Fréttablaðið - 21.02.2012, Blaðsíða 16

16 21. febrúar 2012 ÞRIÐJUDAGUR
Síðastliðinn fimmtudag birt-ist í Fréttablaðinu grein eftir
Helga Jóhannesson hæstaréttar-
lögmann. Þar ræðir hann ástand-
ið í samfélaginu og er mikið niðri
fyrir sem skiljanlegt er. Hann
byrjar á því að ræða hrunið en
telur að það sem gerst hafi á eftir
sé að valda samfélaginu mun
meira tjóni en gjaldþrot nær allra
fjármálastofnana landsins og
fjölda fyrirtækja.
Hann telur sem sé að réttarrík-
inu sé ógnað, annars vegar með
skólpræsahernaði bloggara og DV
og hins vegar með því að Alþingi
sé orðin framleiðsluverksmiðja
fyrir popúlistalöggjöf sem ali
á fölskum vonum fólks og sé að
gera út af við atvinnulífið. Þetta
er meginefni fyrri hluta greinar-
innar, seinni hlutinn verður ekki
gerður að umræðuefni hér.
Helsti gallinn við greinina í
heild er að það er ekki heiglum
hent að henda reiður á hvað höf-
undur á í raun og veru við, til
dæmis með orðinu popúlista-
löggjöf, að því leyti er greinin
ámóta skýr og ýmsir úrskurðir
hæstaréttar. Reynum nú að rýna
í greinina og átta okkur á hvað
hangir á spýtunni.
Kjarninn í málflutningi höf-
undar virðist mér koma fram í
annarri málsgreininni en þar
segir hann að það sem hafi tapast
í hruninu hafi bara verið pening-
ar og enginn hafi orðið fyrir lík-
amlegu tjóni. Svo virðist því sem
höfundur telji það ámælislaust að
stela ef maður veldur ekki öðrum
líkamlegu tjóni við verknaðinn.
Í framhaldi af þessu verður ekki
betur séð en popúlistalöggjöfin
sem rætt er um séu lögin um sér-
stakan saksóknara og önnur lög
og ráðstafanir sem sett hafa verið
til að hafa hendur í hári þeirra
sem rændu banka, fjármálastofn-
anir og jafnvel tryggingarfélög
innan frá og sæta nú rannsóknum
og fyrir vikið.
Hvað það er við þessa lög-
gjöf og ráðstafanir sem vekur
falskar vonir hjá almenningi er
heldur ekki ljóst en þó er hægt að
ímynda sér að höfundur vonist til
að annaðhvort sé hægt að fá sak-
borninga sýknaða með lagatækni-
brellum eða að hrunflokkarnir
komist til valda í næstu kosning-
um og dragi vígtennurnar úr sér-
stökum saksóknara. Hvernig höf-
undur kemst að þeirri niðurstöðu
að lög um sérstakan saksókn-
ara séu að veita atvinnulífinu
náðarhöggið er mér einnig hulin
ráðgáta nema náttúrlega að hann
telji að dómar yfir þeim sem nú
sæta rannsóknum og ákæru komi
í veg fyrir að þeir geti starfað við
fjármálafyrirtæki í framtíðinni
og valdi því óbætanlegu tjóni.
Að lokum. Ef það sem kom
fram hér að ofan er rétt útlegging
á skilningi höfundar á þjófnaði er
eðlilegt að spyrja hvort sá skiln-
ingur hans eigi við um alla, jafnt
horaða búðarþjófa í hettupeysu
sem stela samloku og banana úr
10/11, sem og sléttrakaða, vel-
greidda menn í teinóttum jakka-
fötum sem ræna banka innan frá?
Hverjir mega stela?
Svarið er þversagnakennt: Af því að þau lesa ekki nóg. Sökin
liggur víða. Hjá skólum að því leyti
að svo var um hríð að lestur var
einungis sjálfstæð kennslugrein
í mörgum skólum upp í 3. eða 4.
bekk, en þá hafa mörg börn ekki
náð fullum tökum á þessu undri
sem lestur er. Um leið fjölgar svo-
kölluðum lesgreinum auk þess sem
stærðfræði krefst þess einnig að
börn skilji það sem þau lesa.
Lestur og lesskilningur eru í
námskrá fyrir alla bekki grunn-
skóla. Þess vegna verða allir skól-
ar að leggjast á árar og kenna lest-
ur markvissar og lengur en nú er
gert, ekki kannski öllum, en þeim
sem enn hiksta, og lesskilning þarf
sífellt að örva. Ef til vill vantar eitt-
hvað upp á þjálfun í lestrarkennslu
af hálfu þeirrar menntastofnunar
sem brautskráir nær alla íslenska
kennara – og alveg er það fráleitt
að sniðganga móðurmál við leng-
ingu kennaranáms. Allir kennarar
eru íslenskukennarar. Eða er það
liðin tíð?
