Fréttablaðið - 29.12.2011, Blaðsíða 10

10
FRÉTTABLAÐIÐ
29. desember 2011 FIMIVITUDACUR
FRÉTTASKÝRING: Friðlýsing náttúrusvæða
1 Eldey Reykjanesbæ
2 Eldborg Grindavlk
3 Herdísarvík
4 Reykjanesfólkvangur
5 litluborgir Hafnarfirði
6 Stekkjahraun Hafnarfirði
7 Árnahellir í Leitarhrauni
8 Eldborg í Bláfjöllum Reykjavík
9 Bláfjöll
10 Ástjörn og Ásfjall Hafnarfirði
11 Ástjörn Hafnarfirði
12 Hvaleyrarlón og Hvaleyrarhöfði
13 Kaldárhraun og Gjárnar
14 Hamarinn Hafnarfirði
15 Tröllabörn Lækjarbotnum
16 Varmárósar Mosfellsbæ
17 Þingvellir
18 Steðji (Staupasteinn)
19 Vatnshornsskógur
20 Blautós og Innstavogsnes
21 Grunnafjörður
22 Rauðhólar Reykjavík
23 Vífilsstaðavatn Garðabæ
24 Hleinar Hafnarfirði
25 Gálgahraun Garðabæ
26 Skerjafjörður Garðabæ
27 Hlið Álftanes
28 Kasthúsatjörn Álftanes
29 Fjaran við Kasthúsatjöm
30 Borgir Kópavogi
31 Vlghólar Kópavogi
32 Fossvogsbakkar Reykjavlk
33 Háubakkar Reykjavík
34 Laugarás Reykjavík
35 Valhúsahæð
36 Bakkatjörn Seltjarnamesi
37 Grótta Seltjarnarnesi
SAMTALS 106 FRIÐLYST SVÆÐI
SJ
H3
m
m
53
m
ED
m
m
m
SJ
m
m
m
m
m
m
m
B3S1E0
mm
m
m
10 m
ŒB
ES
EQ
67 Vestmannsvatn
68 Kúluskítur
69 Mývatn og Laxá
70 Hverfjall (Hverfell)
71 Skútustaðagígar
72 Dimmuborgir
73 Dettifoss og fossröð
74 Herðubreiðarlindir
75 Álfaborg
76 Fólkvangur Neskaupstað
77 Helgustaðanáma
EEJ
EDES^
rm
m
m
m
EQEZ2
ES
m
ED
m
m
ÍTÍT3
m
EH

m
m
EQ
f£2
53 ES
51
B Andakíll (Hvanneyri) 78 Hólmanes
9 Einkunnir 79 Skrúður ö
0 Grábrókargígar 80 Teigarhorn
1 Hraunfossar 81 Hálsar
2 Húsafellsskógur 82 Díma (Lóni
3 Geitland, Borgarbyggð 83 Ósland
4 Kalmanshellir 84 Lónsöræfi
5 Eldborg í Hnappadal 85 Kringilsárrani
6 Búðahraun 86 Hvannalindir 1 Krepputungu
7 Ströndin við Stapa og Hellna 87 Vatnajökulsþjóðgarður
8 Bárðarlaug 88 Háalda
9 Þjóðgarðurinn Snæfellsjökull 89 Salthöfði og Salthöfðamýrar
0 Melrakkaey 90 Ingólfshöfði
1 Breiðafjörður 91 Dverghamrar
2 Flatey á Breiðafirði 92 Kirkjugólf
3 Hrísey Reykhólahreppi 93 Álftaversgígar
4 Surtarbrandsgil 94 Dyrhólaey
5 Vatnsfjörður 95 Skógafoss
6 Dynjandi í Arnarfirði 96 Surtsey
7 Hornstrandir 97 Oddaflóð
8 Kattarauga Áshreppi 98 Friðland að Fjallabaki
9 Hrútey í Blöndu 99 Viðey 1 Þjórsá
0 Spákonufellshöfði 100 Pollengi ogTunguey
1 Miklavatn 101 Jörundur í Lambahrauni
2 Böggvisstaðafjall Dalvík 102 Geysir 1 Haukadal
3 Friðland í Svarfaðardal 103 Gullfoss
4 Hverastrýtur f Eyjafirðl 104 Hveravellirá Kili
5 Krossanesborgir 105 Guðlaugs- og Álfgeirstungur
6 Hraun í Öxnadal 106 Þjórsárver

Svæði friðlýst 2011* I
Svæði sem voru friðlýst Beiðni um friðlýsingu Staðfesting
Andakíll (Hvanneyri) stækkun Umhverfisráðuneytið 2. febrúar
Hálsar- búsvæði tjarnarklukku Náttúruverndaráætlun 10. febrúar
Dimmuborgir Landgræðsla rlkisins 22. júnl
Langisjór, Eldgjá og nágrenni Náttúruverndaráætlun 12. júlí
Kalmanshellir Árni B. Stefánsson og landeigendur 19. ágúst
Viðey í Þjórsá Landeigendur 24. ágúst
*Að auki voru endurskoðaðar friðlýsingar á Böggvisstaðafjalli við Dalvlk, Einkunnum ( Borgar-
byggð, Óslandi I Hornafirði og Surtsey.
