Fréttablaðið - 03.05.2012, Side 22

3. maí 2012 FIMMTUDAGUR
Nýkomin út úr græðgisbólu og hruni, sem kostaði fjármuni,
virðumst við nú stefna í afdrifa-
ríkara siðferðishrun sem kosta
mun einstæð og óafturkræf verð-
mæti, m. a. í hlaðvarpa höfuðborg-
arsvæðisins.
„Reykjanesskagi, – ruslflokkur
Rammaáætlunar“, felur í sér þá
staðreynd að samkvæmt áætlun-
inni fara aðeins 3 hugsanleg virkj-
anasvæði af 19 á skaganum í vernd-
arflokk og 11 er búið að virkja eða
á að virkja. 5, sem fara eiga í bið-
flokk, breyta litlu um heildar-
myndina eftir að búið verður að
breyta Reykjanesfólkvangi í virkj-
anasvæði og gera allan Reykja-
nesskagann að nær samfelldu
virkjanasvæði með stöðvarhús-
um, skiljuhúsum, borholum, gufu-
leiðslum og vegum og njörva þetta
allt síðan inn í net af möstrum og
háspennulínum. Fólkvangur skag-
ans fer verst út úr þessu auk fleiri
friðaðra svæða.
Þulin er síbyljulygin um endur-
nýjanlega og hreina orku sjálf-
bærrar þróunar þótt fyrir liggi að
í forsendum þessara virkjana er
aðeins gert ráð fyrir 50 ára end-
ingu orkunnar og að óleyst eru
vandamál mengunar, affallsvatns
og manngerðra jarðskjálfta í stað
þess að fara hægar í sakir í átt
sjálfbærrar endingar.
Dæmi um þetta er hin sam-
þykkta Eldvarpavirkjun sem felur
í sér tvöfaldan glæp:
1. Svartsengisvirkjun og Eldvörp
eru með sameiginlegt jarðhita-
hólf þannig að með því að virkja
í Eldvörpum verður flýtt fyrir
því að klára orkuna og ganga
enn hraðar en áður á rétt kom-
andi kynslóða. Uppgefnar tölur
gefa til kynna að jarðhitageym-
irinn verði tæmdur á 30 árum
í stað 50 og að þar með verði
orkusölusamningar í uppnámi,
arðsemisútreikningar rangir og
í lokin tap á hinni ónýtu virkjun
sem afkomendur okkar eiga að
borga.
2. Eldvörp eru gígaröð og þarf að
fara austur að Lakagígum til að
finna hliðstæðu. Gígaraðir og
móbergshryggir finnast hvergi
í heiminum eins og á Íslandi. En
með Eldvarpavirkjun og öðrum
virkjunum vestan Kleifarvatns
á einmitt að ráðast á þessi fyr-
irbæri, sem eru einkennandi
fyrir það að Ísland hefur orðið
til á flekaskilum tveggja heims-
álfa og á engan jafnoka í veröld-
inni að þessu leyti.
Að hrifsa til sín orkuna í ofstopa-
græðgi frá afkomendum okkar og
eyðileggja í leiðinni fyrir þeim
einstök náttúruverðmæti er sið-
laust athæfi, sem mun verða núlif-
andi Íslendingum til ævarandi
skammar, ekki síst vegna þess
að stanslaust er logið til um hið
raunverulega eðli þessa máls. Á
þessu fyrirhugaða virkjanasvæði
og öðrum í Reykjanesfólkvangi
væri hægt að gera stórbrotinn eld-
fjallagarð ósnortinnar náttúru ekki
síðri en eldfjallagarðinn á Havaí
sem lokkar til sín þrjár milljónir
ferðamanna um margfalt lengri og
erfiðari veg. Þessi íslensku nátt-
úruundur eru aðeins spölkorn frá
aðalalþjóðaflugvelli landsins og
mesta þéttbýli þess og eru mun
verðmætari en skammlífar virkj-
anir, bæði fyrir dýrmæta ímynd
lands og þjóðar og tekjumöguleika
af þeim til frambúðar.
Við Eldvörp er að finna ónýtta
möguleika til að upplifa einstæða
náttúru landsins og lífsbaráttu
fyrri kynslóða. Í Sundvörðuhrauni
eru t.d. dularfullar og magnaðar
kofarústir sem líkast voru felu-
staður í Tyrkjaráninu og við norð-
urenda Eldvarpa er hinn forni
göngustígur Árnastígur, þar sem
hægt væri að sýna hvernig ver-
menn gengu þar eða riðu með poka
sína. Ósnortin náttúra og umhverfi,
saga fyrri kynslóða og hvernig þær
lifðu af (survival) eru eftirsótt
atriði fyrir ferðafólk ekkert síður
en hið tilbúna og líkast til skamm-
lífa Bláa lón.
Þetta leiðir hugann að Mývatni.
Jafnvel daglega er greint frá því
sem sjálfsögðum hlut að gera 90
megavatta virkjun í Bjarnarflagi
og þrítugfalda núverandi orkuöfl-
un þar fyrir stóriðju á Bakka. Frá
Bjarnarflagi hallar landi beint til
Mývatns, sem er aðeins í fjögurra
kílómetra fjarlægð. Nú þegar renn-
ur óstöðvandi affallsvatn frá þess-
ari litlu virkjun í átt til vatnsins og
hefur gruggað vatnið í Grjótagjá.
