Bændablaðið - 12.04.2005, Blaðsíða 30

30 Þriðjudagur 12. apríl 2005
Aukinn innflutningur á ódýrum búvörum og lægri tollar
verður stór biti að kyngja fyrir danskan landbúnað þeg-
ar Alþjóða viðskiptastofnunin, WTO, opnar enn frekar
fyrir alþjóðaviðskipti. Danskur landbúnaður er hins veg-
ar reiðubúinn að undirgangast alþjóðasamninga um við-
skipti með búvörur þar sem gerðar eru sömu kröfur um
matvælaöryggi, umgengni við umhverfið og góða með-
ferð búfjár og í Danmörku.
Samtök danskra bænda, Dansk Landbrug, bíða með
óþreyju eftir að leikreglur í alþjóðaviðskiptum með búvörur
komist á hreint. Umræður um þær innan WTO hafa nú staðið
árum saman.
Það versta fyrir okkur er langvarandi óvissa, segir Peter
Gæmelke, formaður Dansk Landbrug og jafnframt formaður
í Landbrugsråded, samstarfsstofnunar dansks landbúnaður.
Hann vonast til að fá hófstilltan samning um viðskipti milli
landa án dulbúinna styrkja eins og nú tíðkast.
Ef útflutningsstyrkir í Evrópu verða lagðir niður þá verð-
ur að leggja niður hvers kyns annan stuðning við útflutning,
svo sem greiðslufresti, matvælaaðstoð og viðskiptafyrirtæki
í opinberri eigu, sem aðrar þjóðir stunda, segir hann. Dansk
Landbrug vill ljúka samningum sem fyrst þannig að unnt sé
að bregðast skipulega við þeim. Með því er ekki átt við að
fella eigi strax niður alla tolla og stuðning. Peter Gæmelke
væntir þess að tollar og útflutningsstyrkir dragist saman jafnt
og þétt um nokkurt árabil þannig að landbúnaðurinn fái tíma
til að laga sig að nýjum aðstæðum. Menn skulu jafnframt
hafa það í huga að ESB flytur meira inn en út af búvörum.
Tilbúið verð
Verð á búvörum hefur um langt árabil stjórnast meira af
framboði en eftirspurn. Á árum áður fengu bændur styrki til
að auka framleiðsluna þannig að viðkomandi lönd væru
sjálfum sér næg um mat. Á síðari árum hefur landbúnaðar-
stefnan meira miðast við að tryggja að bændur, m.a. í Dan-
mörku, þurfi ekki að ganga frá búum sínum vegna þess að
bændur í öðrum löndum standa betur að vígi í óeðlilegri
samkeppni.
Danskir bændur hafa verið bundnir af stefnu ESB og
sambandið hefur, eins og margur aðrir heimshlutar, haft
stjórn á viðskiptunum með því að beita tollum og útflutn-
ingsbótum.
ESB hefur lagt tolla á innflutning fjölda búvara frá lönd-
um utan sambandsins til að auðvelda bændum í ESB að
keppa við þær. Þar á meðal má nefna nautakjöt. Á sama tíma
hafa mjólkurafurðir notið þar útflutningsbóta, svo sem ostur,
smjör og mjólkurduft, til að auðvelda sölu þeirra utan ESB.
Erfitt púsluspil
Þegar löndin 148, sem eiga aðild aða WTO, ætla að komast út
úr þeirri öndunarvél sem tollar og útflutningsbætur eru fyrir
sum aðildarlandanna, þá reka þau sig á það að allra hagur er að
framleiðslan fari fram þar sem hún er ódýrust. Bananar vaxa
þrátt fyrir allt betur í Afríku en í Danmörku, en þar er hins
vegar svínarækt hagkvæmari. Ef löndin fella niður tolla og út-
flutningsbætur þá verður meira af banönum og svínakjöti
handa öllum, segja fræðin.
