Fréttablaðið - 07.12.2012, Blaðsíða 30

7. desember 2012 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 30
Meðalaldur bílaflotans
hér á landi hefur hækkað
mikið á síðustu árum
enda hrundi bílasala úr
13 þúsundum bíla árið
2008 niður í tæplega þrjú
þúsund bíla árið 2009.
Heldur hefur salan tekið
við sér á síðustu miss-
erum en frá síðasta ári
hefur verið gaman að
ræða um prósentuaukn-
ingu í bílasölu þar sem
hún er há. Sama á við um
fjölgun nemenda í Finn-
bogastaðaskóla í Árneshreppi á
Ströndum en þar fjölgaði nem-
endum í vetur um 50%, fór úr
fjórum í sex!
Staðreyndin er sú að bílgreinin
býr við afar þröngan kost. Inn-
kaupsverð nýrra bíla er hátt sem
skýrist af lágu gengi krónunnar
og við það bætist svo dýr flutn-
ingur til landsins, há vörugjöld
og hár virðisaukaskattur.
Bílaleigur stærsti viðskiptavinurinn
Á síðustu þrem árum hefur
endur nýjun bílaflotans verið
nánast að helmingi til bílaleigna.
Hinn 1. nóvember sl. var búið
að nýskrá 6.890 fólksbíla hér á
landi, af þeim fóru 3.211 til bíla-
leigna eða liðlega 46%. Bílaleigu-
bílar eru svo seldir á almenn-
um markaði eftir u.þ.b. ár og
eru þeir þá búnir að taka á sig
ákveðin afföll sem gerir almenn-
ingi auðveldara fyrir að yngja
upp heimilisbílinn.
Nú er það í umræðunni hjá
stjórnvöldum að afnema
þann afslátt af vöru-
gjöldum sem bílaleigur
hafa haft hingað til svo
þær séu samkeppnis-
færar. Það mun hafa þau
áhrif að verulega dregur
úr kaupum bílaleigna á
nýjum bílum, eða eins
og komið hefur fram um
17-20%. Það mun hafa
þau áhrif að sam dráttur
verður í bílasölu enn á
ný en bílaumboð, sem
nú eru hægt og bítandi
að rétta úr kútnum eftir erfið
ár, gætu þurft að fara í enn eina
endurskipulagninguna með upp-
sögnum á starfsfólki og fleira.
Óöruggur bílafloti
Það er ekki auðvelt fyrir okkur
að fylgja eftir þróuninni í bíl-
greininni. Meðalaldur bíla hér á
landi er 12 ár en hann er 8,5 ár
í EU-löndunum og mun lægri í
flestum þeim löndum sem liggja
næst okkur. Það er athyglis-
vert að þeim löndum sem hafa
lægstan meðalaldur bíla hefur
að sama skapi tekist best til í
því að fækka umferðar óhöppum
og slysum á fólki í umferðinni.
Íslendingum hefur gengið ágæt-
lega í því að fækka alvar legum
umferðarslysum á síðustu árum
og má það fyrst og fremst þakka
mikilli fræðslu, og betra öku-
námi. Hins vegar sitjum við
langt að baki í því að hafa örugga
bíla þar sem flotinn er alltof
gamall og gætum við gert mun
betur í því að fækka slysum með
öruggari bílum eins og hefur
sýnt sig í þeim löndum þar sem
meðalaldur bifreiða er lægri.
Að sama skapi gengur okkur
hægt að minnka mengun vegna
umferðar en samasemmerki er á
milli yngri bíla og minni meng-
unar. Eyðsla og útblástur nýrra
bíla er tugum prósenta minni
en t.d. tíu ára gamalla bíla og
gætum við dregið stórlega úr
mengun og eldsneytiseyðslu
með því að yngja flotann upp.
Fyrirhugaðar breytingar á vöru-
gjaldakerfi á bílum munu þýða
að bílaflotinn hér á landi heldur
áfram að eldast með slæmum
afleið ingum fyrir umhverfið
og enn verri afleiðingum fyrir
umferðar öryggi.
