Fréttablaðið - 07.12.2012, Blaðsíða 16

7. desember 2012 FÖSTUDAGUR| FRÉTTIR |
„Það er ótrúlegt að það hafi verið
hægt að fara í svona viðamiklar
efnahagsaðgerðir til að aðlaga
fjárhag eins lands að nýjum veru-
leika líkt og gert var á Íslandi án
þess að það yrði stórkostlegt upp-
þot á meðal almennings,“ segir
Lars Christensen, forstöðumaður
Greiningar Danske Bank. Hann
kynnti nýja greiningu bankans á
íslensku efnahagslífi síðastliðinn
miðvikudag.
Hagvaxtaspá Danske Bank
gefur til kynna að vöxtur á Íslandi
verði hærri en víðast hvar í heim-
inum á næsta ári. Þegar Lars er
spurður hvort bati Íslands sé
tilkominn vegna þess að okkur
hafi tekist svo vel að taka til í
ríkisfjármálum okkar og aðlaga
skuldir eða hvort við séum svona
ofarlega á hagvaxtarlistanum
vegna þess að ástandið sé svo
slæmt hjá öðrum löndum segir
hann svara að leita í báðu. „Á
Norðurlöndunum eru vandamál
hjá Svíþjóð, Finnlandi og Dan-
mörku, þótt Noregur sé auðvitað
í vexti áfram. Það þýðir að Ísland
verður það ríki á Norðurlöndum,
fyrir utan Noreg, sem mun vaxa
mest á næsta ári. Það eru hins
vegar ekki endilega góðar fréttir
fyrir ykkur að nágrönnum ykkar
gangi illa og það mun hafa áhrif á
vöxt á Íslandi þegar fram í sækir.
En þær efnahagslegu aðgerðir
sem gripið hefur verið til á Íslandi
í ríkisfjármálum og skuldaendur-
skipulagningu hafa tekist mjög
vel.
Samhliða hefur peningamála-
stefnan linað sársaukann með
gengisfalli krónunnar. Slíkt sam-
spil efnahagslegra aðgerða og
gengisfellingar væri til dæmis
mjög hentug lausn fyrir mörg ríki
í Evrópu sem eru í vandræðum,
en er ekki í boði út af myntsam-
starfinu.“
Lars leggur þó áherslu á að það
sé ekki hægt að staðhæfa í dag,
fjórum árum eftir að kreppan
hófst, hvaða lönd hafi valið réttu
leiðina og hver ekki. „Það getur
allt breyst svo snögglega. Í dag er
mikið talað um að leiðir Íslands
og Eistlands séu leiðir sem ætti að
vera fyrirmyndir.“
Eigum að horfa til Singapúr
Að mati Lars er upptaka annars
gjaldmiðils, til dæmis evru eða
Kanadadollars, engin töfralausn
fyrir Ísland. „Það er enginn
vafi á því að peningamálastefna
á Íslandi frá stofnun lýðveldis-
ins hefur brugðist algjörlega.
En lausnin þarf ekki endilega að
liggja í því að skipta um gjald-
miðil. Ég hef líka miklar efa-
semdir um evrusamstarfið.
Kreppan sem þar ríkir hefur sýnt
hversu erfitt það er að skeyta jafn
ólíkum efnahag og raun ber vitni
saman í myntbandalag. Ísland
yrði reyndar líkast til í betri
aðstöðu til að laga sig að breyttum
efnahagslegum forsendum hverju
sinni en mörg lönd sem þegar eru
aðilar að sambandinu, en efna-
hagslíf Íslands er samt sem áður
mjög ólíkt þeim sem mynda evru-
samstarfið.“
Lars mælir frekar með því að
Ísland horfi til Singapúr í leit að
hentugri peningamálastefnu, en
stefna landsins felur í sér fljót-
andi gjaldmiðil með takmörk-
unum. Gjaldmiðillinn, Singapúr-
dollarinn, er síðan tengdur við
gengiskörfu mynta helstu við-
skiptalanda Singapúr. Lars segir
margt líkt með ríkjunum tveim.
Íbúar þeirra beggja hafi háar
tekjur, þau sé fámenn og séu háð
ytri aðstæðum. „Þetta myndi
hjálpa til við að jafna sveiflur
í útflutningi og mynda stöðug-
leika. Ef Ísland myndi tengja sig
við körfu þá ætti heimsmarkaðs-
verð á áli líka að vera í körfunni,
enda álútflutningur gríðarlega
stór hluti af útflutningi landsins.
Álverðið ætti samt að vera lít-
ill hluti af körfunni, kannski tvö
til fimm prósent, en þetta myndi
leiða til þess að gjaldmiðillinn
styrktist við hækkun á álverði.“
Höft afskræma markaðinn
Lars er eindreginn andstæðingur
gjaldeyrishafta og segir að það
sé ekki bara gerlegt að afnema
þau hér sem fyrst heldur mjög
æskilegt. Að mati Lars valda
höft því að markaðshagkerfið af-
skræmist. Slík afskræming auk-
ist síðan með hverju árinu sem
þau eru við lýði og skapi alls kyns
nei kvæðar hliðar verkanir. Á
endanum muni það hafa neikvæð
áhrif á hagvöxt. „Gjaldeyrishöft
draga úr vilja stjórnmálamanna
við að leysa þann vanda sem er til
staðar. Þegar við bætist að það er
fínn hagvöxtur á Íslandi, miðað
við það sem er að gerast á alþjóða-
vísu, þá virðist ekki vera mikill
hvati til að afnema þau. En höft
hafa neikvæð áhrif. Fjár festar
treysta því ekki að þau verði
aukin eða þeim breytt og tilfinn-
ing skapast á meðal þeirra að til-
vera haftanna muni dragast veru-
lega á langinn.“
Skilja þarf á milli
Spurður hvort hann telji hægt að
afnema höftin án þess að einhvers
konar samningar við eigendur
aflandskróna, sem eiga hundruð
milljarða króna innan hafta, liggi
fyrir svarar Lars því neitandi.
