Fréttablaðið - 01.09.2012, Blaðsíða 27

LAUGARDAGUR 1. september 2012 27
4
0
0
D
11
5
G
B
0
7/
0
9
V
o
Allt að
30 %
orkuspa
rnaður
Allt að
80 %
orkuspa
rnaður
Allt að
80 %
orkuspa
rnaður
Halogen sparperur Sparperur
LED-perur
Góðir sparnaðarvalkostir í stað glóperunna
r:
Skiptu núna!
SJÁÐU HEIMINN Í NÝJU LJÓSI
Jóhann Ólafsson & Co. | Krókhálsi 3 | sím
i 533-1900 | www.olafsson.is
Jóhann Ólafsson & Co - umboðsaðili OSRAM á Íslandi frá árinu 1948
að sofna. Hún nusaði af mér og ég
klóraði henni á bak við eyrun og á
hnakkanum. Stundum fékk ég mér
mjólkursopa. Sóley fagnaði mér
ávallt og návistin reyndist mér
sálarheill. Iðulega þegar ég hvarf
sjónum og spurt var eftir mér svör-
uðu eldri systkini mín: „Ætli hann
sé ekki hjá Sóleyju“ eða: „Hann er
uppi á túni“.
Svo gerðist það að Sóley varð fár-
veik, líklega hefur hún fengið júgur-
bólgu. Á fallegu sumarkveldi eins
og þau urðu fegurst á gömlu Húsa-
vík heyrðum við allt í einu mikið
baul rétt fyrir utan húsið að neðan-
verðu. Þar var komin Sóley. Hún
hafði slitið tjóðrið og þarna stóð
hún með framfætur á pallinum en
tröppurnar allar útataðar í renn-
andi ræpu eftir hana. Hún vildi eitt-
hvað. Pabbi brást strax við og hast-
aði á blessaða kúna en hún ansaði
honum ekki og vildi lengra. Ég kom
í dyragættina ásamt allri fjölskyld-
unni og sá Sóleyju mína svo illa á
sig komna að ég varð miður mín.
Ég var sannfærður um að hún vildi
hitta mig. Hún baulaði svo ámátlega
og vildi til baka þegar pabbi rak
hana í burtu. Hún grét og ég grét
og morguninn eftir var Sóley öll.
Alheimskýrin mín, Sóley, er dæmi
um náin tengsl sem við getum
myndað við aðrar tegundir en okkar
eigin. Og í anda og eðli Jarðar er
kærleikurinn inn byggður í lífið
rétt eins og Grikkir álitu. Þeir
vissu ekki fyrir víst hvort Eros
(ástarguðinn) eða Gaia (Jörðin)
hefði orðið fyrri til. Þessi eiginleiki
er samofinn náttúru Jarðar og eðli
allra hluta – að tengjast, bindast.
Eiginleikinn, þótt hann heiti ekki
ást eða umhyggja, er njörvaður í
öll fyrirbæri. Frumbyggjar víða
um heim þekkja þessa návist þar
sem tré og steinar hafa augu, eru
stundum nefndar persónur. Atómin
eru þannig uppbyggð að þau laða
önnur atóm til sín, tengjast með
rafeindum, bindast. Væri ekki svo
myndu sprellfjörug vetnisatóm
rjúka upp í algleymi alheimsvíðátt-
unnar og vatn hyrfi af Jörðu, eins
og sennilega átti sér stað á Venusi.
En þegar tvö vetnisatóm taka hins
vegar að dansa saman sameinast
þau og sækja félagsskap út á við
eins og til að mynda við súrefni.
Þá lokkast súrefni til þeirra eða
öfugt og úr verður vatn: tvö H atóm
bindast O atómi – og vatnadansinn
hefst. (Athugið að eitt efni samein-
ast öðru og myndar það þriðja.)
Meðal allra hryggdýra er ást og
umhyggja frumhvöt og þessi sterku
tengsl eru bæði innan tegundar og
stundum á milli tegunda. Allt um
kring má skynja enn dýpri vitund
og umhyggju Jarðar þótt við í vestr-
inu kunnum ekki á henni skil eða
rétt tungutak til að lýsa henni, enda
eru um 400 ár síðan fólk á Vestur-
löndum áræddi síðast að tala svo
„gáleysislega“ um Jörðina.