Þegar það tekur WTO samt sem áður jafn mörg ár og raun
ber vitni að ná samkomulagi um meira frelsi í viðskiptum er
það vegna þess að aðildarlöndin hafa öll einhverjar sérþarfir
sem þau eru ekki tilbúin að afsala sér. Púsluspilið sem á að
finna lausn á er því afar flókið. WTO samningarnir takmarkast
heldur ekki við viðskipti með búvörur, heldur fjalla einnig um
iðnaðarvörur og þjónustugreinar.
Hófstilltur samningur
Dansk Landbrug biður um hófstilltan WTO-samning, sem
annars vegar eykur frelsi í heimsviðskiptum með búvörur en á
hinn bóginn verndar framleiðslu landa til eigin neyslu upp að
ákveðnu marki. „Slíkan samning er unnt að gera með því að
leyfa ekki frjálsan heldur takmarkaðan aðgang að mörkuðum,
þannig að við getum varið þá framleiðslu, sem við viljum
verja í Evrópu,“ segir Peter Gæmelke. Hann vill halda uppi
kornframleiðslu og nautakjötsframleiðslu en óttast að þessar
greinar verði undir ef innflutningur korns og nautakjöts verður
gefinn frjáls. Nú er nokkur tollfrjáls kvóti á nautakjöti í ESB,
en tollar eru lagðir á frekari innflutning. Peter Gæmelke veit
að tollfrjálsi innflutningurinn mun óhjákvæmilega aukast með
nýjum WTO-samningi og þar með innflutningur á ódýra
nautakjöti frá Suður-Ameríku.
Á hinn bóginn er hann ánægður með að unnt er að opna
upp á gátt fyrir innflutning á sojabaunum sem danskir bændur
framleiða ekki en nota í stórum stíl í fóður.
Ástæða þess að leiðtogi danskra bænda styður ekki að bú-
vöruviðskipti séu gefin algjörlega frjáls er sú að hann vill að
unnt verði áfram að stunda landbúnað í Danmörku. Við getum
ekki búið við brasilísk framleiðsluskilyrði, við verðum að reka
bú okkar við þau rekstrarskilyrði sem gilda í ESB, segir hann.
Vel undirbúið
ESB hefur með síðustu breytingum á landbúnaðarstefnu
sinni undirbúið sambandið með að spjara sig betur á alþjóð-
legum búvörumarkaði. Það hefur sambandið gert með því
að framlög til landbúnaðar eru ekki lengur bundin fram-
leiðslunni. Bændur þurfa því ekki lengur að velta fyrir sér
hvaða framleiðsla fær mesta styrki, heldur hvaða fram-
leiðslu þeir hafa sjálfir mest upp úr, þ.e. hvað markaðurinn
biður um. Bóndinn fær (næstum því) sömu framlög hvað
sem hann ræktar. Jafnframt hefur markaðsverðið í ESB
nálgast heimsmarkaðsverðið en ESB - verðið var áður miklu
hærra. Því nær sem verðið í ESB er heimsmarkaðsverðinu
því auðveldara er það fyrir danskar búvörur að standa sig í
samkeppninni, bæði á heimamarkaði og alþjóðamarkaði.
Peter Gæmelke væntir þess að danskur landbúnaður
haldi samkeppnisstöðu sinni í svína- og alifuglarækt og að
öll lönd í ESB uppfylli þær kröfur um gæði, matvælaöryggi,
umhverfi og dýravernd sem gilda þar. Ef við þurfum að búa
við strangari kröfur lútum við auðveldlega í lægra haldi,
segir hann.
Hann trúir því einnig að mjólkurframleiðsla eigi sér
framtíð í Danmörku vegna þess að áfram þarf að fullnægja
innri markaði ESB um mjólk og mjólkurvörur. Annar út-
flutningur mjólkurvara verður ekki mikill þegar útflutnings-
bæturnar hverfa, bætir hann við. Mjólkurframleiðslan er
undir miklu álagi, verð á mjólk hefur þegar lækkað verulega
og danskur landbúnaður vonast eftir að WTO sýni sveigjan-
leika hvað varðar útflutningsbætur með mjólkurafurðum.
