Fréttablaðið - 21.02.2012, Blaðsíða 14

14 21. febrúar 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Á undanförnum dögum og vikum hefur töluvert verið
rætt og ritað um nýjan Land-
spítala við Hringbraut. Eins og
við er að búast eru ekki allir ein-
huga um þetta verkefni og steyt-
ir þar á ýmsu s.s. fjármögnun,
staðsetningu, umferð, aðgengi,
bílastæðum og skipulagi byggð-
ar í borginni. Það er mikilvægt
að umræðan sé lífleg og þar séu
allir þættir skoðaðir, skeggræddir
og til lykta leiddir. Þannig tryggj-
um við bestu mögulegu útkomu
fyrir okkur sjálf, en þjóðin er
helsti hagsmunaaðili að nýjum, vel
búnum og vel mönnuðum spítala.
Staðsetningin er löngu ákveðin
og henni verður ekki breytt héðan
af, til þess er undirbúningsvinn-
an komin of langt. Við höfum ekki
efni á að byggja ekki nýjan spít-
ala, hann er okkar brýnasta for-
gangsmál. Núverandi húsakost-
ur er genginn sér til húðar, hann
hefur þjónað vel en nú er mál að
linni. Sem innlagnastjóri Land-
spítala í tæp fimm ár fæst ég á
hverjum degi við flókin úrlausn-
arefni sem mörg hver verða mun
auðveldari á nýjum spítala. Þar
vegur þyngst að þörfin fyrir ein-
býli með aðgengi að sér salerni
hefur snaraukist á örfáum árum.
Nú eru aðeins örfá einbýli á hverri
legudeild og enn eru í notkun
sjúkrastofur fyrir sex einstak-
linga. Ástæðurnar fyrir vaxandi
þörf fyrir einbýli eru nokkrar og
eru þær tíundaðar hér til fróðleiks
– listinn er þó ekki tæmandi:
1. Sjúklingar sem koma erlend-
is frá og hafa verið á sjúkra-
húsi þar á síðustu sex mán-
uðum þurfa einangrun vegna
svonefndrar MÓSA varúðar. Í
stuttu máli erum við að verj-
ast bakteríum sem eru ónæm-
ar fyrir öllum helstu sýklalyfj-
um og landlægar á mörgum
sjúkrahúsum erlendis. Ein-
angrun er aðeins aflétt ef sýni
eru neikvæð, en ræktun getur
tekið 2-4 daga.
2. Fjöldi fólks með langvinn
heilsufarsvandamál ber í sér
bakteríu sem myndar hvata
(ESBL) sem brjóta niður lyf
í mikilvægasta sýklalyfja-
flokknum, en þetta fólk þarf
einbýli og sér salerni í hvert
sinn sem það leggst inn á
sjúkrahús.
3. Nokkur hópur sjúklinga með
langvinna sjúkdóma ber í sér
ónæma bakteríu sem nefnist
VRE, en þeir þurfa einbýli og
sér salerni þegar þeir leggjast
inn á sjúkrahús.
4. Á hverju ári gengur yfir far-
aldur svonefndrar Nórósýk-
ingar sem er bráðsmitandi
iðrasýking. Hún fer eins og
eldur í sinu um sjúkradeildir
þar sem fjölbýli eru og fólk
deilir salerni. Þeir sem veikj-
ast af Nóró þurfa einbýli og
sér salerni á meðan veikindin
vara og í a.m.k. 48 tíma eftir
að einkenni eru gengin yfir.
5. Inflúensa gengur á hverjum
vetri – af mismiklum þunga.
Þeir sem leggjast inn og eru
grunaðir um inflúensu þurfa
einbýli og sér salerni í 48 tíma
eftir að gjöf inflúensulyfja
hefst.
6. Upp geta komið faraldrar smit-
sjúkdóma sem krefjast ein-
angrunar sjúklinga á einbýli
með sér salerni s.s. svínainflú-
ensa og mislingar.