Er það von bílgreinarinnar að
stjórnvöld hræri ekki frekar í
vörugjaldakerfi á nýjum bílum
að sinni svo áfram megi byggja
upp greinina eftir hrun og að
ekki sé stöðugt verið að breyta
rekstrarumhverfi greinarinnar
sem gerir allar áætlanir mark-
lausar.
Umferðaröryggi,
mengun og rekstraröryggi
UMFERÐ
Özur
Lárusson
framkvæmdastjóri
Bílgreinasam-
bandsins
Fyrirsögnin að ofan eru
orð litla prinsins í sam-
nefndri bók frá 1943
eftir Antoine De Saint-
Exupéry. Ég naut þess
að lesa bókina fyrir son
minn er hann var yngri
enda með betri barna-
bókum sem skrifaðar
hafa verið. Prinsinn var-
aði vin sinn við því að
það mikilvægasta færi
fram hjá honum ef hann
ekki horfði og hlustaði
með hjartanu. „Maður sér ekki
vel nema með hjartanu“ endur-
tók hann í sífellu. Hvað átti prins-
inn við? Nú langar mig að segja
aðra sögu úr heilbrigðiskerfinu
í framhaldi af grein minni hér í
blaðinu 16. þessa mánaðar og við-
tali við mig þann sautjánda.
Fjölskyldan ekki látin vita
Læknirinn blaðaði í pappírum
og þuldi upp niðurstöður rann-
sókna. Á endanum sagði hann:
„Við finnum engar skýringar á
þessu.“ Þetta var á taugalækn-
ingadeild LSH viku eftir heila-
blóðfall í maí 2010. Ég spurði í
sakleysi mínu „getur óhóflegt
andlegt álag valdið þessu?“.
Hann fussaði og sagði „það þarf
nú meira til en það“, stóð upp
og gaf ekki færi á að ræða það
meira. Þetta var aldeilis ekki
nýútskrifaður læknir heldur
þaulreyndur og líklega fær í sínu
fagi en þarna er ég sannfærð um
að hann missti af því mikilvæg-
asta. Næsta dag fékk ég annað
heilablóðfall, mun stærra og
alvarlegra. Þá missti ég í raun
getu til að standa með sjálfri
mér, skildi illa það sem við mig
var sagt, hélt engu samhengi auk
lömunar í vinstri helmingi lík-
amans og fleiri alvarlegra ein-
kenna.
Fjölskylda mín var ekki látin
vita af skyndilega versnandi
ástandi mínu og þar með hafði ég
engan sem talaði mínu máli eða
gætti minna hagsmuna
um framhaldið, enginn
umboðsmaður heldur.
Ekkert til að læra af?
Betur fór en á horfðist
og ég er á batavegi enn í
dag. Mig langar hér með
að benda Birni Zoëga á,
fyrst aukafjárveiting
fékkst til tækjakaupa, að
þarna er einmitt eitt úrelt
tæki sem nauðsynlegt er
að skipta út eða lagfæra
með einhverjum hætti. Þá á ég
við viðhorf þessa læknis en ekki
lækninn sjálfan (vélrænt viðhorf
sem þolir ekki umræðu).
Ég sendi kæru til land læknis
eftir þessi veikindi mín því ýmis-
legt var verulega tortryggilegt í
meðferðinni. Niðurstaða land-
læknis var merkileg. Hann hafn-
ar því að mistök hafi verið gerð
en bendir á að þarna sé eitthvað
sem megi læra af án þess að til-
greina það nánar. Fag legum
stjórnendum LSH var send þessi
niðurstaða og þegar ég innti
gæðastjórann sjálfan eftir við-
brögðum skrifar hann „Engin
athugasemd var gerð við með-
ferð“. Hann var fljótur að henda
málinu í ruslið, enda EKKERT
til að læra af. Þarna er annað
tæki sem skipta þarf út? Það
virðist vera innbyggt í kerfið að
læra alls ekki af mistökum. Hvað
er það sem menn eru að forðast?
