Dagfari - 01.11.2007, Side 10

ALLTSEMÞÚ
VILDIR VITA
NATO stendur fyrir North
Atlantic Treafy Organiza-
tion. Annað jafngilt heiti
yfir samtökin er franska
nafnið OTAN, eða Organ-
isation du Traité de FAtlantique Nord.
fslenska heitið sem stundum er not-
að, Atlantshafsbandalagið, er þýðing á
þessum tveimur heitum.
Hernaðarbandalagið NATO byggist á
stofnsáttmála, og kj arni þess er fimmta
greinin. Samkvæmt fimmtu greininni
jafngildir árás á eitt aðildarríkjanna
árás á þau öll. Það þýðir að ef einhver
þjóð ræðst á aðildarríki í NATO þá eru
allar aðildarþjóðirnar, þar á meðal
íslendingar, sjálfkrafa búnar að segja
þeirri þjóð stríð á hendur.
Sagan
NATO var stofnað í apríl árið 1949
þegar ellefu ríki undirrituðu stofnsátt-
málann. Eitt þessara stofnríkja var ís-
land, 'en lög þess efnis voru samþykkt
á Alþingi 30. mars 1949. Þá söfnuðust
mótmælendur saman á Austurvelli í
einni frægustu mótmælastöðu í sögu
þjóðarinnar. Til átaka kom milli mót-
mælenda og lögreglumannanna sem
ætlað var að halda mótmælendum í
skefjum. Við hlið lögreglumannanna
stóðu svokallaðir „hvítliðar“, en það
voru einkum ungir menn úr ung-
liðahreyfingu Sjálfstæðisflokksins sem
voru sérstaklega fengnir til að verja
Alþingishúsið gegn mótmælendum.
Fjölmargir mótmælendur og lögreglu-
rnenn slösuðust í átökunum, en marg-
ir telja að framganga hvítliðanna hafi
ráðið mestu um það að til átaka kom.
Undanfari Norður-Atlantshafssamn-
ingsins er Brussel-samningurinn
sem undirritaður var ári fyrr af Belg-
íu, Bretlandi, Frakklandi, Hollandi
og Lúxemborg. Tilgangur hans var
fyrst og fremst sá að koma í veg fyrir
vígvæðingu Þjóðverja eftir Seinni
heimsstyrjöldina. Allar þjóðirnar sem
undirrituðu Brussell-samninginn áttu
Bandarísk Trident-flaug
eftir að ganga inn í Atlantshafsbanda-
lagið, en samningurinn breytti um
nafn árið 1954 þegar Italía og Vestur-
Þýskaland undirrituðu samninginn,
og heitir síðan Vestur-Evrópusam-
bandið („Western European Union“).
Vestur-Evrópusambandið er enn
starfandi en ber ekki að rugla saman
við Evrópusambandið, þótt bandalög-
in tvö tengist raunar nánurn böndurn,
sérstaklega undanfarin ár.
Tilgangur NATO var alla tíð að koma
í veg fyrir innrás kommúnista frá
Rússlandi og Austur-Evrópu til Vest-
ur-Evrópu. Þegar Kalda stríðinu
lauk varð það merkilegt nokk ekki til
þess að NATO legði upp laupana eða
minnkaði umfang sitt, heldur fór hern-
aðarbandalagið í meiriháttar breyt-
ingar á hlutverki sínu og eðli. Ákveðið
var að stækka bandalagið til Austur-
Evrópu og taka að sér verkefni sem
ekki geta skilgreinst sem varnarmál
aðildarríkjanna. í stuttu máli má segja
að eftir lok Kalda stríðsins hafi NATO
Dagfari • nóvember 2007
ÍO