Bændablaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 6

6 Þriðjudagur 12. apríl 2005
Bændablaðið
Málgagn bænda og landsbyggðar
Í Noregi hafa mjólkurframleiðendur
til skamms tíma verið sameinaðir í einu
samvinnufyrirtæki um vinnslu mjólkur
og framleiðslu mjólkurafurða. Fyrirtæk-
ið nefnist Tine. Samkvæmt búnaðar-
samningi ríkis og bænda í Noregi var
Tine skylt að taka við mjólk frá öllum
bændum í Noregi á sama verði og selja
öllum fyrirtækjum, sem þess óskuðu,
mjólk, auk þess sem Tine bjó eitt að
ferskvörumarkaði fyrir mjólk og var yf-
irgnæfandi stærst á markaði fyrir unnar
mjólkurvörur.
Fyrir nokkrum árum var stofnað ann-
að fyrirtæki í Noregi um móttöku
mjólkur og sölu ferskvara, Q-meierier,
sem rekið er sem hlutafélag. Þetta fyrir-
tæki nýtur stuðnings hins opinbera, á
grundvelli þess að æskilegt er talið að
samkeppni ríki í framleiðslu og sölu
mjólkur og mjólkurafurða eins og í öðr-
um viðskiptum. Í samræmi við það
njóta Q-meierier árlegs opinbers fjár-
stuðnings. Markaðshlutur fyrirtækisins
á ferskvörumarkaði er nú um 15-20%.
Til að afla sér viðskipta meðal mjólk-
urframleiðenda býður fyrirtækið þeim
um tveimur íkr. meira á lítra mjólkur en
Tine, auk þess sem þeir fá nýjan mjólk-
urtank með þvottakerfi í fjósið. Þá setur
fyrirtækið þau skilyrði að mjólkin sé af
hæsta gæðaflokki.
Q-meierier hafa haslað sér völl þar
sem mjólkurframleiðsla stendur styrk-
um fótum, kúabú eru stór og unnt að ná
mikilli mjólk af tiltölulega litlu svæði.
Það velur sjálft þá bændur sem það vill
skipta við og hafnar viðskiptum þegar
því finnast flutningsvegalengdir of
langar eða framleiðslumagn of lítið. Á
sama hátt velur
fyrirtækið sér
stóra kaupendur
af afurðum sín-
um og dæmi eru
um að það hafi
hafnað viðskiptum við litla kaupendur.
Ýmislegt er í óvissu á íslenskum
mjólkurmarkaði um þessar mundir.
Stofnað hefur verið fyrirtæki um fram-
leiðslu og vinnslu mjólkur utan þess
framleiðslukerfis sem fyrir er í landinu
og vænst er breytinga á styrkjakerfi
mjólkurframleiðslunnar með nýjum al-
þjóðasamningi um búvöruframleiðslu
sem stefnt er að því að
afgreiða um nk. ára-
mót. Óhætt er að
segja að þessi staða
hvetji íslenska bænd-
ur, og þá einkum kúa-
bændur, til að standa þétt saman um
hagsmunamál sín.
Smátt
og stórt
Upplag: 14.141 eintök
Íslandspóstur annast dreifingu blaðsins að mestu leyti.
ISSN 1025-5621
Bændablaðið kemur út hálfsmánaðarlega. Því er dreift til allra bænda landsins og fjölmargra
annarra er tengjast landbúnaði. Bændablaðinu er dreift ókeypis til þeirra er stunda búskap en
þéttbýlisbúar geta gerst áskrifendur að blaðinu.
Árgangurinn kostar kr. 5.200 en sjötugir og eldri greiða kr. 2.250.
Bændablaðið, Bændahöll við Hagatorg, 107 Reykjavík.
Sími: 563 0300 - Fax: 552 3855 - Kt: 631294-2279 Ritstjóri: Áskell Þórisson (ábm.)
Auglýsingastjóri: Eiríkur Helgason, blaðamaður: Sigurdór Sigurdórsson
Netfang blaðsins (fréttir og annað efni) er bbl@bondi.is Netfang auglýsinga er augl@bondi.is
Prentun: Prentsmiðja Morgunblaðsins
Næsta blað
Næsta blað
kemur út
26. apríl
Frestur til að panta stærri auglýsingar er
á hádegi miðvikudag fyrir útkomu. Smá-
auglýsingar þurfa að að berast í síðasta
lagi fyrir fimmtudag fyrir útkomu.
