Dagfari - 01.10.2009, Blaðsíða 22

DAGFARI
EVRÓPUSAMVINNAN
í ÞÁGU FRIÐAR
EFTIR ÖNNU PÁLU SVERRISDÓTTUR
ER
Evrópusambandið var
stofnað til að stuðla
að friði í Evrópu.
Þetta vita þau sem
hafa áhuga á að vita. Þau vita Hka
að frá stofnun sambandsins hefur
aldrei verið háð stríð miHi ESB-
ríkja og aldrei verið nein hætta á
að það gerðist. Þar að auki eru
Evrópusambandið og aðildarríki
þess fremst í flokki í heiminum
hvað varðar vernd mannréttinda
og lýðræðis sem eru lykilfor-
sendur friðar. Hæstu framlögin
til þróunaraðstoðar koma frá
ESB og innan sambandsins er
unnið að því að samhæfa þróun-
araðstoð svo hún nýtíst betur,
auk þess sem toHar gagnvart
fátækustu ríkjum heims eru feUd-
ir niður einhliða fýrir allt nema
vopn. Aherslan í hermálum er á
friðargæslu og mannúðaraðstoð
en ekki hernaðaríhlutun að hætti
Bandaríkjamanna.
í ljósi þess að ísland er í um-
sóknarferH um aðild að ESB vil
ég nú skoða aðeins betur hvernig
þróun á sér stað innan samband-
sins í friðar-/hermálum og hvar
við eigum að staðsetja okkur.
Spurningin sem friðarsinni þarf
að spyrja sig, í bland við aðrar
auðvitað, er hvernig Evrópusam-
bandsaðild Islands samrýmist því
að vera friðarsinni.
Rangfærslur um Evrópuher
Island er herlaust land og á að vera
það áfram. Um það getum við á
klakanum flest verið sammála.
Þess vegna var tíl dæmis íslenska
friðargæslan afvopnuð fyrir ekki
svo löngu. Og þess vegna vHjum
við ekki að „börnin okkar verði
herskyld í Evrópuhernum“, eins
og andstæðingar aðHdar eru ægi-
lega duglegir við að halda á lofti.
Svona eins og að ef við verðum
aðilar muni í framtíðinni birtast
einhver Björn Bjarnason í þriðja
veldi, blámálaður með gula stjör-
nu á enninu og sjanghæja aUa á
aldrinum 18—20 í herþjálfun Þýs-
kalandi.
Getur þetta gerst? Gleymum
Birni Bjarna og einbeitum okk-
ur að hinum meinta Evrópuher.
Algengt er að því sé haldið fram
að Lissabon-sáttmáHnn verði
grundvöUur þess að stofnaður
verði samevrópskur her og að
því muni fýlgja herskylda og her-
naðarútgjöld fýrir íslendinga sem
verði ofurseldir yfirþjóðlegu valdi
Evrópusambandsins hvað þetta
varðar.
Þetta er rangt. í fyrsta lagi eru
ákvarðanir um utanríkis- og her-
naðarmál innan ESB teknar á
grunni hefðbundinnar milUrík-
jasamvinnu og því gHda aUt önnur
lögmál en til dæmis um fjórfrels-
ið og innri markaðinn, þar sem
aðildarríkin hafa skuldbundið sig
til að lúta yfirþjóðlegu valdi. Lissa-
bon-sáttmáUnn þýðir vissulega að
ætlunin er að auka samstarf ESB-
ríkja í ýmsum utanríkismálum en
eftir sem áður hafa aðHdarríkin
óskorað neitunarvald. Evrópuher
yrði aldrei stofnaður nema með
samþykki allra aðHdarríkja, þar
með taHnna þeirra 6 ríkja sem eru
utan NATO. Og íslands, ef við
verðum aðilar.
Samkvæmt Lissabon geta aðHdar-
ríkin hins vegar lagt af mörkum
til sameiginlegra verka á borð
við friðargæslu. Þeim er sam-
kvæmt sáttmálanum í sjálfsvald
sett hvort þau kjósa það og þá
hvort þau bjóða hernaðarlega
aðstoð eða borgaralega. Sem
dæmi um verkefni af þessu tagi
má nefna viðbragðssveit sem
stofnuð var 1999 og hefur ein-
kum sinnt friðargæslu. Þar leggja
einstök aðildarríki sjálfviljug fram
hermenn. Sama á við um samei-
ginlega herHðið sem ákveðið var
að stofna í febrúar sl. Þátttakan
er valkvæð í samræmi við það
sem áður var útskýrt um neit-
22