Að öðrum kosti þarf að lækka mjólkurverð í ESB enn frekar
og bæta mjólkurframleiðendum það upp á annan hátt. Það
verður þó ekki auðvelt þar sem framlög ESB til landbúnaðar
hafa þegar verið bundin fast fram til ársins 2013. Það eru
erfiðir kostir fyrir mjólkurframleiðendur sem einungis hinir
duglegustu þeirra munu standast.
Hvað gerir Alþjóða viðskiptastofnunin, WTO?
* WTO er skammstöfun á World Trade Organisation, sem er eina alþjóðlega viðskipastofnunin.
* Tilgangurinn með WTO er að auðvelda viðskipti með vörur og þjónustu og mynda fastan ramma um þau fyrir fram-
leiðendur, útflytjendur og innflytjendur um víða veröld.
* Það gerist m.a. með því að innan WTO eiga sér stað viðvarandi viðræður milli aðildarlandanna.
* Miðlægir í þessu starfi eru viðskiptasamningar WTO, sem öll lönd stofnunarinnar hafa komið að vinnu við og sam-
þykkt.
* Stofnunin er æðsta ráð til að ná sáttum í málefnum sem varða starfsemi hennar.
* WTO veitir þróunarlöndum tækniaðstoð.
* Aðildarríki WTO eru 148 og nýlega gerðist Kína aðili að henni.
* Ráðherrafundir WTO, sem haldnir eru að jafnaði annað hvert ár, eru valdamestu samkomur stofnunarinnar.
* WTO var stofnað árið 1995 og tók við hlutverki GATT, (General Agreement on Tariffs and Trade).
Sameiginleg landbúnaðarstefna gildir fyrir öll lönd ESB.
Það eru ekki hin einstöku aðildarlönd heldur ESB sem
greiðir styrkina, útflutningsbætur og ákveður þá tolla
sem lagðir eru á innflutning búvara til sambandsins. Ný-
lega tók Mariann Fischer Boel, sem er dönsk, við starfi
landbúnaðarstjóra ESB af Franz Fischler, sem hafði
gegnt því um árabil.
Hlutur Mariann Fischer Boel í yfirstandandi viðræðum
um viðskipti með búvörur innan Alþjóða viðskiptastofnun-
arinnar WTO er mjög mikil. Hins vegar mun Bretinn Peter
Mandelson, sem fer með viðskiptamál í ESB, vera í forsvari
fyrir sambandið í þessum viðræðum. Mariann Fischer Boel
mun þó jafnframt sitja alla samningafundina.
Í ESB skiptir landbúnaður efnahagslega tiltölulega litlu
máli. Í þeim löndum, sem ESB er að semja við innan WTO,
svo sem Brasilíu, Argentínu, Afríku, Vestur-Indíum og
Kyrrahafslöndunum er landbúnaður efnahagslega mjög mik-
ilvægur og þau munu fylgja þar málum sínum fast eftir.
Það er ekki unnt að gera nýjan samning um landbúnað
innan WTO nema allir samningsaðilar hafi eitthvert gagn af
honum. Allur kapallinn verður að ganga upp. Mariann Fi-
scher Boel telur að öðru leyti að ESB, með þeirri endurskoð-
un sem sambandið hefur nýlega gert á landbúnaðarstefnu
sinni, hafi stigið stórt skref til móts við kröfur annarra þjóða.
Við bíðum nú eftir að sjá útspil þeirra, segir hún. Evrópskir
bændur bíða nú áhyggjufullir eftir því hvaða starfsskilyrði
þeim bjóðast þegar niðurstöður yfirstandandi samningalotu
innan WTO, sem lýkur með fundi í Hong Kong í desember á
þessu ári, liggja fyrir.
Mariann Fischer Boel
frá Danmörku,
nýr landbúnaðarstjóri ESB
Danskur landbúnaður bíður
eftir nýjum WTO-samningi