Verður þróunin á íslenskum mjólkur-
markaði hin sama og í Noregi?
Leiðarinn
Lífríki jarðar
Óneitanlega setti hroll að fólki
sem heyrði á dögunum fréttir af
nýrri, alþjóðlegri skýrslu um nátt-
úruspjöll. Í raun og veru var sagt:
Ef mannkynið fer ekki að hysja
upp um sig í þessu efni verður
jörðin okkar nánast óbyggileg
þegar fram líða stundir. Það voru
ekki neinir aukvisar sem komust
að þessari niðurstöðu, en skýrslan
var unnin með aðstoð sérfræðinga
Sameinuðu þjóðanna.
Stöðugt er gengið á auðlindir
jarðar og ef fram heldur sem horf-
ir fjölgar þeim sem ekki hafa að-
gang að hreinu vatni - eða mat-
vælum yfirleitt. Margar dýrateg-
undir heyra nú sögunni til og aðr-
ar eru í bráðri útrýmingarhættu.
Tilbúinn áburður skolast af rækt-
arlandi í sjó og vötn og veldur
þörungablóma sem kæfir fisk eða
veldur súrefnisskorti við strendur.
Skógarhögg leiðir oft til skorts á
úrkomu - og bregðist hún ógnar
það skógum og öðrum gróðri.
Þurrkun mýra spillir vatnsupp-
sprettum og geymslu á vatni, segir
í skýrslunni.
Svört framtíð
Mannskepnan er einkennilega
samsett. Ef hún óttast eitthvað á
hún það til að sjá ekki hættuna.
Talinu er beint í aðrar áttir og já-
kvæðari og menn bíða þess sem
verða vill. Sendiboðar eru skotnir
en það bætir ekki ástandið.
Nú er ekki svo að fólk geti
ekki gripið til aðgerða til að
stemma stigu við þeirri biksvörtu
framtíð sem skýrsluhöfundar boða
- ef ekkert verður að gert. Gallinn
er bara sá að lífsmynstur heilla
þjóða verður að taka breytingum.
Sóun verður að ljúka og samstarf
þjóða verður að taka miklum
breytingum frá því sem nú er.
Stjórnmálamaður sem vill ná
frama í pólitík ræðir ekki við
kjósendur sína á þeim nótum sem
sjá má í títtnefndri skýrslu. Hann
sneiðir samviskusamlega fram hjá
óþægilegum staðreyndum - en
veltir frekar upp stóriðju-
möguleikum og öðru álíka.
Kjósendur vilja ekki mann
sem hvetur til þess að neyslubrjál-
æðinu linni - að fólk noti almenn-
ingsfarartæki, reiðhjól og flokki
sorp og stoppi í sokka og geri við
göt á buxum. Kjósendur vilja ei-
lífan hagvöxt og þægileg líf. Þeir
sem spá annarri framtíð eru á
stundum afgreiddir sem sérvitr-
ingar og rugludallar.
Svartidauði
Því verður ekki á móti mælt að
sjúkdómsfaröldrum hefur fjölgað
á liðnum árum og nú ræða menn
um viðbrögð við farsóttum. Ís-
lensk heilbrigðisyfirvöld hafa lát-
ið málið til sín taka og hafa m.a.
nefnt þann möguleika að landinu
verði beinlínis lokað ef upp kemur
faraldur á borð við Svartadauða -
sem nú er kenndur við fiðurfé og
heitir fuglaflensa.
Það mun hrikta í stoðum sam-
félaga ef farsótt á borð við fugla-
flensu herjar á mannkynið. Har-
aldur Briem sóttvarnarlæknir segir
að það sé í mörg horn að líta ef
kemur til ástands af þessu tagi.
Hvað sem öðru líður þá verður
landið að geta framleitt nóg af
matvælum - a.m.k. til skamms
tíma. Þar kæmi til kasta íslenskra
bænda sem munu gera sitt til að
axla það hlutverk.