‘Móðir Jörð’ er auðvelt hugtak
þegar allt kemur til alls. Áar okkar
og eddur kunnu skil á alheimskúnni
sem lífgaði allt. Jörðin var þeim lif-
andi heild, lifandi fyrirbæri. Sóley
mín var veröld út af fyrir sig, líkt
og við, líkt og fuglar himinsins og
fiskar hafdjúpanna – veraldir innan
veralda þar sem hver og ein á sitt
líf meðvitað og ómeðvitað í sam-
neyti við umhverfi sitt. Við höfum
ekki áhyggjur af líkamshita okkar
nema hann hækki en dagsdaglega
gleymum við því að líkaminn er
alltaf að stilla hitann, sjálfkrafa,
og svo grípum við peysu eða förum
úr til að hjálpa líkamanum. Sama
gildir um svengd og át hjá öllum
skepnum: svengd – át – svengd – át
– hringrás ósjálfráð og sjálfráð; nei-
kvæð boð og jákvæð til skiptis. Og
þannig starfar Jörðin og líf heimur
hennar. Hún stýrir veðurfari, hita-
stigi á Jörðu, efnasamsetningu
loftsins sem við öndum að okkur,
sennilega pressar hún úthafsskorpu
af stað ofan í iður sín og vissulega
er lífheimur hennar ábyrgur fyrir
úrkomu. Allir ferlar á yfirborði
Jarðar verða skiljanlegri ef við
tökum Jörðina, alheimskúna okkar,
í sátt og virðum hana fyrir það sem
hún er – komum fram við hana af
ást og virðingu.
GPÓ. Örstutt veraldar-saga. 2010
Guðmundur Páll Ólafsson fæddist
á Húsavík 2. júní 1941. Hann varð líf-
fræðingur frá Ohio State University í
Bandaríkjunum á sjöunda áratugnum
og stundaði doktorsnám við Stokk-
hólmsháskóla á árunum 1971-74.
Meðfram líffræðirannsóknum og
kennslu menntaði Guðmundur Páll
sig í myndlist og ljósmyndun. Hann
var þjóðkunnur náttúruvinur og skrif-
aði merkar bækur um efnið: Perlur
í náttúru Íslands (1990), Ströndina í
náttúru Íslands og Hálendið í náttúru
Íslands (2001). Fyrir þá síðastnefndu
hlaut hann Íslensku bókmenntaverð-
launin, en hinar bækurnar voru báðar
tilnefndar til sömu verðlauna.
Andri Snær Magnason rithöfundur
var góður vinur Guðmundar Páls.
Hann segir hann hafa haft ómæld
áhrif á umhverfisvitund á Íslandi og
náttúruverndarhreyfinguna.
„Það er nánast hægt að tímasetja
náttúruverndarhreyfinguna eins og
hún er í dag við grein sem hann
skrifaði árið 1996, Grát fóstra mín,
þegar virkjunarvélin var að fara í
gang fyrir alvöru. Annar vendipunktur
er þegar hann reisti fánann við
Hágöngur tveimur árum síðar. Þótt
verk hans hafi ávallt haft sterkan
undirtón fer hann þarna úr því að
vera alþýðufræðari yfir í það að verða
náttúruheimspekingur og síðar mikill
og eitilharður náttúruheimspekingur.
Hann hleypir inn í baráttuna óhefð-
bundnum aðferðum og táknrænum
aðgerðum og á mikinn þátt í því
hvernig náttúruverndarhreyfingin
hefur þróast undanfarin fimmtán ár.
Andri Snær segir arfleifð Guð-
mundar Páls búa í verkum hans sem
gagnist öllum um ókomna tíð.
„Verk hans bera vitni um hvað
hann hafði breiða og heildstæða sýn
á náttúruna og umhverfið. Það var
eins og hann umfaðmaði allt; hann
náði utan um lífríkið niður í smáatriði
og gat fléttað inn í það þjóðlegum
fróðleik, eða ljóði.
Guðmundur Páll blómstraði seint
að sögn Andra en var aftur á móti
mjög frjór. Sjötugur er hann að vinna
að hugsanlega sínu besta verki.
„Á aldri þar sem margir eru orðnir
skugginn af sjálfum var hann enn
frjór, frumlegur og opinn.“
■ HAFÐI ÓVENJU BREIÐA OG HEILDSTÆÐA SÝN Á NÁTTÚRUNA