Dagfari - 01.10.2009, Blaðsíða 36

DAGFARI
sjá um öryggismál í Kósovó og ra ríkja í Evrópu og á svæði fyrr- fyrir róða og í staðinn tekin upp
hefur haft þar hátt í 20 þúsund
manna „friðargæslulið“ (KFOR).
Rétt er að geta þess að það sem
fyrst og fremst var óaðgengilegt
fyrir Júgóslavíu í Rambouillet-
samningunum 1999 var krafan
um hersetu NATO í Júgóslavíu.
Skipulagsbreytingar á NATO
- skilvirkara hernaðartæki
í samræmi við þetta nýja hlutverk
NATO hafa verið gerðar breytin-
gar á innra skipulagi NATO til
að gera það skilvirkara. Farið var
að ræða þessar breytingar fljótle-
ga eftir lok kalda stríðsins en eftir
11. september 2001 var farið að
drífa í þeim. Bandarískum stjórn-
völdum þótti NATO ekki nógu
skilvirkt tæki í hinum nýja verulei-
ka. Það sem hér er einkum ástæða
til að nefna eru hinar svokölluðu
viðbragðssveitir (Nato Response
Force — NRF) sem eiga að gera
herafla NATO viðbragðsfljótari
og nýtilegri í hernaðaraðgerðum.
Áður var hlutverk NATO fyrst
og fremst að samhæfa varnir og
herafla NATO ríkjanna. í þessu
felst mjög mikilvæg breyting. Rétt
er líka að minna á að kjarnorku-
vopn eru enn sem áður hluti af
viðbúnaði NATO, og gegn til-
lögum um kjarnorkuvopnalaust
ísland hefur verið bent á að
það samræmist ekki aðildinni að
NATO.
Samvinna NATO út á við —
m.a. aukin samvinna við ísrael
Á undanförnum áratug hefur
NATO lagt áherslu á aukna sam-
vinnu út á við:
Samstarf í þágu friðar (Partner-
ship for Peace - PfP) hófst árið
1994 og í kjölfarið var sett á fót
Evró-Atlantshafsráðið (EAPC)
sem er samráðsvettvangur 46 rík-
ja, þ.e. NATO-ríkjanna og annar-
um Sovétríkjanna. Stefnt er að
því að styrkja tengslin við Káka-
sus-svæðið og Mið-Asíu, sem
og Norður-Afríku og Miðaus-
turlönd. Rétt er að geta þess að
með Samstarfi í þágu friðar er ýtt
undir frekari vígbúnað en með
svokölluðu Áætlanagerðar- og
endurskoðunarferli eru þátttak-
endum settar kröfur um sam-
hæfni og vígbúnað og er þeim
hjálpað við að koma sér upp víg-
búnaði í samræmi við það.
Sama ár var einnig komið á lag-
girnar samráði við Miðjarðarhafs-
ríki, Mediterranean Dialogue, en
aðild að því eiga Alsír, Máritanía,
Marokkó, Túnis, Egyptaland,
Jórdanía og Israel.
Á leiðtogafundinum í Istanbúl
í júní 2004 var samþykktur nýr
samráðsvettvangur með Istan-
búl-samstarfsáætluninni (Istan-
bul Cooperation Initiative) og
þar með frekari starfsemi NATO
í Miðausturlöndum. I umfjöll-
un í NATO-fréttum vemrinn
2005, er komist svo að orði: „...
nú má skipta stefnu NATO gag-
nvart Miðjarðarhafssvæðinu og
nágrenni þess niður á þrjár stoðir,
þ.e.a.s. Miðjarðarhafssamráðið,
Istanbúl-samstarfsáætlunina og
afskipti af írak.“
í umfjöllun um samstarfsverkefni
NATO í NATO-fréttum vorið
2004 segir svo um Miðjarðarhafs-
samráðið: „I dag hefur landfræði-
legt umfang öryggissamstarfs
N ATO og samráðsríkjanna stækk-
að til austurs, allt til Afganistan
og jafnvel lengra. Hinni svonefn-
du „Clinton-nálgun” gagnvart
suður- og austur-Miðjarðarhafss-
væðinu, þar sem áhersla var lögð
á viðræður, samninga, bygg-
ingu trausts og efnahagslega
hvatningu, hefur verið varpað
stefna sem felst meðal annars í
hindrunaraðgerðum og íhlutun.
íhlutunarstefnu Bandaríkjanna í
Miðausturlöndum fýlgir viðleitni
til þess að breyta gildismati í þess-
um heimshluta og færa það nær
lýðræðishugsun Vesturlanda.“
í kjölfar loftárásanna á Júgóslavíu
ákvað leiðtogafundurinn í Wash-
ington 1999 að koma á laggirnar
samstarfi í Suðaustur-Evrópu og
kæmu að því öll ríki á svæðinu
nema Júgóslavía, en henni yrði
hleypt að þegar aðstæður leyfðu.
Það hefur nú þegar verið gert
eins kemur fram hér að framan.
Þá hefur komið fram t.d. í máli
þáverandi framkvæmdastjóra
NATO, Jaap de Hoop Scheffer,
og sendiherra Bandaríkjana hjá
NATO, Victoriu Nuland, áhugi
á nánara samstarfi við ríki eins
og Ástralíu, Nýja Sjálandi, Suður
Kóreu eða Japan, og Aznar, fyrr-
um forsætisráðherra Spánar, lagði
beinlínis til haustið 2005 að ísra-
el, Japan og Ástralíu verði boðin
aðild og tekið upp náið samstarf
við Kólumbíu og Indland.
Að undanförnu hafa tengsl milli
NATO og Israels verið að styrkj-
ast. Nánast engin tengsl voru þar-
na á milli þar til samráðshópnum
við Miðjarðarhafið var komið á
1994. En árið 2001 varð ísrael
fyrst ríkja Miðjarðarhafssamráð-
sins til að undirrita samkomulag
um öryggismál við NATO og í
mars 2005 fór fyrsta sameiginlega
heræfing Israel og NATO fram á
hafinu undan ströndum Israels.
í maí 2005 fékk ísrael aðild að
þingmannasamkomu NATO og í
júní tóku ísraelskar hersveitir þátt
í heræfingum NATO bæði á Mið-
jarðarhafinu og í Ukraínu.
Það hefur verið til umræðu að
W//////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////////^^^^
36