Fréttatíminn - 07.12.2012, Qupperneq 52

Opið kl. 9 -18 • laugardaga kl. 11 - 16 • Stórhöfða 25 • 569 3100 • eirberg.is
Farðu varlega
í hálkunni
Fjölbreytt úrval af
vönduðum broddum
Running – fyrir
hlaupara. Öflug festing
Verð: 4.970 kr.
Walking – fyrir göngufólk
Verð: 2.970 kr.
Easy – einstaklega
auðvelt að festa á skóna
Verð: 4.970 kr.
A
lgengast var að menn
sæju hinn látna, eða í
tveimur þriðju tilvika.
Næstalgengast var
að menn heyrðu til
látins, eða í 28% tilvika. Í 13% tilvika
höfðu menn orðið fyrir snertingu
sem þeir röktu til látins. Í 5% til-
vikanna fundu menn lykt sem ein-
kenndi hina látnu og í 11% tilvika
var aðeins sterk skyndileg tilfinn-
ing fyrir návist látins. Í nær helm-
ingi tilvika var hinn látni skynjaður
á fleiri en einn hátt.
Hér kemur dæmi þar sem hin látna
er séð. Stundum eru dæmi um að
látinn geri vart við sig í tengslum
við tímamót.
Ég var 15 til 16 ára gamall og
vann í stóru fyrirtæki. Ég sá mann
ganga frá fjarri enda vélar sem ég
vann við og út að vegg og sömu leið
til baka. Hann var ljóshærður og
í brúnum fötum. Ég fór að athuga
hver væri þarna á ferð en sá engan.
Þegar ég sagði vinnufélögum mín-
um frá þessu þá töldu þeir víst að
þarna hefði verið á ferðinni svipur
sem fleiri áttu að hafa séð, svipur
eins af fyrrverandi forstjórum fyrir-
tækisins, sem að sögn hafði stytt sér
aldur. Mér fannst þetta spennandi,
vildi kynnast þessu betur, langaði að
vita meira ...
Næst algengust var reynsla þar
sem menn heyrðu til látins, ýmist
heyrðu rödd tala eða heyrðu hljóð
sem voru einkennandi fyrir hinn
látna. Siglfirskur sjómaður segir
frá:
Þetta bar fyrir mig þegar ég var
unglingur. Ég var á litlum bát á
veiðum. Skyndilega heyri ég rödd
sem segir mér að sleppa línunni og
róa í land. Ég heyrði þetta sagt skip-
andi rómi. Ég geri þetta, ég veit ekki
af hverju en mér fannst þetta skrítið.
Og ég er rétt að koma inn undir
Ríkisbryggjuna, sem við köllum
svo, þegar hann skellur á með þessu
ofsalega roki, bara fárviðri, og það
var rétt svo að ég komst þarna inn
á milli bryggjanna. Ég þekkti ekki
röddina en ég setti þetta seinna meir
afar mikið í samband við bróður
minn, sem var nýdrukknaður, að
hann hafi verið að hjálpa upp á mig,
að einhvern veginn hafi þetta verið
hann ...
Næst kemur dæmi sem er aðallega
um lykt sem einkennir manninn:
Ég átti heima í Sandgerði. Ég var
ein í húsinu, maðurinn minn var
að vinna hjá Miðnesi. Allt í einu
sá ég að það kom maður inn, þetta
bar dálítið snöggt fyrir mig. Svo
fann ég að það var mikil áfengislykt
í húsinu. Ég var ein og nota aldrei
áfengi. Þegar maðurinn minn kom
heim spurði hann strax hver hefði
komið, það væri svo mikil áfengis-
lykt í húsinu. Ég sagði honum hvers
ég hafði orðið vör og við reiknuðum
með að það mundi einhver koma
um kvöldið en það varð ekki. Svo
daginn eftir kemur maðurinn minn
heim í mat og segir: „Mig skal ekk-
ert furða þótt það hafi verið áfengis-
lykt hérna í gær.“ Hann Erlingur,
sem við keyptum húsið af fyrir
tveimur mánuðum, hefði drukknað
á Siglufirði í gær og víst verið „vel
uppi“. Ég hafði aldrei séð hann.
Maðurinn minn gekk frá húsakaup-
unum. Maðurinn minn er nú dáinn
en ég varð vör við ýmislegt meðan
við vorum saman en svo hvarf það
þegar hann dó ...
Þarna voru tvö vitni að atburð-
inum en því miður var eiginmaður
konunnar látinn þegar hún sagði
frá þessu tilviki svo að ekki var
hægt að sannprófa það hjá öðru
vitni. Það styrkir slíkar frásagnir
þegar einhver verður var látinnar
manneskju en veit ekki að hún er
látin. Um það voru nokkur dæmi í
rannsókninni.
Annað dæmi er hér um það að
látinn maður birtist án þess að við-
komandi viti að hann sé látinn:
Ég sat á þingi í 18 ár og kynntist
auðvitað ýmsum mönnum og varð
úr því kunningsskapur við flesta.
Einn af þeim var Karl Kristjáns-
son, þingmaður Þingeyinga. Hann
bjó á Húsavík, þekktur maður á
sinni tíð og hagyrðingur góður. Nú,
við höfðum svona kunningsskap, ég
heimsótti hann þegar hann var átt-
ræður o.s.frv., það fóru orð á milli
okkar og þvíumlíkt. Svo líður og bíð-
ur og veturinn sem hann andast þá
er það einn góðan veðurdag að ég
fer út eins og ég átti vanda til eftir
matinn og moka hesthús, ég hafði
það svona til þess að hressa mig á.
