Fréttablaðið - 20.10.2012, Blaðsíða 12

12 20. október 2012 LAUGARDAGUR
greinar@frettabladid.is
ÚTGÁFUFÉLAG: 365 miðlar ehf. STJÓRNARFORMAÐUR: Ingibjörg S. Pálmadóttir FORSTJÓRI OG ÚTGÁFUSTJÓRI: Ari Edwald
RITSTJÓRI: Ólafur Þ. Stephensen olafur@frettabladid.is AÐSTOÐARRITSTJÓRI: Steinunn Stefánsdóttir steinunn@frettabladid.is
Fréttablaðið kemur út í 90.000 eintökum og er dreift ókeypis á heimili á höfuðborgarsvæðinu og Akureyri. Einnig er hægt að
fá blaðið í völdum verslunum á landsbyggðinni. Fréttablaðið áskilur sér rétt til að birta allt efni blaðsins í stafrænu formi og í
gagnabönkum án endurgjalds. Issn 1670-3871
SPOTTIÐ
AF KÖGUNARHÓLI ÞORSTEINS PÁLSSONAR
FRÉTTABLAÐIÐ Skaftahlíð 24, 105 Reykjavík SÍMI: 512 5000, ritstjorn@frettabladid.is FRÉTTASTJÓRAR: Arndís Þorgeirsdóttir arndis@frettabladid.is, Kristján Hjálmarsson, kristjan@frettabladid.is og Trausti Hafliðason trausti@frettabladid.is
HELGAREFNI: Sigríður Björg Tómasdóttir, ritstjórnarfulltrúi, sigridur@frettabladid.is MENNING: Bergsteinn Sigurðsson bergsteinn@frettabladid.is DÆGURMÁL: Kjartan Guðmundsson kjartan@frettabladid.is FÓLK OG SÉRBLÖÐ: Elín Albertsdóttir elin@365.is og Vera Einarsdóttir vera@365.is
ÍÞRÓTTIR: Sigurður Elvar Þórólfsson seth@frettabladid.is LJÓSMYNDIR: Pjetur Sigurðsson pjetur@frettabladid.is FRAMLEIÐSLUSTJÓRI: Kolbrún Ingibergsdóttir kolbrun@frettabladid.is
Steinunn
Stefánsdóttir
steinunn@frettabladid.is
SKOÐUN
Félagsskapur heitir Stjórn-arskrárfélagið. Það tók að sér sókn og vörn í stjórn-arskrármálinu. Á vegum
þess hafa birst athyglisverðar
auglýsingar sem varpa skýru ljósi
á hugsunina að baki því verklagi
sem ríkisstjórnin kaus í þessu
stóra máli sem kjósendur eiga
að lýsa áliti sínu á í dag. Í þeim
er staðhæft að ekki taki lengri
tíma en fimm mínútur að kynna
sér málið. Jafnvel ekki meira en
þrjár mínútur.
Ríkisstjórnarflokkarnir fólu
sérstakri sérfræðinganefnd að
yfirfara hugmyndir stjórnlaga-
ráðs að nýrri stjórnarskrá. Þeir
tóku hins vegar ákvörðun um að
kalla fólkið í landinu til kjörfund-
ar áður en sér-
fræðinganefnd-
in birtir álit sitt.
Fólkinu er ætlað
að taka ákvörð-
un án þess að fá
þær niðurstöð-
ur.
Þetta er end-
urtekning á
því þegar for-
sætisráðherra
krafðist þess af alþingismönnum
fyrir rúmu ári að þeir samþykktu
nýja fiskveiðilöggjöf áður en hag-
fræðinganefnd ríkisstjórnarinn-
ar sjálfrar birti athugun sína á
efnahagslegum áhrifum henn-
ar. Þegar þau áform voru stöðv-
uð jafnaði utanríkisráðherra því
við að komið hefði verið í veg
fyrir alvarlegt umferðarslys. Það
stöðumat ráðherrans er jafn gilt
í dag.
Athyglisvert er að forystumenn
ríkisstjórnarflokkanna telja rétt
að taka ákvarðanir um þessi tvö
stærstu mál sín áður en þær upp-
lýsingar liggja fyrir sem þeir
sjálfir hafa kallað eftir. Það er
hins vegar rétt hjá Stjórnarskrár-
félaginu að það tekur í mesta lagi
þrjár til fimm mínútur að lesa þau
einföldu slagorð sem auglýsingar
þess og málflutningur stjórnar-
þingmanna byggist á.
