Læknablaðið - 01.02.1925, Síða 28

22
LÆKNABLAÐIÐ
Fyrsta spurningin veröur æfinlega þessi: Hefir sjúkl. hægSaleysi, i
raun og veru? — Margir sjúkl. hafa, aS gefnu tilefni, vaniö sig á aö
taka hægöalyf aö óþörfu. Verkunin veröur óeölilega mikil, svo aö hægöir
koma ekki sjálfkrafa næstu daga. Þetta misskilja sjúkl. og þora ekki
aö bíöa, heldur taka inn aftur hægöalyf, og svo koll af kolli, uns ristill-
inn sljófgast, skamtarnir stækka og sjúkl. leita læknis. Oft viröist einnig
„colon-mystik“, hræöslan viö þarma-sjálfseitrunina, eiga sinn þátt í óhóf-
legri notkun hægðalyfja. Læknirinn verður að koma vitinu fyrir slíka
sjúkl., fyrirskipa vægar mataræöisreglur, og láta þá smáhætta lyfja-
notkuninni, uns hægöir koma sjálfkrafa. Þessum sjúkl., er gera sér mikl-
ar áhyggjur út af því, aö hægöirnar séu of litlar, án þess aö þeir finni
aö hægðir séu eftir p. defæcationem, mætti benda á ráð Goodhart’s:
,,Do as the dogs do, and never look behind!“ — Leiki samt sem áður
vafi á því, hvort hér sé alt meö feldu, er unt aö aðgæta „passage" hægö-
anna meö Röntgens-geislun, þar sem því veröur viö komiö.
Hafi hins vegar verið gengiö úr skugga um þetta, og standi læknirinn
andspænis raunverulegu hægöaleysi, veröur hann aö greina á milli tveggja
aöalflokka hægðaleysis, eftir mætti:
1. Hægöaleysi, er stafar af atonia eöa of góðri nýtingu fæðunnar i
þörmunum, og
2. hægöaleysi vegna innervations-truflunar í ristlinum (reflex-sljóleiki,
sphincter spasmi, hyperfunction, hy])ofunction etc.).
Þótt ekki sé unt aö draga skörp takmörk á milli þessara tveggja flokka,
né aö þekkja þá aö i fljótri svipan, ])á má þó yfirleitt gera ráð fyrir því,
aö í fyrra flokknum sé: Eldra fólk, kyrsetumanneskjur, feitlagiö fólk
og menn meö slappan kvið.
En þaö, sem sérstaklega einkennir Jieiyian flokk hægöaleysingja, er
þaö, aö s j ú k 1. e r u o f t a s t v e 1 f r í s k i r a ö cVð r u 1 e y t i.
Það gefur auga leið, hvaöa ráð þessu fólki best henta. Aukin hreyfing
og áreynsla (göngur, reiö, æfingar), úrgangsmikil fæöa (rúglu-., grahams-
l)rauð, hveitihrat, ávextir, grænmeti o. s. frv.), nuddlækning (evt. meö
kúlu), böð o. s. frv. Af meðölum er hyggilegt aö nota cascar-agar og hör-
fræ, er auka volumen hægöanna og eru ósaknæm, en í sumum tilfellum
reynist vel thyreoidin eða hypophysin. En að ööru leyti má, meö góöum
árangri, nota hvers konar hægöalvf, ef rétt er á haldið.
í síðari flokknum er venjulega yngra fólk, eöa fólk, er haft hefir hægöa-
leysi frá æsku. Hægöaleysið byrjar i eöa upp úr langvarandi hitaveiki
eöa þ. u. 1. Sjúkl. þessir eru oftast v e i k 1 a öi r á ý m s a 1 u n d. Van-
þrif, blóðskortur, ólyst, „taugaveiklun“, höfuöveiki og brjóstveiki eru
algengar umkvartanir, auk þess, sem einkennin frá meltingarfærunum
eru margbrotnari. HægÖirnar eru óreglulegar, þ. e. þunnlífi á milli, kveis-
ur, meteorismus og slím í hægöum. Oftast fylgir dyspepsia; mjólk,
kjöt og kaffi þolist oft einkar illa.
Hægöaleysi þessa fólks er oft mjög hamramt, ekkert hefir dugaö, sem
]jeir hafa reynt, eöa þá aö lyfjaverkunin hefir ávalt veriö of eöa van ;
grófgerð fæöa hefir engin eða Jjveröfug áhrif haft, eöa alls ekki þolast,
vegna dyspepsia.
Hægöaleysi, samfara magasári, gallsteinum, botnlangabólgu og öðrum
kvalafullum sjúkd. í kviöarholinu telst einnig til þessa flokks.