7. Sjúklingum sem fá sýklalyf
er hætt við að fá iðrasýkingu
sem nefnist CDTA. Þeir þurfa
einbýli og sér salerni á meðan
hún gengur yfir.
8. Ónæmisbældir einstaklingar,
t.d. líffæraþegar og fólk í
þungum lyfjameðferðum
vegna blóðsjúkdóma, þurfa að
vera í svonefndri varnarein-
angrun á einbýli með sér sal-
erni, stundum í margar vikur.
9. Sjúklingar sem eru mjög mikið
veikir og/eða deyjandi þurfa
einbýli.
10. Veik börn þurfa í flestum til-
fellum einbýli.
11. Sjúklingar með bráðarugl og
atferlistruflanir þurfa einbýli.
12. Sjúklingar með alvarlega geð-
sjúkdóma þurfa oftast einbýli.
Listinn er lengri og í rauninni
er það þannig að langflestir þeirra
sem þurfa að dvelja á sjúkrahúsi
nú á tímum þurfa á einbýli að
halda. Af þessu má glögglega sjá
að skipulag þeirra sjúkradeilda
sem Landspítalinn hefur yfir að
ráða er ófullnægjandi nú á árinu
2012. Á nútíma sjúkrahúsi þurfa
allar sjúkrastofur að vera einbýli
með salerni. Þar ráða sýkinga-
varnasjónarmið og sú staðreynd
að nú á dögum liggur fólk ekki á
spítala nema það þurfi sérhæfða
sjúkrahúsþjónustu og geti sjúk-
dómsins/aðgerðarinnar eða færni
sinnar vegna ekki verið heima.
Á nýja spítalanum mun aðstað-
an uppfylla þessar kröfur og þar
verður hægt að veita mun betri
og öruggari þjónustu en nú er
mögulegt. Starfsfólk Landspítala
leggur sig alltaf í líma við að veita
eins góða þjónustu og mögulegt
er en húsnæðið, tækjabúnaður-
inn og önnur aðstaða er takmark-
andi þáttur. Þegar sjúklingur sem
nauðsynlega þarf einbýli leggst
inn á spítalann getur þurft að
grípa til flókinna ráðstafana sem
fela í sér flutning annarra sjúk-
linga fram á gang, á aðrar deildir
eða jafnvel milli húsa.
Undanfarin ár höfum við hvað
eftir annað lent í því að þurfa
að loka heilu legudeildunum um
lengri eða skemmri tíma vegna
sýkinga. Slíkar uppákomur riðla
flóknu og viðkvæmu skipulagi
spítalans þar sem hvert púsl þarf
að vera á sínum stað til að kerfið
virki fyrir sjúklingana og þjón-
ustan sé góð og örugg. Þessar
uppákomur kosta ómælda fjár-
muni, bæði vegna dýrra sýkla-
ræktana, sótthreinsunar, þrifa,
frestunar skurðaðgerða og þess
að nota þarf mun dýrari sýklalyf
en ella.
Það verður ekki degi of snemmt
að við flytjum í nýjan spítala. Nú
þurfum við að snúa bökum saman
sem aldrei fyrr og sýna hvað við
getum – Landspítali er hornsteinn
heilbrigðiskerfisins og öryggisnet
þjóðarinnar. Nýr Landspítali er
nauðsyn.
Nýr spítali – já takk!
Í Fréttablaðinu 27. janúar sl. heldur efnahags- og viðskipta-
ráðherra því fram að ekki sé
ráðlegt að kollvarpa landbún-
aðarstefnunni á Íslandi. Ástæð-
an sem hann nefnir er sú að þótt
það sé jákvætt í samkeppnislegu
tilliti að afnema innflutnings-
höft þá ætti íslensk landbúnaðar-
framleiðsla sér ekki grundvöll
ef innflutningur væri óheftur og
þ.a.l. sé óráðlegt að afnema höft-
in. Einnig nefnir ráðherrann að
landbúnaðarframleiðsla sé nauð-
synlegur þáttur af fæðuöryggi
Íslendinga. Ráðherrann gleym-
ir þó að minnast á ábatann fyrir
neytendur ef innflutningur á
landbúnaðarvörum væri frjáls.