TIL VARNAÐAR
Athugið
Skottertur ern með öruggustu flugeldum
á markaðnum en mjög hættulegt getur
verið að taka þær í sundur eða nota þær
á annan hátt en leiðbeiningar segja til
um. Eigum slysalaus áramót
<+t
SLYSRVflRNRFÉLflGIÐ
LflNDSBJÖRG

pP
Vegna fjölda slysa á 8-18 ára
bömum er foreldrum bent á
að fylgjast vel með og benda
þeim a þessar hættur.
ITffi
EE3 EH3
EED
m
m
m
HEIMILD: UMHVERFISSTOFNUN
EE3
E3
EU
EZ3
E3
E3
EE3
E3
Fæstar friðlýsingar eru á
náttúruverndaráætlun
Sjö svæði voru friðlýst á
árinu 2011. Aðeins tvö þeirra
voru á náttúruverndar-
áætlun sem samþykkt er af
Alþingi. Sveitarfélög og land-
eigendur eiga frumkvæði
að öðrum friðlýsingum. Til
skoðunar er að breyta ferli
friðlýsinga.
Fæst þeirra náttúrusvæða sem
friðlýst eru er að finna á náttúru-
verndaráætlun. Slík áætlun er sam-
þykkt af Alþingi og í henni er að
finna stefnumótun í slíkum málum.
Nokkurs konar óskalista þingsins
um svæði sem það vill sjá friðlýst.
Það er ekki sjálfgefið að svæði sem
Alþingi samþykkir á náttúruvernd-
aráætlun njóti á endanum friðlýs-
ingar. Til þess að svo verði þurfa
samningar við eigendur landsins
að ganga upp og sú er ekki alltaf
raunin.
„Við eigum svæði á náttúruvernd-
aráætlun sem eru strand og ekki
hefur tekist að hreyfa við. Stundum
er það vegna andstöðu viðkomandi
sveitarfélags og stundum land-
eiganda. Sú staða getur komið upp
að einn landeigandi af mörgum sé
andsnúinn og þá er málið komið í
hnút,“ segir Svandís Svavarsdóttir
umhverfisráðherra.
Tillögur um fríðlýsingu
í upphafi árs var ráðinn sérfræðing-
ur á Umhverfisstofnun sem unnið
hefur að málefnum friðlýsinga
og þykir það hafa styrkt þá vinnu
mjög og aukið skilvirkni. Lögð hefur
verið áhersla á breytt vinnubrögð og
ýtt undir frumkvæði sveitarfélaga
og annarra aðila.
Grunnforsenda þess að ferlið við
friðlýsingu gangi vel er að sam-
vinna náist með öllum aðilum. Sveit-
arfélögin fara með skipulagsvaldið
og því er aðkoma þeirra að ferlinu
mikil. Þegar frumkvæði að frið-
lýsingu kemur frá sveitarfélaginu
auðveldar það því vinnuna að miklu
leyti.
Náttúruverndaráætlun er vilja-
yfirlýsing Alþingis og umhverfis-
ráðherra. Ráðherra getur einnig
gert tillögur um sérstök svæði, oftar
en ekki eftir ábendingar. Dæmi um
slíkt er Kalmanshellir, en bæði
landeigendur og sveitarfélagið ósk-
uðu eftir friðlýsingu hans. Friðlýst
svæði við Andakíl var stækkað á
árinu, að tillögu umhverfisráðu-
neytis.