Að hlusta og horfa með hjartanu
Nú var ég að taka eitt nýlegt
dæmi úr mínu lífi, eitt af ótal
dæmum sem ekki endilega eru
bundin við læknastéttina. Það
alvarlega sem ég er að draga
fram með þessu er blindni
hrokans og bið ég alla heil-
brigðisstarfsmenn vinsam legast
að líta í eigin barm í þessum
efnum. Þekking og reynsla má
aldrei blinda heilbrigðisstarfs-
mann þannig að hann sleppi því
að hlusta og horfa með hjartanu.
Það ógnar öryggi sjúklingsins
verulega.
Sjúklingurinn skiptir öllu máli,
ekki þekking starfsmannsins.
Það verður að vera skýr munur á
dauðum tækjum og lifandi starfs-
manni sem hlustar með hjartanu.
Í mínu tilfelli var það sök heil-
brigðisstarfsfólks að sonur minn
Jóel lést árið 2001. Þau láta enn
hjá líða að veita mér og fjölskyldu
minni viðeigandi aðstoð og brjóta
samtímis eigin siðareglur. Veik-
indi mín eru án efa tengd þessu
atviki og kostnaðurinn við þögg-
unina er ómældur þegar upp er
staðið. Þessar rannsóknir sem
læknirinn var að þylja upp og
dvölin á sjúkrahúsinu hefur lík-
lega kostað yfir tíu milljónir. Það
er hægt að nota þessa fjármuni
til að koma á óháðri rannsóknar-
nefnd. Alþingi er í lykilaðstöðu til
að breyta þessu þöggunarkerfi í
lifandi, læknandi og réttlátt kerfi
en það þarf kjark til að fara gegn
núverandi stöðu, það veit ég.
Staldraðu við!
Lesandi góður, gefðu þér næstu
tvær mínútur til að staldra við
og hlusta. Leyfðu þér að hlusta
á sjálfa/sjálfan þig og finndu
hverju það breytir. Hverju
breytir það fyrir sjúkling þegar
heilbrigðisstarfsmaður gerir eins
og litli prinsinn, hlustar og horfir
með hjartanu?
Það er svo fallegt að gefa
sjálfum sér og öðrum tíma og
rými til að stækka. Einstakt.
„Það mikilvægasta er
ósýnilegt berum augum“
HEILBRIGÐIS-
MÁL
Auðbjörg
Reynisdóttir
hjúkrunarfræðingur
Nú liggur fyrir á Alþingi
löngu tímabært frumvarp til
breytinga á barnalögum. Um
er að ræða slíka réttarbót að
ótrúlegt er að hún sé ekki
fyrir löngu afgreidd. Örlítil
breyting á 10. gr. barnalaga,
sem segir til um hverjir geti
átt aðild að faðernismáli.
Um hvað snýst málið?
Samkvæmt pater est reglu
barnalaga er barn, sem fæð-
ist í hjúskap eða skráðri sambúð,
sjálfkrafa feðrað. Séu aðstæður
aðrar er móður skv. 1. gr. barna-
laga skylt að feðra barnið, þ.e. gefa
upp hver faðir er, og er það skráð.
Þannig er talið að grundvallar réttur
barns um að þekkja báða foreldra
sína sé tryggður.
Hlutirnir eru bara ekki alltaf
svona einfaldir. Það gerist að börn
eru ranglega feðruð. Þá er það,
vegna þess hvernig barnalögin eru
í dag, á valdi móður, barns, eða
þess sem skráður er faðir að leið-
rétta rangindin. Þarf síðarnefndu
aðilunum þá að vera kunnugt um
hina röngu skráningu. Sá maður,
sem telur sig vera föður barnsins,
getur ekki leitað réttar síns fyrir
dómstólum.
Réttur barns
Grundvallarrétturinn á að þekkja
báða foreldra sína er svo ótví ræður
að það skýtur skökku við að lög-
gjafinn geri beinlínis ráð fyrir því
að móður sé það í sjálfsvald sett að
feðra barn sitt öðrum en blóðföður
án möguleika hans á að leiðrétta
feðrunina. Þannig getum við jafn-
vel séð móður feðra barn sitt öðrum,
í þeim eina tilgangi að útiloka hinn
rétta föður frá barninu. Slík hróp-
leg mismunun á réttindum foreldris
ætti ekki að eiga sér stað í lögum.