Þegar ég er búinn að moka nokkrar
skóflur þá finnst mér allt í einu að
Karl Kristjánsson standi beint fyrir
framan mig uppi í bás í hesthúsinu
og segi svona dálítið sérkennilega
við mig: „Þú varst heppinn, þér gekk
vel.“ Þar með var það búið. Þar með
hvarf hann. Ég hélt áfram að moka
hesthúsið og fór svo inn. En um
kvöldið þá var sagt frá andláti hans
í útvarpinu. Nú fór ég að spekúlera
í þessu dálítið, hvernig gæti staðið á
þessu og þá komst ég að því að hann
hafði dáið þannig að hann fékk
hjartaáfall og var fluttur á Borgar-
spítalann og andaðist þar en þar
hafði ég verið sjálfur eins og einu
ári áður eða tæplega það með sams-
konar áfall og það var hægt að bæta
úr því og ég komst heim. Og ég set
þetta svona í samband við það.
Nokkur dæmi eru um það að látinn
birtist til að vara einstakling inn við.
Þegar ég var lítill strákur í
Keflavík þá fékk gömul kona að búa
í gömlu húsi sem foreldrar mínir
höfðu búið í áður en þau byggðu
nýtt hús þar. Hún var mikið í skjóli
móður minnar og mamma var góð
við hana, gaf henni mat og annað
og hún var þarna án þess að borga
fyrir þetta húsnæði, þannig að hún
átti foreldrum mínum margt gott
upp að unna. Þessi gamla kona hét
Kolfinna og hún var þarna strax
svolítið skrítin og ekki við allra
hæfi. Við bróðir minn, sem var
heldur eldri en ég, stríddum henni
stundum og hún átti það til að slá
fæti til jarðar og þykjast ætla að
taka til okkar og fleira þess háttar.
Ég var á togara, Tryggva gamla,
og við vorum að fara til Englands.
Þetta var að vetrarlagi, skömmu eft-
ir heimsstyrjöldina, við vorum bún-
ir að lenda í óskaplega slæmu veðri
á leiðinni út og vorum komnir langt
yfir áætlaðan tíma, héldum bara
upp í norður af Orkneyjum. Þetta
var það slæmt veður að kyndarar
treystu sér ekki til þess að fara út og
hífa upp ösku sem var þeirra verk í
lok vaktar. Við, sem vorum á stím-
vaktinni, gerðum það fyrir þá því að
við vorum með sjóklæði hjá okkur
í brúnni. Nú, ég var kominn út og
farinn að hífa upp öskuna, þetta
voru þungar fötur fullar af ösku og
salla. Mér verður litið aftur eftir
bátaþilfarinu og þá stendur gamla
konan þar heldur gustmikil og er
að strunsa fram bátadekkið í áttina
til mín og segir: „Nú næ ég til þín!“
Það er ekkert annað en það að ég
læt fötuna fara niður aftur og hleyp
upp brúarvænginn bakborðsmegin.
Þá var ekki haldið beint upp í held-
ur var veðrið tekið á stjórnborðsbrú.
Ég ríf upp hurðina að brúnni hvar
stýrimaðurinn var á vakt og háseti
við stýrið sem ég man nú ekki hvað
heita og skipstjóri og 1. stýrimaður
voru þarna líka, mig minnir að það
hafi verið í þetta skipti, en allavega
voru hinir tveir. En í sömu mund
líður þessi óskaplegi sjór yfir skipið,
það fylltist allt, brúarvængurinn
fór á kaf og brúin hálffylltist af sjó.
Annaðhvort í þessum sjó eða öðrum
á eftir brotnaði gluggi og skarst þá
skipstjórinn mikið í framan, stýri-
maðurinn saumaði það snilldarlega
saman en það er önnur saga. Hvað
um það ... ef ég hefði verið þarna
niðri þá væri ég náttúrlega ekki hér
til þess að segja þessi orð því það fór
allt lauslegt þarna út. ... Þannig að
það að ég skyldi sjá hana þarna og
verða þetta hræddur, það náttúrlega
bjargaði lífi mínu.
Sýnin hér er dæmi um greinilegan
tilgang, þar sem hún bjargar við-
komandi frá aðsteðjandi hættu.
Oftar kom fyrir að viðmælendur
töldu einhvern að handan vara sig
við hættum. ...
Þegar litið er á þær fjölmörgu
frásagnir, sem við höfum safnað, og
örfáar þeirra birtast hér, sýnist fjarri
lagi að kasta allri þessari reynslu
fyrir borð sem villu og blekkingum.
Hér er oft eitthvað raunverulegt á
ferðinni sem iðulega hefur mikil
áhrif á líf fólks. Þeir megindrættir,
sem raktir voru hér að ofan, eru frek-
ari vísbending um slíkan veruleika.
Einnig má benda á hitt að þessir
megindrættir finnast jafnt hér á
landi, í Kína, Bandaríkjunum, Bret-
landi og öðrum Evrópulöndum. Og
hvort sem tilvikin gerðust ýmist fyrir
rúmri öld eða nú á dögum.
Látnir meðal lifenda
Í bókinni Á vit hins ókunna,
endurminningar Erlendar
Haraldssonar, fyrrum
sálfræðiprófessors, sem hann
og Hafliði Helgason skrifa,
fjallar Erlendur um könnun
sem hann, ásamt nokkrum
nemendum sínum gerði á átt-
unda áratugnum, af reynslu
Íslendinga af dulrænum
fyrirbærum. Í könnuninni
kom fram að ríflega 30% af
þeim 902 sem svöruðu töldu
sig hafa orðið vara við látna
manneskju. Grípum hér niður
í frásögnina.
Erlendur Haraldsson, fyrrum sálfræðiprófessor, hefur sent frá sér endurminningar sínar, Á vit hins ókunna. Ljósmynd/Hari
50 bækur Helgin 7.-9. desember 2012