Því næst er við heimili og þjóð-
félag að sakast. Þegar ég byrjaði í
skóla haustið 1957 vorum við flest
læs að einhverju marki, mörg flug-
læs. Eftir skóla var að engu að
hverfa nema bók eða leik; rás eitt
var eina útvarpsstöðin, sjónvarp
enn bak við fjall tímans og bíó bara
kl. 5 á sunnudögum. Þar sem amma
eða afi var í horninu hjá foreldrum
var oft gripið í spil, marjas, rommí
og kasínu, þroskandi tveggja
manna spil. Við lærðum líklega öll
að tefla. PlayStation, FM og sólar-
hringssjónvarp, enn í fjarskanum.
Nú er öldin önnur. Bókin hefur
einfaldlega þokað fyrir fjölmiðl-
um sem bjóða upp á annars konar
afþreyingu, gjarnan einstefnumiðl-
un þar sem börnin sitja og horfa
eða hlusta eða gagnvirka miðlun
þar sem eru tölvuleikirnir sem
einkum höfða til drengja; allt of fá
börn kunna nú spil eins og rommí,
marjas og kasínu! Vissulega kunna
þau ýmislegt annað sem að vísu er
ekki jafnhvetjandi og ofangreind
spil; það má margt spjalla yfir spil-
um, en flest er ósagt látið ef barn
situr eitt við tölvu.
Þjóðfélagið hefur síðan breyst á
hálfri öld með þeim hætti að nú eru
nær öll börn frá eins árs aldri í leik-
skóla þangað til þau byrja í grunn-
skóla. Vinnudagur þeirra yngstu er
langur, frá 8 til 5 og jafnvel leng-
ur. Langflestir foreldrar vinna
utan heimilis þótt nú um stundir
séu reyndar fleiri foreldrar heima
en venjulega vegna atvinnuleys-
is. Stór hluti yngstu grunnskóla-
barnanna er í síðdegisgæslu, mörg
börn til fimm. Allir eru þreyttir
þegar heim er komið, en þó lesa
mörg börn heima, en of mörg ein-
ungis örfáar síður af skyldurækni
við kennara sinn eða skólann. Því
miður er líka nokkur hópur sem
ekki opnar bók heima fyrir.
Skólar geta aldrei borið ábyrgð
á uppeldi barna þótt þau dveljist í
skólahúsinu lengur en heima yfir
daginn. Kennarar taka þátt í upp-
eldi, vissulega, en foreldrarnir
bera ábyrgðina. Foreldrar verða
að venja börn við bók frá frum-
bernsku, lesa fyrir börn, lesa með
þeim, lesa til skiptis þegar börn
eru farin að stauta. Öðru vísi er
allt unnið fyrir gýg. Í skólum er
börnum kennt að lesa, en þeir einir
verða fluglæsir sem lesa mikið
heima.
Í þeim skóla sem ég stjórna er
mikil áhersla lögð á lestur, alveg
frá 5 ára bekk og upp í 10. bekk.
Við ætlumst til þess að börn lesi
heima, þau lesa dag hvern í skól-
anum. Nú ætlum við að gjörbreyta
síðdegisvistinni og námstengja
hana betur en verið hefur. Leik- og
grunnskólakennarar verða ráðnir,
boðið verður upp á dans, tónmennt,
skák, leiklist, myndmennt, útivist
o.fl. sem styrkir börn í amstri dag-
anna, og síðast en ekki síst aðstoð
við heimanám af ýmsu tagi. Það
er hins vegar algjörlega skýrt af
skólans hálfu að við ætlumst til
þess af foreldrum barnanna okkar
að þeir lesi með börnum sínum dag
hvern allan ársins hring. Árið er
365 dagar, en skólaárið er einungis
180 dagar. Þannig hefst þetta, ekki
öðruvísi. Meira um tölvuleiki og
ólæsi drengja síðar.
Af hverju læra börn ekki að lesa?
Í Fréttablaðinu 6. febrúar sl. var sagt frá því í forsíðufrétt,
að haustið 2009 hafi fulltrúar
Alþjóðagjaldeyrissjóðsins lagt
til „í fullri alvöru“, eins og Katr-
ín Jakobsdóttir menntamálaráð-
herra orðaði það, að loka Þjóð-
leikhúsinu til að mæta skuldum
ríkissjóðs. Katrín hélt því svo
fram, að ef farið hefði verið að
tillögum sjóðsins, hefði það haft
„gríðarlega neikvæð áhrif á
íslenskt samfélag“.