„Það þarf hins vegar að skilja
á milli peningamála og efna-
hagsmála. Afnám hafta er til að
mynda talið munu hafa þau áhrif
að krónan veikist. Það myndi
hafa mikil áhrif á mjög skuld-
settar einingar. En það á ekki að
vera viðfangsefni peningamála að
taka á gjaldfærnisvandamálum
heimila, fyrirtækja eða opinberra
aðila. Það á að vera viðfangsefni
efnahagsmála. Það þarf að taka
ákvörðun um hvort viðkomandi
aðili sé lífvænlegur og hvort það
eigi að leggja honum til meira fé.
Það á ekki að halda honum lif-
andi með peningamálastefnu. Þá
yrði uppi svipað ástand og var í
Japan í um áratug þar sem upp-
vakningsbönkum var haldið á lífi
í stað þess að tekið væri á undir-
liggjandi vandamálum þeirra. Ef
heimilum, fyrirtækjum og opin-
berum aðilum er haldið lifandi
með gjaldeyrishöftum þá er verið
að fela vandann í stað þess að taka
á honum. Það græðir enginn á
því.“
Lars ítrekar þó að Ísland hafi
staðið sig mjög vel í að taka á
þessum málum, sérstaklega hvað
varðar skuldaaðlögun heimila og
fyrirtækja. Líklega hafi ekkert
ríki unnið jafn vel í því máli og
náð jafn miklum árangri. „Ísland
er líkan sem vert er að fylgja í
þessum málum. Það þarf að taka
á þeim og það hefur verið gert á
Íslandi. Sjáið til dæmis það sem
er verið að gera með Grikkland.
Þar er verið að henda peningum
inn í ríki sem er í raun gjaldþrota
til að halda því á floti. Það er
hörmulegt.“
Ótrúlegt að ekki hafi orðið óeirðir
Lars Christensen, forstöðumaður greiningadeildar Danske Bank, telur Íslendingum hafa tekist vel upp í tiltekt sinni í ríkisfjármálum. Hann
sagði Þórði Snæ Júlíussyni að lausnin á vandamálum þjóðarinnar lægi ekki í nýjum gjaldmiðli og að afnema ætti gjaldeyrishöft sem fyrst.
AFSKRÆMING Lars Christensen er eindreginn andstæðingur gjaldeyrishafta og
segir að það sé ekki bara gerlegt að afnema þau hér sem fyrst heldur mjög æskilegt.
Að hans mati valda höft því að markaðshagkerfið afskræmist. FRÉTTABLAÐIÐ/GVA
Greiningardeild Danske Bank lagði fram greiningu á íslensku efnahagslífi í
apríl í fyrra. Þar spáði hún meðal annars því að atvinnuleysi yrði níu til tíu
prósent á árin 2011 til 2013. Raunin varð allt önnur og atvinnuleysi í októ-
ber síðastliðnum var 5,2 prósent. Lars gengst við því að atvinnuleysisspáin
hafi verið röng. Það hafi þó komið honum á óvart þar sem spá þeirra um
hagvöxt hafi verið nær lagi. „Atvinnuleysið hefur lækkað mun meira en
hagvöxtur gefur tilefni til. Ég tel að við höfum vanmetið þann fjölda sem
telst ekki lengur til virks vinnuafls og hversu hreyfanlegt íslenskt vinnuafl
er. Þegar atvinnutækifærin voru ekki til staðar þá flutti fólk einfaldlega til
annarra landa.“
Danske Bank gerði líka ráð fyrir því að verðbólga á Íslandi myndi fara
niður fyrir verðbólgumarkmið Seðlabankans á þessu ári, en þau eru 2,5
prósent. Skemmst er frá því að segja að verðbólgan hefur verið fjarri því
að fara niður fyrir þau mörk. Lars segir útskýringuna á þessu vera þá að
verðbólguspáin hafi byggt á því mati Danske Bank að íslenska krónan væri
vanmetin um 25 prósent gagnvart evru og að sú leiðrétting myndi raun-
gerast á spátímabilinu. Það hafi hins vegar ekki gerst og raunar er staða
krónunnar gagnvart evru nánast sú sama í dag og hún var í apríl í fyrra.
Lars segist samt enn vera á þeirri skoðun að krónan sé vanmetin, þótt sú
forsenda sé ekki inni í greiningunni sem kynnt var á miðvikudag.
Vanmátu hreyfanleika íslensks vinnuafls
2,2 prósenta hagvöxtur á næsta ári.
2,2-2,9 prósent er verg landsframleiðsla á næstu þremur árum.
3 prósent minnkandi einkaneysla á næstu árum.
5 prósent atvinnuleysi árið 2014.
2,5 prósenta verðbólgumarkmið mun ekki nást á næstu árum.
Greining Danske Bank fyrir íslenskt efnahagslíf:
Þórður Snær
Júlíusson
thordur@frettabladid.is
Það er enginn vafi á
því að peningamálastefna
á Íslandi frá stofnun
lýðveldisins hefur brugðist
algjörlega
Lars Christensen
forstöðumaður greiningardeildar
Danske Bank
ASKÝRING | 16
Suðurlandsbraut 20, Reykjavík | Sími 588 0200 | www.eirvik.is
Miele þvottavélar og þurrkarar
FRÍKIRKJAN
Í REYKJAVÍK