Hann minnist heldur ekki á það
að samkeppnislegt aðhald við
innlenda framleiðendur mundi
aukast né færir hann rök fyrir
tengslum núverandi fyrirkomu-
lags innlendrar framleiðslu og
fæðuöryggis.
Illskiljanlegt er hvers vegna
ráðherrann telur það ekki geta
þjónað hagsmunum Íslendinga
að íslenskir neytendur njóti sömu
kjara á landbúnaðarvörum og
þekkist í nágrannalöndunum.
Órökstudd er sú fullyrðing hans
að íslensk landbúnaðarfram-
leiðsla eigi sér ekki grundvöll
ef innflutningur væri óheftur.
Reynsla Íslendinga virðist ein-
mitt benda til hins gagnstæða.
Sem dæmi hefur garðyrkjan dafn-
að þrátt fyrir að tollar hafi verið
felldir niður af tómötum, gúrku
og papriku, auk þess sem toll-
vernd annarra afurða var breytt
árið 2002. Mögulegt virðist því
að tryggja að íslenskur landbún-
aður starfi áfram á sama tíma og
tollar á landbúnaðarvörum verði
afnumdir. Verða færð frekari rök
fyrir því síðar í greininni.
Háir innflutningstollar og
ríkisstyrktur landbúnaður eru
ekki til þess fallnir að tryggja
fæðuöryggi Íslendinga. Meiri-
hluti íslenskrar landbúnaðar-
framleiðslu byggir á innflutningi
aðfanga og er í raun alfarið háður
innflutningi á t.d. á tilbúnum
áburði til þess að bera á túnin,
innfluttra tækja til að yrkja
landið, innflutts eldsneytis til að
knýja þau áfram, innflutts plasts
sem notað er til að plasta heyrúll-
ur og svo mætti lengi áfram telja.
Ef stjórnvöld ætluðu í raun að
tryggja fæðuöryggi yrðu þau aug-
ljóslega að koma sér upp birgð-
um af þeim aðföngum sem land-
búnaðurinn þarf. Ríkið þyrfti að
eiga birgðir af tilbúnum áburði,
olíu og fóðri sem grípa mætti til
svo tryggja mætti getu landbún-
aðarins til að tryggja fæðuöryggi.
Þá mætti hins vegar spyrja: af
hverju ríkið gæti ekki eins átt
birgðir matvæla? Eða enn frek-
ar, af hverju ætti fiskútflytjand-
inn Ísland að hafa áhyggjur af því
að svelta? Er ekki fiskur matur?
Sjá má á nýlegum dæmum frá
Noregi að innflutningstollar og
ríkisstyrktur landbúnaður trygg-
ir ekki fæðuöryggi. Um jólin
glímdi norska þjóðin við mikinn
smjörskort vegna takmarkana á
innlendri framleiðslu og innflutn-
ingi. Smjörskorturinn hefur síðan
leitt til þess að bændur í Noregi
hafa dregið úr slátrun nautgripa
til þess að framleiða meiri mjólk-
urvörur sem leiðir síðan aftur til
skorts á nautakjöti. Óhætt er því
að fullyrða að áhersla á innlenda
framleiðslu leiðir ekki af sér
meira fæðuöryggi. Þvert á móti.
Það að hefta innflutning til
þess að vernda innlenda fram-
leiðslu fyrir erlendri samkeppni
getur ekki á neinn hátt verið hag-
kvæm byggðarstefna. Með þess-
ari aðferðarfræði er almenningur
að greiða fyrir þessa millifærslu
á fjármunum á tvenna vegu.
Í fyrsta lagi borga neytendur
skatta sem eru að hluta til nýtt-
ir til þess að fjármagna greiðslur
til bænda. Í öðru lagi þurfa
neytendur að greiða hærra verð
fyrir innlenda framleiðslu en
sambærilega framleiðslu erlend-
is frá vegna innflutningshafta.