Réttur manns til úrlausnar
Í lok árs 2000 féll dómur í Hæsta-
rétti manni í vil sem krafðist þess
að fá að leita réttar síns varðandi
feðrun barns sem hann taldi að
væri sitt. Í barnalögum
þess tíma var bara móður
og barni heimilt að fara
í mál, og komst Hæstiréttur að
þeirri niðurstöðu að löggjöf, sem
takmarkaði rétt manns til að fá
úrlausn dómstóla um málefni er
varðar hagsmuni hans, bryti gegn
70. gr. stjórnarskrár, sbr. einnig
6. gr. mannréttindasáttmála Evr-
ópu. Fékk hann því leyfi til að fara
í faðernismál til að láta kanna
hvort hann væri faðir barnsins.
Barnalögunum var breytt í kjöl-
farið en því miður ekki að fullu.
Þeim manni sem taldi sig föður
barns var bætt við en eingöngu
væri barnið ófeðrað. Enn standa
eftir þeir menn, sem telja sig feður
barna, en börnin ranglega feðruð.
Þeir geta enn ekki leitað réttar
síns þrátt fyrir tilmæli Hæsta-
réttar fyrir um 12 árum síðan.
Komið málinu á dagskrá
Þetta þjóðþrifaverk er ekki að
koma í fyrsta sinn fyrir þingið.
Fyrir nokkrum árum lagði Dögg
Pálsdóttir, þá varaþingmaður,
sambærilegt frumvarp fyrir
Alþingi en málið náði ekki fram-
gangi á þinginu. Það má ekki
gerast að þetta frumvarp hljóti
sömu örlög. Þetta eru ekki mörg
börn sem ranglega eru feðruð
án vitneskju um það, en það að
vita af einum blóðföður sem ekki
getur leitað réttar síns fyrir dómi
er bara of mikið. Hver vika, mán-
uður og ár sem föður og barni er
meinað að kynnast vegna laga sem
þarf að breyta er of langur tími.
Klárið verkið kæru þingmenn, það
er ykkar að laga þetta.
Ert þú barnið mitt?
BARNALÖG
Helga Vala
Helgadótttir
lögfræðingur
➜ Þannig getum við
jafnvel séð móður
feðra barn sitt
öðrum, í þeim eina
tilgangi til að útiloka
hinn rétta föður frá
barninu.
➜ Fyrirhugaðar breytingar
á vörugjaldakerfi á bílum
munu þýða að bílafl otinn
hér á landi heldur áfram
að eldast með slæmum
afl eiðingum fyrir umhverfi ð
og enn verri afl eiðingum
fyrir umferðaröryggi.
➜ Fjölskylda mín var ekki
látin vita af skyndilega
versnandi ástandi mínu og
þar með hafði ég engan
sem talaði mínu máli eða
gætti minna hagsmuna um
framhaldið, enginn umboðs-
maður heldur.
Ófriður skekur
Rökkurhæðir. Tekst
Ingibjörgu og
Matthíasi að
komast að rótum
vandans áður en
það er of seint?
Kristófer finnur fullkomna
gjöf handa litlu systur í
könnunarleiðangri um
Rústirnar, gjöf sem á eftir að
hafa mikil áhrif á líf hans.
„Frekar
krípi, gat
samt ekki
hætt að lesa
Daníel
15 ára
fyrir
ára
12-16
„Hryllilega
spennandi
bækur, mæli
með þeim“
Eyrún Ósk
10 ára
Vinsælasti
íslenski unglinga-
bókaflokkurinn
Vorið 2012
hlaut Bókabeitan
Vorvinda IBBY fyrir framlag
sitt til barnamenningar
3.
sæti
yfir mest
seldu barna- og
unglingabækur*
*
M
et
sö
lu
lis
ti
E
ym
un
ds
so
n
vi
ku
na
1
4
.-2
1
.
nó
v.