Á svipuðum tíma tilkynntu for-
svarsmenn hinnar vinsælu sjón-
varpsstöðvar Skjás Eins, að stöðin
yrði ekki lengur rekin án áskrift-
argjalda. Því var ákveðið að inn-
heimta áskriftargjöld, en ef slíkt
gengi ekki yrði að loka stöðinni.
Sem betur fer átti Skjár Einn það
mikinn hljómgrunn meðal fólks,
að stöðin lifir enn góðu lífi, þús-
undum fjölskyldna um land allt
til ómældrar ánægju dag hvern.
Líkt og með Þjóðleikhúsið kom
til greina „í fullri alvöru“ að loka
Skjá Einum. Því er eðlilegt að
spurt sé: Hefði lokun Skjás Eins
ekki einnig haft „gríðarlega nei-
kvæð áhrif á íslenskt samfélag“?
Af hverju höfðu ráðamenn ekki
jafnmiklar áhyggjur af því eins
og hugsanlegri lokun Þjóðleik-
hússins? Er dagskrá Þjóðleik-
hússins eitthvað merkilegri en
dagskrá Skjás Eins? Ef svo er, að
hvaða leyti?
Þessar hugleiðingar eru settar
á blað til að sýna hve furðulegt
það er í raun og veru að ríkið reki
leikhús. Leikhúsrekstur er eins
og hver annar atvinnurekstur og
á því að lúta lögmálum markað-
arins. Af hverju á ríkið að niður-
greiða leikhús en ekki t.d. kvik-
myndahús? Ef Jói vill frekar
sækja bíó en leikhús, af hverju
ætti hann þá að taka þátt í kostn-
aði vegna leikhúsferða Guggu? Af
hverju eru bíómiðar ekki líka nið-
urgreiddir? Eða bækur og hljóm-
diskar, sem einnig sjá fólki fyrir
skemmtun og menningu? Hefði
ríkið ekki átt að grípa inn í ef til
lokunar Skjás Eins hefði komið?
Annað sem rétt er að benda á er
að ekki er gefið að niðurgreiðslur
til lista- og menningarviðburða
nýtist þeim sem ætlunin var í upp-
hafi, þ.e. til tekjulægri hópa. Vera
kann, að fólk með lágar tekjur
sé með þannig félagslegan bak-
grunn, að áhugi þess á leikritum
sé minni en tekjuhærri hópa. Þar
með snýst dæmið við, þ.e. tekju-
lágir niðurgreiða menningu og
skemmtun fyrir milli- og hátekju-
fólk. Hvers konar jafnaðarstefna
er það?
Allir sjá að ekki gengur að
niðurgreiða alla menningu og
skemmtun. En hvar á þá að draga
mörkin? Svarið er að það er ekki
hægt. Enginn getur leikið þann
guð að takast slíkt á hendur. Það
sem er menning og skemmtun
fyrir einn er það ekki fyrir annan.
Því er best að leggja af allar slík-
ar niðurgreiðslur og selja fyrir-
tæki eins og Þjóðleikhúsið og
lækka skatta sem nemur sölu-
andvirðinu og árlegum rekstr-
arkostnaði. Þá hefur fólk meira
milli handanna og getur því notað
umframpeningana til þeirra hluta
sem það sjálft kýs. Með öðrum
orðum, láta fólkið ráða. Annað er
skrumskæling á lýðræðinu.
Þjóðleikhúsið
eða Skjár Einn?
Fróðlegt hefur verið að fylgjast með atburðarás og pólitískri
umræðu síðan meirihlutinn í Kópa-
vogi sprakk á dögunum. Og ekki
síst hvernig menn matreiða ástæð-
ur upphlaups síns þegar í óefni er
komið. Nokkur atriði standa upp úr.
Í fyrsta lagi hversu kvik smá-
framboðin eru þegar á reynir.
Framboð sem urðu til í því skyni
að fella sjálfstæðismeirihlutann
í Kópavogi vildu frekar hlaupa
í fangið á honum en standa við
ákvarðanir sínar þegar þær urðu
óþægilegar. Í öðru lagi að meiri-
hluti bæjarstjórnar á aldrei að snú-
ast um bæjarstjórann. Meirihluti
verður til um verkefni og fram-
tíðarsýn. Enginn embættismaður
á að koma framar því að árangur
náist í stefnumálum. Verkefnin eru
á ábyrgð pólitískt kjörinna fulltrúa
og náist ekki árangur með emb-
ættismanni verður að taka á því. Í
þriðja lagi hvernig umfjöllunin er
um konur og völd.
