Fréttatíminn - 11.11.2011, Blaðsíða 46

Í vikunni var því slegið upp að ríkissaksókn-
ari, Sigríður J. Friðjónsdóttir, vilji herða eftir-
lit með símahlerunum lögreglunnar. Þetta
eru allnokkur tíðindi, sérstaklega þar sem
þessu eftirliti hefur alls ekki verið sinnt um
langa hríð. Ekki er annað að skilja ríkissak-
sóknari ætli nú ekki aðeins að fara að sinna
þessari lögboðnu skyldu sinni, heldur bæta
um betur og fá heimild til að hafa eftirlitið
markvissara en gert er ráð
fyrir í lögunum, sem embættið
hefur hingað til ekki farið eftir.
Sú hlið er lesendum Frétta-
tímans vel kunnug. Fyrir rétt-
um átta mánuðum birtist frétta-
skýring í blaðinu þar sem kom
einmitt fram að enginn hefur
eftirlit með því að lögreglu-
stjórar sinni þeirri skyldu að
upplýsa einstaklinga að lok-
inni rannsókn, um að þeir hafi
verið beittir símahlerunum
eða fylgst með þeim á annan hátt, til dæmis
með eftirfararbúnaði. Valtýr Sigurðsson, þá-
verandi ríkissaksóknari, sagði í samtali við
blaðið að embættið sinnti ekki þessu eftirliti
vegna skorts á fjármagni og mannskap. Sagði
hann að innanríkisráðuneytinu hefði ítrekað
verið greint frá þeirri stöðu.
Afgerandi orð Valtýs í Fréttatímanum voru
mjög merkileg því í byrjun þessa ár voru að-
eins rúm tvö ár liðin frá því ný lög gengu í
gildi þar sem ríkissaksóknara var falið eftir-
litshlutverk með símahlerunum lögreglunnar
og öðrum rannsóknaraðgerðum sem skerða
friðhelgi fólks. Verkefnið fékk embættið
vegna þess að réttarfarsnefnd, sem endur-
skoðaði lögin um meðferð sakamála, taldi
„verulegan misbrest“ hafa orðið á því að lög-
reglustjórar sinntu þeirri skyldu að upplýsa
einstaklinga, að lokinni rannsókn, um að þeir
hefðu verið beittir símahlerunum. Aðkoma
ríkissaksóknara átti að „tryggja að tilkynn-
ingarskyldan verði virt í framtíðinni“ eins og
það var orðað í athugasemdum réttarfars-
nefndarinnar. Sú reyndist hreint ekki raunin.
Ástæðan fyrir því að Fréttatíminn hóf á
þessum tíma skoðun á eftirliti með óhefð-
bundnum rannsóknaraðgerðum lögreglunn-
ar, voru hugmyndir Ögmundar Jónassonar,
innanríkisráðherra, um það sem hann kallaði
rýmkaðar rannsóknarheimildir en gekk áður
undir nafninu forvirkar rannsóknarheimildir.
Okkur á Fréttatímanum þótti tilhlýðilegt
að spyrja áður en lengra yrði haldið: Hvernig
umgengst lögreglan þær heimildir sem hún
hafði þá þegar? Heldur lítið varð um svör.
Eftirlitið með framkvæmdi þeirra reyndist
vera núll.
Ýmsir hafa um árabil gagnrýnt lausatök
stjórnvalda á þessum málaflokki. Þar á með-
al sá sem hér skrifar. Breytingar réttarfars-
nefndar á lögum um meðferð sakamála
staðfesti að sú gagnrýni var réttmæt. Laga-
breytingin varð hins vegar ekki til þess að
ástandið lagaðist hætishót. Áfram máttu þeir
sem voru hleraðir, eða fylgst með á annan
hátt sem skerti friðhelgi þeirra, búa við rétt-
aróvissu því lögboðnu eftirliti með rannsókn-
araðferðunum var ekki sinnt.
Það er mikið fagnaðarefni að nú eigi loks að
koma skikki á þessi mál. En það er umhugs-
unarefni af hverju loks nú er komin hreyfing
á málið? Í því samhengi er bráðnauðsynlegt
að hafa í huga að þeir sem hafa oftast verið
hleraðir á þessu ári eru af allt öðru sauðahúsi
en þeir sem hafa verið hleraðir hingað til.
Áður voru þetta svo til undantekningarlaust
meintir fíkniefnasalar. Nú er legið á línunni
hjá fjársýslumönnum sem sérstakur saksókn-
ari hefur til rannsóknar.