Þessi síðari greiðsla er ógegnsæ
og hætt við að neytendum sé ekki
ljóst hver raunverulegur kostn-
aður haftanna er. Mun nær væri
að skilgreina betur hvers konar
landbúnaði Íslendingar vilja
borga með og á hvaða svæðum, og
greiða bændum þá beint fyrir að
halda þeirri framleiðslu úti – og
leyfa innflutning á landbúnaðar-
vörum að vera frjálsum. Það þarf
að skilgreina þau markmið sem
Íslendingar vilja setja sér með
innlendum landbúnaði, t.d. hvar
á landinu við viljum hafa land-
búnað, hvaða form landbúnaðar
og svo framvegis. Síðan ætti að
greiða beint fyrir það.
Auðveldlega er hægt að halda
til haga byggðasjónarmiðum
og fæðuöryggi á sama tíma og
neytendum er gefið meira frelsi
til þess að geta valið hvort þeir
vilji kaupa innlenda eða erlenda
landbúnaðarvöru. Ef stjórnmála-
mönnum er alvara með því að
tryggja fæðuöryggi þyrfti að tak-
ast á við það af heiðarleika hvern-
ig best er að búa sig undir það ef
verslun við umheiminn mundi
skyndilega lokast. Það verður
tæplega gert með landbúnaði
sem er alfarið háður innfluttum
aðföngum. Nauðsynlegt er að tak-
ast á við þá spurningu hvaða land-
búnað Íslendingar vilja, hvaða
hlutverki hann á að gegna og
hvað þeir eru tilbúnir að greiða
fyrir. Umfang og fyrirkomulag
styrkja á að endurspegla þessar
óskir þjóðarinnar en ekki fela
þær inni í tollvernd. Þá mundi
verða mögulegt að aflétta tollum
og öðrum innflutningshindrunum
sem mundi skila sér í meiri fjöl-
breytni og lægra vöruverði fyrir
neytendur.
Af fæðuöryggi Íslendinga og
byggðarsjónarmiðum
Hver holskeflan af annarri hefur riðið yfir fyrirtæki,
stofnanir, sveitarfélög og einstak-
linga á undanförnum vikum og
mánuðum í fjölmiðlum. Áföll sem
hafa haft alvarleg áhrif á ímynd
og ásjónu þeirra, sem orðið hafa
fyrir, og sem erfitt getur reynst
að leiðrétta, ef það þá tekst nema
ef til vill á löngum tíma. Ein dýr-
mætasta eign fyrirtækis, stofn-
unar eða samtaka er trúverðug og
traust ásjóna. Verðmætasta eign
hvers manns er gegnheilt orðspor.
Það tekur ár og áratugi að ávinna
sér traust orðspor en það getur
hrunið fyrirvaralaust þegar vonda
málið drepur á dyr.
Við höfum á skömmum tíma
upplifað „vondar fréttir“ og áföll
um t.d. rekstur lífeyrissjóða,
mengandi sorpendurvinnslur,
lélega brjóstapúða, iðnaðarsalt,
málefni banka- og slitastjórna,
stjórnarkreppu í Kópavogi, kenn-
arablogg á Akureyri, límmiða-
klúður Já og ýmislegt fleira. Öll
þessi mál hafa skaðað ímynd og
ásjónu viðkomandi aðila og dreg-
ið úr trausti í garð þeirra á einn
eða annan hátt. Vægt til orða tekið
njóta fjölmiðlarnir jafnan góðs af
litríkum áföllunum og nýta sér
þau oft dögum og jafnvel vikum
saman.
Því miður reynast flest fyrir-
tæki og stofnanir allt of illa búin
undir áföllin og fá því hvern
brotsjóinn á fætur öðrum yfir
sig án þess að fá rönd við reist.