Þá eru einnig dæmi um að stofn-
anir leggi til friðlýsingu, líkt og
varðandi Dimmuborgir, en tillaga
að friðlýsingu þeirra kom frá Land-
græðslu ríkisins. Umhverfisstofnun
lagði svo til friðlýsingu Hverfjalls,
svo eitthvað sé nefnt.
Veik náttúruverndaráætlun
Svandís segir að umhverfi þessara
mála sé í skoðun. Horft sé til þess
hve veik náttúruverndaráætlun sé
í raun og veru. „Við erum kannski
með 12 til 14 svæði á henni ætluð
til friðlýsingar, en tekst kannski
ekki að klára nema fjögur. Það er
kannski eitthvað að því hvernig
þetta ferli hefst,“ segir Svandís.
Þar vísar hún til þess að tillög-
urnar séu samþykktar af Alþingi og
í raun skorti oft á samráði við eig-
endur og forsvarsmenn svæðanna
sem eigi að friðlýsa. Betra sé að það
sé gert strax. Nú séu forsendur frið-
lýsinga fyrst og fremst vísindalegar.
„Við erum fyrst og fremst núna á
forsendum náttúrufarsins, en ekki
á samfélagslegum forsendum. Þú
getur kannski náð sama árangri á
öðru svæði þar sem sveitarstjórnin
er jákvæðari, eða á þjóðlendu en
ekki landi í einkaeign. Við höfum
verið að skoða þetta og um þetta er
heilmikill kafli í Hvítbókinni “ Þar
er vísað til Hvítbókar um náttúru-
vernd sem kom út í haust, en verð-
ur grundvöllur að nýjum náttúru-
verndarlögum.
Fjölga flokkum
Lengi vel voru friðlýsingar frekar
tilviljunarkenndar en í tveimur
síðustu náttúruverndaráætlunum
hefur verið reynt að innleiða þá
hugmyndafræði að vernda á grunni
vísindalegrar þekkingar og beita
viðurkenndum aðferðum við mat á
verndargildi náttúruminja.
Á þetta verður lögð sérstök
áhersla og í samræmi við alþjóð-
legar skuldbindingar Islands vill
nefndin sem vann að Hvítbókinni,
að skipulega verði unnið að því að
mynda net verndarsvæða hér á
landi og í hafinu umhverfis landið.
Það ætti að tryggja nægjanlega
vernd til þess að viðhalda líffræði-
legri fjölbreytni landsins og á sama
hátt ætti slíkt svæðanet að tryggja
skipulega vernd landslags og jarð-
myndana. Þá vill hún að friðlýsing-
arflokkum verði fjölgað og endur-
spegli með skýrari hætti tilgang og
markmið friðlýsinga.
Heimild til eignarnáms
Það hefur verið stefna stjórnvalda
að friðlýsa ekki svæði í andstöðu
við landeigendur og viðkomandi
sveitarfélög þrátt fyrir heimildir
til þess. Þannig hafa hagsmunir
heildarinnar og náttúrunnar þurft
að víkja ef landeigandi eða viðkom-
andi sveitarstjórn eru mótfallin
friðlýsingu.
Þar sem skipulagsvaldið er í
höndum sveitarfélaga hafa einstaka
sveitarfélög getað staðið gegn frið-
lýsingu, jafnvel á landi ríkisins.
Svandís bendir á að ráðherra
skuli leita umsagna sinna stofnana.
Sé ráðherrann hins vegar býsna
brattur og ákveði að friðlýsa, hverj-
ar sem umsagnir stofnana væru,
gæti ráðherra farið í eignarnám og
friðlýst þvert á vilja landeiganda og
sveitarfélaga.
„Ákvæðið er í náttúruverndar-
lögum en þetta hefur bara aldrei
verið gert. Lagaheimildin er samt
til staðar og fyrir kæmu þær bætur
sem eigandinn gæti sýnt fram á,
rétt eins og þegar um er að ræða
orkuframkvæmdir eða vegagerð.“
Kolbeinn
Óttarsson Proppé
kolbeinn@frettabladid.is