Fréttablaðið - 21.12.2012, Qupperneq 34

21. desember 2012 FÖSTUDAGUR| SKOÐUN | 34
Í nýlegri grein í Frétta-
blaðinu heldur Sandra B.
Jónsdóttir (Sandra Best)
uppteknum hætti og ber á
borð fyrir lesendur rang-
færslur um erfðabreytt
matvæli. Sandra fjallar nú
í annað skipti um niður-
stöður franskra vísinda-
manna sem, undir for-
ystu Gilles-Eric Séralini,
töldu sig sýna að neysla á
erfðabreyttum maís gæti
valdið bæði æxlis myndun
og ótímabærum dauðs-
föllum í rottum. Í þessari
nýjustu grein sinni segir Sandra
„[f]ranska rannsóknin sem Sér-
alini o.fl. gerðu komst að því að
taka hefði átt niðurstöður tilrauna
Monsanto um eitrunaráhrif mun
alvarlegar“ og kallar rannsókn-
ina „vakningu til stjórnvalda og
eftirlitsaðila allra landa“. Gall-
inn er hins vegar sá að franska
rannsóknin komst ekki að neinu,
um það eru flestir sammála, m.a.
eftirlitsaðilar fjölmargra landa.
Það er nefnilega þannig að óháð
því hvað fólki finnst um tölfræði
skiptir hún máli í vísindum og í
því tilfelli sem hér um ræðir var
tilraunauppsetning og töl-
fræðileg úrvinnsla með
þeim hætti að niðurstöð-
urnar styðja hvorki álykt-
anir Séralini né hræðslu-
áróður Söndru.
Ómarktækt
Söndru verður tíðrætt um
„líftækniiðnaðinn“ í grein-
um sínum, og má ljóst vera
að tilgangurinn er að gera
þá sem ekki deila skoð-
unum hennar tortryggi-
lega í augum lesenda. Í
grein sinni segir Sandra
„[l]íftækniiðnaðurinn brást hart
við frönsku rannsókninni“ og
„[h]ið sama gerir gengi nokk-
urra íslenskra vísindamanna sem
auðsjáanlega telja það atvinnu- og
fjárhagslegum hagsmunum sínum
fyrir bestu“. Dylgjur af þessu tagi
dæma sig sjálfar. En ef málið væri
nú svo einfalt að líftækniiðnaður-
inn væri hér að verja hagsmuni
sína í samstarfi við „gengi nokk-
urra íslenskra vísindamanna“ ætti
Söndru að reynast það létt verk að
fletta ofan af samsærinu. Mergur
málsins er hins vegar sá að mjög
fáir hafa tekið til varna fyrir rann-
sókn Séralini, ef frá eru taldir
aðilar sem hafa þá bjargföstu og
jafnframt óstaðfestu trú að erfða-
breytt matvæli séu stórhættuleg.
Fjölmargar evrópskar stofnanir
á vegum stjórnvalda hafa sent frá
sér umsagnir um rannsókn Séral-
ini og það er fróðlegt að sjá hvort
umsagnir þeirra séu samhljóða
skoðunum Söndru.
Matvælaöryggisstofnun Evrópu
(EFSA) segir um rannsókn Séral-
ini að hún sé „ófullnægjandi hvað
varðar tilraunaskipulag, greiningu
og birtingu niðurstaðna“. Bundes-
institut für Risikobewertung (BfR)
í Þýskalandi segir að niður stöður
rannsóknarinnar styðji ekki álykt-
anir Séralini „vegna galla í til-
raunauppsetningu …“. Danska
matvælastofnunin kemst að þeirri
niðurstöðu að ómögulegt sé að
draga ályktanir um áhrif erfða-
breytinga á heilsu byggt á grein
Séralini sem þeir segja af „litlum
faglegum gæðum“. ANSES og HCB
(Haut Conseil des biotechnologies)
fóru yfir málið fyrir frönsk stjórn-
völd og niðurstöðurnar voru þær
að tilraunauppsetning væri röng,
lýsing niðurstaðna ófullnægjandi,
ályktanir ekki rökstuddar og því
ekki ástæða til að endurskoða
áhættumat á umræddum maís
(ofangreindar skýrslur má nálgast
hér http://www.efsa.europa.eu/en/
efsajournal/pub/2986.htm). Niður-
stöður fjölmargra annarra eftir-
litsstofnana eru sambærilegar.
Sandra hefur áður gefið í skyn að
EFSA hafi óeðlileg tengsl við líf-
tækniiðnaðinn og sé þ.a.l. ekki
marktæk í umræðunni, en mikill
er máttur líftækniiðnaðarins ef
hann hefur tangarhald á öllum
þeim stofnunum sem lýst hafa
rannsókn Séralini ómarktæka.