Um aldamótin 1900 komu út
sveitablöð allvíða um landið. Eitt
þessara blaða hét Gestur og gekk
milli bæja í Kirkjubólshreppi í
Strandasýslu árin 1907 og 1908.
Það var gefið út í Miðdalsgröf í
Kirkjubólshreppi og ritstýrt af
bóndanum þar, Halldóri Jóns-
syni. Efni blaðsins var að veru-
legu leyti um landbúnaðarmál og
önnur hagsmunamál hreppsbúa.
Í 8. og 9. tbl. Gests árið 1907
birtist í tveimur hlutum grein eftir
Finn Jónsson, bónda í Vonarholti í
Kirkjubólshreppi. Nefndist sú
grein „Nokkrar athugasemdir um
búnaðarástandið“. Hér á eftir fylgir
lítillega stytt útgáfa af grein Finns.
Þau viðhorf sem þar koma fram
varpa ljósi á sýn íslensks bónda á
framtíð landbúnaðarins og þróun
atvinnumála í landinu við upphaf
vélvæðingar í íslenskum sjávarút-
vegi og landbúnaði.
Seinni hluti greinarinnar birtist
í næsta tölublaði Bændablaðsins.
„Nokkrar athugasemdir um
búnaðarástandið.
Engum þeim, er alvarlega at-
hugar búnaðarástandið eins og því
er nú varið dylst það, að búnaðurinn
hlýtur að taka allmiklum breyting-
um í framtíðinni, frá því sem nú er.
Samkeppnin á milli landbúnað-
arins og sjáfarútvegsins er nú kom-
inn á svo hátt stig, að lítil líkindi
eru til annars en búnaðurinn verði
að lúta í lægra haldi að minnsta
kosti fyrst um sinn.
Það má nú heita svo að hjer um
pláss fáist varla lausbeislaður
vinnumaður í vist nema helst ung-
lingar sem eru að komast upp.
Fleiriparturinn tínist smátt og smátt
vestur að hinu gullauðga Ísafjarð-
ardjúpi í glauminn og sollinn þar,
og sem hefir sínar eðlilegu orsakir,
en sem þó er til stórtjóns fyrir okk-
ur bændur, þar sem vinnuhjúa-
skorturinn er svo almennur að það
eru örfá heimili, er hafa nógan
vinnukraft árið um í kring.
Að undanförnu hefir það verið
almennt að fá kaupafólk frá Djúp-
inu að sumrinu, en nú er einnig svo
komið að varla er unt að fá kaupa-
fólk þaðan, síst karlmenn, nema lít-
ið eitt, og þá með uppskrúfuðu
kaupi, sem bændur rísa naumast
undir að borga nema þegar best
lætur í ári með heyskapinn. Þetta
stafar af fiskiveiða breytingunni:
mótorbátaútvegnum þar, því nú er
farið að halda þeim almennt úti að
sumrinu og útheimtir það mikinn
mannafla.“
Framtíð landbúnaðarins ... fyrir 100 árum
Fyrri hluti
Sagan...
Bjartsýnir bændur
Óhætt er að fullyrða að bjartsýni hafi einkennt aðalfundi kúa- og sauðfjárbænda í
síðustu viku. Haraldur Benediktsson, formaður Bændasamtaka Íslands, sagði á
fundi Landssambands kúabænda að kvartandi atvinnugrein skapaði sér ekkert
annað en ímynd stöðnunar, von- og tilgangsleysis. „Það er sannarlega ekki doði
og drungi yfir kúabændum. Það er sannarlega ekki doði og drungi yfir
sauðfjárbændum, sem í gær settu sinn aðalfund og þar lýsti formaður þeirra yfir
að bjart væri yfir sauðfjárrækt, „sagði Haraldur og bætti við að það hefði ekki
gerst lengi að sauðfjárbændur hefðu jafn miklar væntingar til framtíðarinnar og
einmitt nú. „Það er sannarlega ekki doði og drungi yfir ferðaþjónustubændum
sem á dögunum fengu merka viðurkenningu á ferðakaupstefnu í Þýskalandi.
Ferðaþjónustubændur sem með markvissum aðgerðum hafa markað sér
umhverfisstefnu og tekið á gæðamálum.“