Í slagorðunum er öllu fögru
lofað. Ef einungis er ætlast til að
menn taki afstöðu á þeim grund-
velli er auðvelt að segja: Já.
Fimm mínútna umhugsun = já
ÞORSTEINN
PÁLSSON
Ekki er ástæða til að efast um að ríkisstjórnin vilji í raun efla lýðræðið. Verkurinn er hins vegar
sá að hún treystir ekki almenn-
ingi til að taka upplýsta ákvörð-
un á grundvelli greininga, athug-
ana og efnislegra umræðna. Hún
telur að almenningur geti aðeins
skilið fimm mínútna slagorða-
skilaboð.
Lítið er hægt að segja við því
þegar forystumenn ríkisstjórnar-
flokkanna telja rétt að umgangast
þingmenn eigin flokka með þess-
um hætti. En þegar slík fram-
koma snýr að fólkinu í landinu
er það móðgun og ögrun við heil-
brigða skynsemi.
Auðlindaákvæðið er gott dæmi.
Allir flokkar á Alþingi eru fylgj-
andi þeirri hugsun að auðlindirnar
séu sameign þjóðarinnar. Ágrein-
ingurinn snýst um hitt, hvort
innan þeirra marka eigi að láta
félagsleg sjónarmið eða kröfur um
þjóðhagslega arðsemi ráða með
hvaða hætti veiðunum er stýrt.
Leggja má skatt á útgerðina út
frá réttlætissjónarmiðum og deila
þeim peningum svo aftur til henn-
ar og þeirra byggða sem í hlut eiga
út frá öðrum réttlætissjónarmið-
um. Almenningur nýtur einskis af
því. Talsmaður Samfylkingarinn-
ar í eldhúsdagsumræðunum síðast-
liðið vor fullyrti að nýja stjórnar-
skrárákvæðið tryggði þess konar
stjórnun og útilokaði þjóðhagslega
hagkvæmni. Ef það er rétt vaknar
spurningin hvort skynsamlegt er
að útiloka arðbæran sjávarútveg í
stjórnarskrá.
Af þessu má ráða að einungis
þetta eina ákvæði kallar á meir
en fimm mínútna umhugsun. En
þannig þarf að brjóta allar grein-
ar stjórnarskrárhugmyndanna til
mergjar. Slík umhugsun eykur
hins vegar líkurnar á að svarið
verði: Nei.
Meiri umhugsun = nei
Mikið hefur verið látið af því að nýju stjórn-arskrárhugmyndirn-ar tryggi mönnum
réttindi af ýmsu tagi umfram það
sem þekkst hefur. Þar er ekki um
að ræða hefðbundnar takmark-
anir á möguleikum stjórnvalda
til að skerða frelsi borgaranna.
Nýmælin felast í réttindum sem
kalla á stórlega aukin útgjöld úr
ríkissjóði.
Enginn getur sagt til um hversu
mikla útgjaldaaukningu nýju
ákvæðin hafa í för með sér. Þegar
ótakmörkuð réttindi til greiðslna
úr ríkissjóði hafa verið fest í
stjórnarskrá fá dómstólar endan-
legt úrskurðarvald um það hvort
almenn lög á því sviði fullnægi
þeim og hversu mikið ríkisútgjöld-
in aukast. Hitt er víst eins og nótt
fylgir degi að stórhækkun skatta
er óhjákvæmileg afleiðing þessara
góðu nýmæla.
Á öllum tímum er það höfuð-
deiluefni stjórnmálanna hversu
hratt á að auka ríkisútgjöld. En
hvort heldur menn kjósa varkárni
eða róttækni á því sviði er vara-
samt að ætla dómstólum endan-
legt úrskurðarvald um útgjöldin
en lýðræðislega kjörnum fulltrú-
um það hlutverk eitt að afla tekna
á móti. Heppilegri stjórnskipan
er að ábyrgð á útgjöldum og öflun
tekna sé á sömu hendi.
Áformin lýsa snotru hjartalagi
en draga aftur á móti úr pólitískri
ábyrgð og veikja lýðræðið. Er ekki
ástæða til að gefa slíkri breytingu
meir en fimm mínútna íhugun?