Fáir gáfu sig fram til að verja réttaröryggi
meintra dópsala en nú eru breyttir tímar og
fleiri tilbúnir að stíga fram og gæta hags-
muna þeirra sem eru hleraðir.
Þeir sem ákafast berjast fyrir rýmkuðum
rannsóknarheimildum lögreglunnar geta
dregið sinn lærdóm af þessu. Sagan hefur
sýnt okkur aftur og aftur að frjálsleg með-
höndlun heimilda stjórnvalda til að fylgjast
með fólki smitast milli málaflokka eftir því
hvernig vindar blása hverju sinni. Þessar
heimildir eiga því ekki að vera rúmar heldur
þröngar.
Eftirlit með símhlerunum
Legið á línunni hjá nýjum mönnum
Jón Kaldal
kaldal@frettatiminn.is
Í
Sætúni 8, 105 Reykjavík. Sími: 531 3300. ritstjórn@frettatiminn.is Ritstjóri: Jón Kaldal kaldal@frettatiminn.is Framkvæmdastjóri: Teitur
Jónasson teitur@frettatiminn.is Fréttastjóri: Óskar Hrafn Þorvaldsson oskar@frettatiminn.is Ritstjórnarfulltrúi: Jónas Haraldsson jonas@frettatiminn.is. Auglýsinga-
stjóri: Valdimar Birgisson valdimar@frettatiminn.is. Fréttatíminn er gefinn út af Morgundegi ehf. og er prentaður í 82.000 eintökum í Landsprenti.
H ugverkaiðnaður (tækni-, þjónustu- og iðngreinar) er sá vettvangur þar sem flestar þjóðir telja helsta
vaxtarbrodd verða næsta áratuginn. Sér-
staklega er iðnaðurinn mikilvægur fyrir
Ísland enda hefur atvinnugreinin næst-
um ótakmarkaða vaxtarmöguleika öfugt
við aðrar útflutningsgreinar okkar sem
byggja á takmörkuðum auðlindum. Þessi
vaxtarsproti byggir hins vegar á hugviti
fólks sem nær með frjórri hugsun, góðri
hönnun, tækniþekkingu, afburða menntun
og ímyndunarafli að skapa mikil verðmæti
og bæta þannig arðsemi fyrirtækja, auka
útflutningstekjur og fjölga vel launuðum
störfum sem eru eftirsótt meðal ungs
fólks.
Tískuföt og tölvuleikir
Gott dæmi um vaxtarmöguleika þessa geira er að finna
hjá íslenskum útflytjendum tískufatnaðar. Árið 1999
voru verðmæti útflutnings í fatnaði (að mestu ullar-
vörur) um 300 milljónir króna. Í dag eru verðmæti
útflutnings fyrirtækja eins og KronKron, 66North,
Cintamani, Farmers Market og fleiri um 3.1 milljarður
króna eða tífalt meiri en fyrir rúmum tíu árum. Danir
flytja út tískufatnað fyrir 527 milljarða króna á ári en
um er að ræða fjórða stærsta útflutningsiðnað Dana.
Ef við Íslendingar myndum vilja vera á pari við Dani
miðað við höfðatölu, ættum við að flytja út tíu sinnum
meira eða fyrir sem nemur 30 milljörðum króna. Þann-
ig má ljóst vera að umtalsverð sóknarfæri eru til staðar.
Annar vaxtarsproti er leikjaiðnaðurinn á Íslandi. Fyrir
tíu árum var sá geiri varla starfandi hér á landi en í dag
teljast til þess geira um tíu fyrirtæki á mismunandi
vaxtarstigi. Þessi fyrirtæki velta um 8-9 milljörðum
króna og skapa nærri 500 störf.
Þær forsendur sem liggja að baki áframhaldandi efl-
ingu þessara fyrirtækja er öryggi í rekstrarumhverfi,
afnám gjaldeyrishafta, lágur vaxtakostnaður, gott að-
gengi að mörkuðum, og nægilegt framboð
af starfsfólki með iðn- og tæknimenntun.
Áherslur stjórnvalda eiga að gera þessum
fyrirtækjum kleift að vaxa hér á landi en í
gegnum þau ætlum við að skapa sjálfbæran
hagvöxt framtíðarinnar. Til þessara fyrir-
tækja ætlum við að sækja störfin fyrir unga
fólkið og verðmætin til útflutnings.