Í sumum tilvikum eru stjórn-
endur of stoltir til að óska eftir
sérhæfðri ráðgjöf á þessu sviði,
kjósa fremur annaðhvort að grípa
til vopna sem þeir kunna ekk-
ert á eða bara hreinlega stinga
höfðinu í sandinn og bíða þess
sem verða vill. Afleiðingarnar,
bráðina, sjáum við á grillinu hjá
fjölmiðlunum.
Stjórnendur vita undir niðri að
fyrr eða síðar dynur krísan yfir án
minnsta fyrirvara. Ef þeir kunna
ekki að bregðast strax við er mikil
hætta á að álitshnekkirinn verði
talsverður og það getur tekið ár
og daga að endurheimta sterka
ímynd. Það er löngu vitað að ef
ekki tekst að snúa ofan af áfalli á
fyrstu klukkustundunum verður
ímyndartjónið langvarandi.
Dæmi eru um að stjórnendur
fái andlegt áfall þegar fjölmiðlar
hringja en þá er hætta á að við-
komandi stjórnandi geri hverja
vitleysuna af annarri, sem aðeins
gerir illt verra. Þeir reyna oft að
fegra málið í viðtölum við frétta-
menn með því að segja ekki allan
sannleikann. Stjórnendur kunna
allt of sjaldan að biðjast afsökunar
í kjölfar klúðurs eða mistaka. Þeir
sem gera það, gera það yfirleitt
allt of seint. Þeir reyna fremur
að finna blóraböggla til að dreifa
athyglinni frá vandanum eða láta
samverkamenn bera byrðarnar.
Fjölmiðlar eru á hinn bóginn
fljótir að komast að kjarna máls-
ins og greina sannleikann í mál-
inu. Það er dapurlegt að sjá í hve
mikilli afneitun sumir stjórnendur
eru og hve klaufalega þeir standa
að málum í viðbrögðum sínum á
örlagastundu. Stjórnendur sem
standa sig best eru þeir sem hafa
undirbúið sig vel fyrir óvænta
atburði.
Fyrstu viðbrögð við „vondri
frétt“ eru aðalatriði og geta
skipt sköpum um hvort fjölmiðla-
umfjöllunin heldur áfram eða
ekki. Rafræn samskiptatækni
nútímans er svo leiftursnögg að
það tekur aðeins fáeinar mín-
útur að koma frétt eða leiðrétt-
ingu á framfæri. Það er hvergi
skjól. Enginn fréttamiðill situr
lengur á „góðri frétt“ heldur birt-
ir hana strax á vefsíðu, fésbók og
jafnvel twitter. Prentmiðlar geta
ekki lengur keppt við vefmiðla og
aðra rafræna miðla. Innlent sjón-
varp glímir við svipaðan vanda
og blöðin á meðan útvarpsstöðvar
geta brugðist mjög hratt við „stór-
fréttum“.
Ég þekki mörg dæmi um að
fyrirtæki hafi náð að snúa vörn
í sókn á stuttum tíma með því að
beita réttri aðferðafræði og vinnu-
brögðum í samskiptum við fjöl-
miðla, hluthafa, starfsfólk, stjórn-
völd og almenning. Áföll ýmissa
fyrirtækja og samtaka á þessu ári
ættu að vera nægileg sönnun þess
að traustur stjórnandi verður að
vera mjög vel búinn undir skakka-
föll. Enginn verður óbarinn biskup
segir máltækið.
Gegnheilt orðspor
er ómetanlegt
Nýr Landspítali
Hildur
Helgadóttir
innlagnastjóri
Landspítala
Landbúnaður
Valur
Þráinsson
nemi við hagfræðideild
Amsterdamháskóla
Samfélagsmál
Jón Hákon
Magnússon
ráðgjafi hjá KOM
almannatengslum ehf.
Ef stjórnmálamönnum er alvara með því
að tryggja fæðuöryggi þyrfti að takast á
við það af heiðarleika hvernig best er að
búa sig undir það ef verslun við umheiminn mundi
skyndilega lokast. Það verður tæplega gert með land-
búnaði sem er alfarið háður innfluttum aðföngum.