Samdóma álit þessara opinberu
aðila og fjölmargra vísindamanna
er einfaldlega að rannsóknin sem
um ræðir sé ómarktæk og veiti
engar nýjar upplýsingar um áhrif
erfðabreyttra matvæla á heilsu.
Afneitunariðnaðurinn
Eftir því sem reynslan af nýt-
ingu erfðatækni í landbúnaði og
matvælaframleiðslu eykst kemur
betur og betur í ljós að erfða-
tæknin er ekki varhugaverð sem
slík. Þetta er meðal annars niður-
staða nýlegrar skýrslu Evrópu-
sambandsins (http://ec.europa.eu/
research/biosociety/pdf/a_decade_
of_eu-funded_gmo_research.pdf).
En þrátt fyrir umfangsmiklar
rannsóknir og fjölmarga augljósa
kosti erfðatækninnar fer mikið
fyrir hópi fólks sem grípur sér-
hvert tækifæri til að halda fram
þeirri skoðun að erfðatæknin sé
stórhættuleg og að notkun hennar
eigi jafnvel að banna með öllu, sér
í lagi notkun hennar í landbúnaði
og matvælaframleiðslu. Þessar
kröfur byggja þó ekki á vísindum
heldur áróðri og endurteknum
rangfærslum óháð vísindaniður-
stöðum. Málflutningurinn líkist
þannig helst málflutningi afneit-
unarsinna sem mikið hefur borið
á í umræðunni um loftslagsmál.
Það er vonandi að íslensk stjórn-
völd sjái í gegnum þennan áróður
og styðjist við niðurstöður vís-
indanna í þessu máli rétt eins og
þau hafa ákveðið að gera í lofts-
lagsmálunum.
Endurteknar rangfærslur um erfðabreytt matvæli
Þjóðlendulögin frá 1998
eru að mörgu leyti ein-
kennileg lagasetning.
Megintilgangur þeirra
var sá að greiða úr þeirri
réttaróvissu sem ríkti
um eignarhald á hálendi
Íslands, eða eins og segir
í 2. grein: „Íslenska ríkið
er eigandi lands og hvers
konar landsréttinda og
hlunninda í þjóðlendum
sem ekki eru háð einka-
eignarrétti.“ Komið var
á sérstakri nefnd, „Óbyggða-
nefnd“, sem rannsaka skyldi
þessi mál og gera kröfur fyrir
hönd ríkisins.
Nefnd þessi hafði mjög ítar-
legt vald til að rannsaka og
úrskurða um eignarrétt. Verður
úrskurðum hennar ekki skotið til
ráðherra sem æðra stjórnvalds
(14. gr.) heldur skyldi sá sem
þótti sig bera halla af úrskurði
nefndarinnar höfða einkamál
innan 6 mánaða frá því að hann
hafði verið birtur í Lögbirtingar-
blaði (19. gr.).
Þar með er sönnunarbyrð-
inni snúið við, þ.e. úr skurður
Óbyggðanefndar stendur uns
honum hefur verið hnekkt.
Niður staðan getur verið glanna-
leg, byggð á nokkuð frjálslegri
túlkun heimilda. Ber þá þeim
sem ekki vill una að stefna ríkis-
valdinu um endurheimt eignar-
réttar síns og færa sönnur fyrir
máli sínu. Hafa mörg kostuleg
dæmi verið nefnd í þessu
sambandi. Má þar nefna
svo nefndan Geitlands-
dóm þar sem norðan-
verður Kaldi dalur er
dæmdur þjóðlenda með
vísun í Landnámu en
eignarréttur Reykholts-
kirkju hundsaður þrátt
fyrir að kirkjan eigi
Geitland með skógi, en
svo stendur skýrum
stöfum í Reykholtsmál-
daga, sem er elst varð-
veitt skjal á Íslandi (elsti hluti
hans talinn vera frá 1185, Saga
Íslands II:75).
Geitlandsdómur
Um Geitlandsdóm Hæstaréttar
hefur dr. Einar Gunnar Péturs-
son skrifað: http://www.mbl.is/
greinasafn/grein/564037/
Þá má nefna vægast sagt
undar lega niðurstöðu Óbyggða-
nefndar um Lónsöræfi, en fyrir
um öld voru eiganda Stafafells
í Lóni seld öræfi þessi af sama
aðila, ríkisvaldinu, og nú hefur
yfirtekið án bóta.