Já = hærri skattar
Haustdagar í Gullúrinu
MjóddinniDagana 17. til 27. október
15 - 45 %
AFSLÁTTUR AF
ÖLLUM VÖRUM
FESTIN
A
– TISSO
T – D
KN
Y – C
A
LYPSO
– C
A
SIO
G
U
LL
–
S
TÁ
L
–
PE
RL
U
R
–
D
EM
A
N
TA
R
G
eðsjúkdómar eru yfirleitt miklu meira feimnismál
en aðrir sjúkdómar þótt vissulega hafi undanfarin
ár dregið úr þeirri leynd og skömm sem loðað hafa
við geðsjúkdóma. Talsverður hluti fólks leitar sér þó
aðstoðar fagfólks vegna geðrænna kvilla einhvern
tíma á lífsleiðinni og enn fleiri myndu áreiðanlega gera það ef
sjúkdómurinn væri ekki það feimnismál sem hann er. Talið er að
um 23% verði geðsjúkir einhvern tíma á lífsleiðinni en um 2%
verða öryrkjar af völdum geðsjúkdóma.
Enn eru geðfatlaðir þó tiltölulega lítt sýnilegur og þögull hópur
í samfélaginu. Sem betur fer eru þó sífellt fleiri sem glíma við,
eða hafa glímt við, geðsjúkdóma sem stíga fram og tjá sig um
sjúkdóm sinn og aðstæður í því
skyni að stuðla að umbótum í
málaflokknum.
Í þessari viku og þeirri síð-
ustu birtist í Fréttablaðinu röð
fréttaskýringa eftir Sunnu Val-
gerðardóttur blaðamann þar sem
fjallað var um stöðu geðfatlaðra
á Íslandi.
Meðal þess sem fram kom í fréttaskýringunum var að allt að
20 sjúklingar væru nú fastir á Kleppi að lokinni endurhæfingu
þar vegna þess að þeir hefðu í engin hús að venda heima í sínu
sveitarfélagi. Ástandið varðandi búsetuúrræði er vitanlega mis-
slæmt eftir sveitarfélögum en ljóst er að til eru sveitarfélög þar
sem vart er hægt að hýsa geðfatlað fólk sem þarfnast stuðnings.
Halldór Kolbeinsson, yfirlæknir á Kleppi, gagnrýnir fram-
göngu sveitarfélaganna í málefnum geðfatlaðra harðlega. Hann
telur félagsleg úrræði skorta mjög og segir að hægt hafi á ferlinu
eftir að málaflokkurinn fluttist frá ríkinu til sveitarfélaga fyrir
tveimur árum.
Magnús Haraldsson geðlæknir bendir á að samvinna innan
kerfisins hafi verið veikur hlekkur í þjónustu við geðfatlaða.
Hann bendir einnig á að úrbóta sé þörf á geðheilbrigðisþjónustu
heilsugæslustöðva sem sé skammt á veg komin.
Magnús tekur ekki fyrir að fordómar geti átt þátt í því að
málaflokkurinn hafi orðið út undan víða og bendir á að fordómar
gagnvart geðsjúkdómum fyrirfinnist bæði innan og utan heil-
brigðis- og félagslega kerfisins.
Skortur á samhæfingu og mögulegir fordómar kunna ekki
góðri lukku að stýra þegar styðja á við afar viðkvæman hóp fólks.
Fordómar eru afleiðing vanþekkingar. Á þetta bendir Guðbjörg
Sveinsdóttir geðhjúkrunarfræðingur, en hún stýrir samfélags-
teymi á vegum geðsviðs Landspítalans. Hún ítrekar nauðsyn
þess að efnt verði til frekara samstarfs milli heilbrigðiskerfisins
og félagslegu kerfanna í sveitarfélögunum. Þekking á geðsjúk-
dómum sé til staðar innan heilbrigðiskerfisins sem hægt væri að
miðla til félagslega kerfisins.
Í einhverjum tilvikum gerir fjárskortur að verkum að erfitt
getur reynst að bæta þjónustu. Hitt er jafnvíst að með markviss-
ari vinnu og opnara hugarfari er hægt að bæta þjónustu við geð-
sjúka í bata svo um munar án þess að það þurfi að fela í sér meiri
kostnað þegar upp er staðið.
Málefni geðsjúkra vilja víða verða út undan:
Falinn hópur