Heimatilbúin vandamál
Án stefnubreytingar í íslensku efnahagslífi
munum við hins vegar eiga í erfiðleikum
með að halda þessum fyrirtækjum hér á
landi. Gjaldeyrishöft skapa vandræði í al-
þjóðlegum rekstri og án hafta má búast við
miklum sveiflum krónunnar sem skapar
óöryggi í rekstri. Þá þurfa fyrirtækin
aðgengi að fjármagni á góðum vaxtakjör-
um og því er vaxtastig íslenskrar krónu þeim þungt.
Opnun erlendra markaða og afnám tollmúra er mikil-
vægt. En mestu skiptir þó öryggi í rekstrarumhverfi til
lengri tíma. Áætlanir verða að geta byggt á traustum
forsendum til framtíðar.
Mikilvægasta atvinnumálið á Ísland er þannig að
skapa umhverfi fyrir fyrirtæki í hugverkaiðnaði svo
þau geti eflst á Íslandi. Vandamál okkar eru heimatilbú-
in og án breytinga eigum við á hættu á að missa okkur
bestu fyrirtæki úr landi. Við stöndum á nokkrum
tímamótum. Ef við viljum halda núverandi lífskjörum
er um tvær leiðir að velja. Annars vegar að keppa við
láglaunasvæði í frumframleiðslu og hefðbundnum
lágtækniiðnaði eða fylgja fordæmi þeirra þjóða sem
mestum árangri hafa náð með áherslu á stöðug starfs-
skilyrði, stöðuga mynt og aukinni áherslu á hátækni-
iðnað, menntun og rannsóknir. Ísland á að vera hluti af
alþjóðlegu, opnu og heilbrigðu viðskiptaumhverfi sem
tryggir gott rekstrarumhverfi fyrir okkar verðmætustu
fyrirtæki. Þess vegna hafa jafnaðarmenn barist fyrir
umsókn að ESB sem gefur þessum fyrirtækjum raun-
verulega möguleika til framtíðar.
Hugverkaiðnaðurinn
Missum við bestu fyrirtækin úr landi?
Magnús Orri Schram
þingmaður Samfylkingar-
innar
Veitingahús
SuZushii Stjörnutorgi
Cafe Paris
Íslenska Hamborgarafabrikkan
Veitingastaðurinn
Fiskimarkaðurinn ehf
Karma Keflavík ehf
Grófinni 8
Kringlunni 4-12
Austurstræti 14
Aðalstræti 12
4 ummæli
4 ummæli
22 ummæli
8 ummæli
8 ummæli
1
2
3
4
5
Efstu 5 - Vika 45
Topplistinn
Fært til bókar
Skaðleg karlmennska?
Egill Einarsson íþróttafræðingur er ekki
allra – og raunar er alls ekki víst að menn
átti sig á hver Egill er nema auknefni hans
fylgi, það er Gillz, Gillzenegger, Störe,
Stóri G, Big G, Þykki og G-Man. Karl-
mennskuhugmyndir hans eru líklegar til
að stuðla að skaðlegri karlmennsku og
vinna gegn þróun í jafnréttisátt segir í
niðurstöðu nýrrar rannsóknar á bókinni
Mannasiðir Gillz sem nefnist Skaðleg karl-
mennska? Höfundarnir, Ásta Jóhanns-
dóttir mannfræðingur og doktorsnemi í
félagsfræði við Háskóla Íslands og Kristín
Anna Hjálmarsdóttir, BA í heimspeki,
hagfræði og stjórnmálafræði, meistara-
nemi í kynjafræðum við Háskóla Íslands
og kennari, segja einkenni karlmennsku-
hugmynda Egils vera mikla áherslu á
útlit og umhirðu líkamans, sem hingað
til hefur talist kvenleg í hefðbundnum
skilningi. Til að vega á móti því kvenlega
er ofuráhersla lögð á fjölda kynferðis-
legra sigra, stjórnun líkama og tilfinninga
og undirskipun annarra samfélagshópa,
segir meðal annars í frásögn Smugunnar
um málið. „Innan karlmennsku orðræðu
Egils rúmast ekki virðing, ást, umhyggja
og samskipti á jafningjagrundvelli,“ segir
þar en í rannsókninni var reynt að fanga
þá karlmennskuhugmynd sem Egill Ein-
arsson heldur á loft og skoða hana í ljósi
fræðilegra kenninga um karlmennsku og
valdatengsl í samfélaginu. „Ég hef,“ segir
Kristín Anna, „heldur ekki fengið svar
við því hvað er svona fyndið við þennan
brandara. Hann er 10 ára gamall og Egill
segir hann aftur og aftur: femínistar eru
loðnar, feitir karlar eru ekki alvöru karlar,
karlar sem sýna tilfinningar eru kellingar.“
46 viðhorf Helgin 11.-13. nóvember 2011