Á slóðinni: http://www.mbl.
is/greinasafn/grein/584227/
má lesa óánægju landeigenda
í Austur-Skaftafellssýslu um
kröfur Óbyggðanefndar á hendur
þeim. Þeir telja, sem réttilegt
er, að ríkisvaldið sé að ganga á
stjórnarskrárvarinn eignarrétt
þeirra. Þá er einnig góð grein um
Stafafell í Lóni eftir Gunnlaug
Ólafsson: http://www.mbl.is/
greinasafn/grein/1138328/
En hvernig er háttað heimilda-
öflun þeirra sem málið varðar
vegna eignarréttar? Í opinberum
skjalasöfnum er umtalsvert magn
skjala sem varða eignarrétt. Talið
er að nálægt 16 þúsund skjöl liggi
órannsökuð hjá Árnastofnun,
Landsbókasafni og Þjóðskjala-
safni. Ekki er ljóst hvort þar kunna
að vera heimildir um eignarhald á
landi sem dæmt hefur verið sem
þjóðlenda. Því kann að vera að
síðar komi í leitirnar sönnunar-
gögn um eignarrétt á landi sem
ekki var vitað um þegar niðurstaða
var fengin í dómsmálum um þjóð-
lendur á Íslandi. (Heimild: http://
landeigendur.is/landbunadur/
wgbi.nsf/Attachment/fundargerd_
lli_2010_adalfundur/$file/fundar-
gerd_lli_2010_adalfundur.pdf)
Ljóst er að þjóðlendumál hafa
fremur aukið á réttaróvissu í
mörgum tilfellum en greitt úr.
Hefur verið farið af stað meira
af kappi en forsjá?
Heimildir um eignarrétt jarða,
sveitarfélaga og annarra aðila
þarf að rannsaka betur en verið
hefur. Veita þarf aukið fé til
þessara mála.
Aukið á réttaróvissu
Kæru æðstu yfirmenn hjá
mennta- og menningar-
málaráðuneytinu, ég bið
ykkur að veita táknmáls-
túlkum mannsæmandi
laun. Ef þeir segja upp fer
líf mitt, fjölskyldu minnar,
vina minna og margra ann-
arra sem eru mér kærir á
hvolf. Nýverið var móður-
mál mitt viðurkennt í lögum
sem jafnrétthátt íslenskri
tungu og er ég stolt af þjóð
okkar að stíga það skref.
Mannréttindi, forréttindi eða
heppni, ég upplýsi ykkur lesendur
góðir, að það að segja mig heppna
að fá táknmálstúlk eða að ég ætti
að vera þakklát að fá táknmálstúlk
er ekki rétt. Ég á rétt á því að vera
heil manneskja, móðir barnanna
minna, taka þátt í félagslífi þeirra,
vera virkur þjóðfélagsþegn og það
geri ég með reisn ef borin er virðing
fyrir mannréttindum mínum. Ég vil
ekki þurfa að vera bogin og skríða
til þess að fá að gera þessa hluti í
mínu daglega lífi.
Ég og fjölskylda mín njótum
lífsins með reisn. Við hjónin erum
döff, eigum þrjú yndisleg börn sem
hafa alist upp við táknmál frá fæð-
ingu. Við njótum þess að taka þátt
í uppeldi þeirra, öllu sem
kemur að þeirra daglega
lífi. Við sitjum við sama
borð og aðrir foreldrar
þegar við mætum á við-
burði barnanna og tákn-
málstúlkur túlkar þá, við kynn-
umst vinum barnanna okkar og
for eldrum þeirra, við förum í leik-
hús með börnunum okkar, ættar-
mót, fjölskylduboð, fermingu, skírn
og allt þetta venjulega sem þið
gerið í lífi ykkar. Við erum venju-
leg fjölskylda í Kópavoginum sem
nýtur þess að vera íslenskir þjóð-
félagsþegnar þegar við fáum tákn-
málstúlk og virðing er borin fyrir
mannréttindum okkar til að nota
táknmálstúlk óháð stað, stund og
kringumstæðum.
Við viljum sinna okkar daglegu
skyldum og njóta lífsins á okkar
eigin móðurmáli. Hver dagur í bið
er dýr fyrir þjóðfélagið og líf okkar,
sem og barnanna.
Ef táknmálstúlkar
segja upp fer líf
mitt á hvolf
ÞJÓÐLENDU-
MÁL
Guðjón Jensson
bókasafnsfræðingur
ERFÐABREYTT
MATVÆLI
Jón Hallsteinn
Hallsson
dósent við auð-
linda deild Land-
búnaðarháskóla
Íslands
SAMFÉLAG
Heiðdís Dögg
Eiríksdóttir
formaður Félags
heyrnarlausra
➜ Það er vonandi að íslensk
stjórnvöld sjái í gegnum
þennan áróður og styðjist við
niðurstöður vísindanna…
➜ Ljóst er að þjóðlendu-
mál hafa fremur aukið
á réttaróvissu í mörgum
tilfellum en greitt úr.
➜ Við viljum sinna
okkar daglegu
skyld um og njóta
lífsins á okkar eigin
móðurmáli.
TVENNU
TILBOÐ
Sæng+kodd
i