taki alltaf langan tíma að ná
sambandi og samningum við þá
sem nota jurtirnar. Hér á landi eru
fyrirtæki sem flytja út jurtakrem til
Bretlands úr íslenskum jurtum.
Segir Bjarnheiður að þar sé um
ágætis útflutningsvon að ræða.
Eins er líka möguleiki á að flytja
sjálfar jurtirnar út ef eitthvert fyrir-
tæki hefur áhuga á því og er með
sambönd erlendis, en fullvinnsla
þeirra hér skapi þó töluvert meiri
virðisauka fyrir þjóðarbúið. Hún
segir engan vafa leika á því að
þarna er opinn möguleiki fyrir
konur í sveitum til að nýta lönd sín
og hafa gott upp úr því.
Fósturlandsins Freyjur
Hvetja konur sem hafa
aðgang að landi til
jurtatínslu og ræktunar
Mikill og vaxandi áhugi er fyrir
kornrækt í Bláskógabyggð og
Grímsnesi. Í fyrra voru lagðir
um 50 hektarar undir kornrækt
en í ár verða það rúmlega 100
hektarar sem fara undir korn-
ræktina, að sögn Brynjars Sig-
urðssonar á Heiði, sem er for-
maður Gullkorns. félags korn-
bænda.
Hann segir að nokkrir hafi
fengist við kornrækt í smáum stíl
sl. 10 ár eða svo. Síðan kom riðu-
niðurskurður hjá bændum á svæð-
inu og það var til þess að þeir
juku kornræktina og stofnuðu fé-
lag um að kaupa kornþreskivél
og þá varð félagið Gullkorn til.
Keypt var notuð vél frá Dan-
mörku á 1700 þúsund en nýjar
svona vélar kosta 6 til 8 milljónir
króna. Brynjar segir að þessi eina
vél hafi dugað þeim í fyrra en
mjög sennilega þurfi þeir að
kaupa aðra vél í ár ef korn verður
ræktað á yfir 100 hekturum.
Aðal ræktunarsvæðin eru í
Tungunum, Laugardal og Gríms-
nesi. Landgræðslan hafði alltaf
skorið kornið þar efra þar til rið-
an kom upp þá var því hætt
vegna smithættu. Brynjar segir
það draum manna að koma sér
upp húsi til að þurrka kornið því
ekki vanti heita vatnið á þessu
svæði.
Mikill uppgangur í kornrækt í
Bláskógabyggð og Grímsnesi