Menn virðast alveg tilbúnir að spila
áhættuspil með þá einstæðu blöndu
jarðminja og lífríkis, sem Mývatn
er, þótt vandamál með affallsvatn
hafi hvergi verið leyst og tilraun-
irnar við Hellisheiðarvirkjun hafi
skapað ónæði og tjón hjá Hvergerð-
ingum í 15 kílómetra fjarlægð. Nið-
urdæling við Mývatn yrði í þrefalt
minni fjarlægð og við Bláa lónið
nánast í hlaðvarpanum.
Engin bitastæð úttekt hefur verið
gerð á því hvert gildi Eldfjalla-
garðs á Reykjanesskaganum hafi
fjárhagslega og ímyndarlega fyrir
þjóðina í samanburði við að nánast
allt eigi að virkja. Þetta eitt ætti að
nægja til að virkjanirnar vestan
Kleifarvatns fari að minnsta kosti
í biðflokk þangað til allar upplýs-
ingar liggi fyrir. Í staðinn virðast
sofandi þingmenn ætla að gera
útreið Reykjanesskagans að vegvísi
í þeirri vegferð að einstæð ósnortin
náttúruverðmæti lendi í ruslflokki
og verði umturnað, þeim og þjóð-
inni til ævarandi skammar.
Kynslóðir munu um
ókomnar aldir
undrast að þetta gat gerst,
að gimsteinar sem voru
gersemar taldir
guldu hér afhroðið mest.
Ómetanlegum auðæfum
landsins
á altari skammgróðans
brennt
og svæði til yndis og unað-
ar mannsins
í úlfskjaft græðginnar
hent.
Það hefur verið gleðilegt að fylgjast með hvernig umsvif
og afkoma í sjávarútvegi hafa auk-
ist á síðustu árum. Þar hefur farið
saman hátt afurðaverð í erlendri
mynt, lágt raungengi krónunnar
og góðar gæftir. Mörg af stærstu
fyrirtækjunum hafa notað und-
anfarin ár til þess að grynnka á
skuldum í stað þess að fjárfesta.
Það var eðlileg ráðstöfun þar sem
skuldir hækkuðu mikið við hrunið.
Lágt veiðigjald
Veiðigjald hefur verið lagt á
útgerðarfyrirtækin síðustu árin.
Gjaldið hefur verið fremur lágt
síðustu 10 árin enda var afkoman
á árunum fyrir hrun umtalsvert
lakari en hún er í dag. Nú er stað-
an hins vegar allt önnur og fram-
legðin í greininni er nálega tvöfalt
hærri mælt í íslenskum krónum.
Þrátt fyrir stórbætta afkomu
hefur veiðigjaldið í greininni ein-
ungis numið 1-6% af framlegð fyr-
irtækjanna. Þetta þýðir að fyrir-
tæki í sjávarútvegi hafa haldið
eftir ríflega 94% af framlegðinni
fyrir sig til að standa straum af
fjármagnskostnaði, nauðsynlegri
viðhaldsfjárfestingu, tekjuskatts-
greiðslum af hagnaði og til arð-
greiðslu. Veiðigjaldsgreiðslur hafa
því ekki haft mikil áhrif á heild-
arafkomu fyrirtækjanna fram að
þessu.
Hversu mikið?
Með núverandi frumvarpi er lögð
til veruleg hækkun á gjaldinu og
þess freistað að veita þjóðinni hlut-
deild í arði auðlindarinnar. Ég hef
ekki áhuga á því að ganga of nærri
útgerðinni með innheimtu gjalda,
en tel þó mikilvægt að þjóðin öll
njóti að minnsta kosti aukins hluta
af viðbótararði auðlindarinnar.
Frumvarpið leggur til að þegar
útgerðin hefur staðið skil á kostn-
aði og tekið eðlilega arðsemi úr
sínum rekstri, eigi fyrirtækin að
skipta því sem eftir stendur með
almenningi. Fáir hagsmunaaðil-
ar hafa tjáð sig um hvernig eigi
að skipta arðinum á milli útgerð-
armanna og almennings, það er
hvert sé eðlilegt veiðigjald. Áhuga-
vert væri að heyra hugmyndir
útgerðarmanna um hvernig mætti
skipta arðseminni af fiskveiðun-
um á milli eigenda auðlindarinnar
og þess sem nýtir hana. Þær hug-
myndir myndu varpa skýru ljósi á
viðhorf LÍÚ til stöðu almennings
sem eigenda auðlindar gagnvart
þeim arði sem auðlindin gefur.
Menn virðast alveg tilbúnir að spila
áhættuspil með þá einstæðu blöndu
jarðminja og lífríkis, sem Mývatn er.
80,0
70,0
60,0
50,0
40,0
30,0
20,0
10,0
0,0
2008 2009 2010 2011s
■ Heildar EBITDA eftir greiðslu veiðigjalds
■ Veiðigjald til ríksins
47,6 63,6 63,6 72,0
0,5
1,4 2,5
4,5
HEIMILD: SJÁVARÚTVEGSRÁÐUNEYTIÐ
Eldvarpavirkjun vegvísirinn –
ekkert lært af hruninu
Sex prósent
Sjávarútvegsmál
Magnús Orri
Schram
alþingismaður
Rammaáætlun
Ómar
Ragnarsson
sjónvarpsmaður