Pólitískur bæjarstjóri
Við í Samfylkingunni í Kópavogi
töldum flest að árangursríkast
væri að hafa pólitískan bæjarstjóra
í nýjum meirihluta eftir síðustu
kosningar. Niðurstaðan varð hins
vegar að ráða bæjarstjóra. Marg-
ir voru þó efins um að ráða emb-
ættismann sem verið hafði hluti af
stjórnkerfi bæjarins en það varð að
ráði. Ég hef verið í aðstöðu til að
fylgjast náið með framvindu mála
í Kópavogi frá kosningum og hvaða
vandamál hafa komið upp. Við Guð-
ríður Arnardóttir sátum saman sl.
sumar og ræddum stöðuna, m.a.
þá skoðun sem oft kom upp innan
Samfylkingar að við værum að
taka afleiðingum þess að vera ekki
með pólitískan bæjarstjóra.
Hún sagði þá; „Ég stend með
bæjarstjóranum og ætla að bakka
hana upp eins og þarf. Ég mun þess
vegna taka mér frí frá kennslu í
vetur, vinna með henni og styrkja
hana.“ Síðan meirihlutinn sprakk
hefur því verið haldið fram að Guð-
ríður hafi farið í þá vegferð til að
grafa undan bæjarstjóranum. Það
er lúaleg staðhæfing og þeir sem
unnið hafa með Guðríði í meiri-
hluta vita betur. Nú er Y-listinn
sem varð til sem andsvar við fyrr-
verandi meirihluta kominn í eina
sæng með honum og oddamaður
er sá sami Gunnar Birgisson og
þau veittust sem mest að. Bæjar-
stjórinn er pólitískur karl – odd-
viti Sjálfstæðisflokksins sem átti
að koma frá völdum.
Grafið undan sterkum konum
Ég minnist umfjöllunar um Ingi-
björgu Sólrúnu Gísladóttur þegar
hún var formaður Samfylkingar.
Henni voru gerðar upp skoðanir
og síðan veist harkalega að henni
vegna þeirra. Menn óttuðust hana
sem andstæðing og þá voru öll
meðul notuð. Sama aðferð er nú
notuð á Guðríði. Staðreyndir eru
skrumskældar og teknar úr sam-
hengi. Auðvitað treystir hún sér til
að vera bæjarstjóri og teflir þeim
möguleika fram við meirihluta-
myndun. Hún er sterkur stjórn-
málamaður. Eðlilega hlustar hún
á sitt bakland. En þegar Guðríður
hefur tekið ákvörðun stendur hún
með henni. Þeir sem segja hana
hafa viljað Guðrúnu Pálsdóttur frá
til að koma sjálfri sér að vita svo
miklu, miklu betur.
Það er hinsvegar umhugsunar-
efni hvaða umfjöllun konur í stjórn-
málaforystu fá samanborið við karl-
ana, sérstaklega þegar kemur að
völdum eða peningum. Munum að
Steinunn Valdís var hrakin til að
segja af sér meðan karlar sem þáðu
sömu styrki og hún sitja sem fastast
í sínum hlutverkum. Guðríður Arn-
ardóttir er fyrirliði Samfylkingar
í Kópavogi og það sem mestu máli
skiptir núna er hvað hún nýtur mik-
ils trausts samflokksmanna sinna.
Guðríður nýtur mikils trausts
Stjórnmál
Rannveig
Guðmundsdóttir
fv. bæjarfulltrúi og
alþingismaður
Menntamál
Sölvi
Sveinsson
skólastjóri
Landakotsskóla
Það er hins vegar
umhugsunarefni
hvaða umfjöllun konur í
stjórnmálaforystu fá saman-
borið við karlana …
Fjármál
Guðmundur J.
Guðmundsson
kennari
Menning
Guðmundur
Edgarsson
málmenntafræðingur
Leikhúsrekstur er
eins og hver annar
atvinnurekstur og á því að
lúta lögmálum markaðarins.
Af hverju á ríkið að niður-
greiða leikhús en ekki t.d.
kvikmyndahús?
– Lifið heil
www.lyfja.is
ÍS
L
E
N
S
K
A
/S
IA
.I
S
/L
Y
F
5
82
75
0
2/
12
Vöðva og liða Galdur.
Á bólgur og verki.
Húð Galdur.
Á hvers kyns húðútbrot og kláða.
20%
afsláttur
Lægra
verð
í Lyfju
Tilboðið gildir út febrúar.