Læknablaðið - 01.10.1925, Blaðsíða 7

LÆKNABLAÐIÐ
ili
ust brátt hugir lækna í aSra átt. K o c h fann tuberkúlíniS og B e h r-
i 11 g antitoxíniö, og immúntherapían varö efst á dagskrá um langt skeiS.
En menn urðu fyrir vonbrigSum. ÞaS tókst ekki aS finna immúnefni
sem hefSu verulegt gildi gagnvart berklaveiki. Svo kemur E r li c h til
sögunnar og þar meS kemotherapia á nýjum, vísindalegum grundvelli.
Erlich gekk út frá þeirri staSreynd, aS sum efni hafa sérstaka affinitet
t.il sérstakra fruma í líkamanum, og hann gerSi ráS fyrir, aS eins væri
hægt aS finna efni, sem hefSu sérstaka verkun á sérstaka sýkla, efni,
sem væru specifikt parasitotrop, en ekki organotrop. Um rannsóknir hans
og árangur þeirra þarf eg ekki aS fjölyrSa. Nú urSu menn vonbetri um
kemotherapíu viS berklaveiki. Eiginlega var a priori ástæSa til aS ætla,
aS kemotherapia gengi betur viS bakteríusjúkdóma en viS protozoasjúk-
dóma, því protozoar eru skyldari frumum likamans en bakteríur, sem
eru jurtaeSlis. ÞaS mátti gera ráS fyrir, aS viS bakteríusjúkdóma væri
hægra aS finna efni, sem ekki hefSi affinitet til fruma líkamans. En
reynslan varS önnur. ÞaS reyndist miklu auSveldara aS drepa protozoa
en bakteríur, og sérstaklega, aS því er berklasýklana snertir, er þetta
skiljanlegt. Þeir hafa öfluga fitu- og vaxhúS, sem ver þá áhrifum, og
])aS er ekki auSvelt aS ná til þeirra. Þeir eru einatt geymdir í nekro-
tiskum, æSalausum vef, þar sem blóSiS kemst ekki aS, en þar á móti eru
protozoar aSallega í blóSinu eSa í blóSríkum vef, og þeir eru miklu veik-
ari gagnvart utanaSkomandi áhrifum.
ÞaS yrSi of langt mál aS skýra, þó ekki væri nema í aSaldráttum, frá
öllum þeim efnum, organiskum og óorganiskum, sem reynd hafa veriS
viS berklaveiki hin síSari árin. Eg skal nú fyrst sleppa sanocrysíninu.
Ef því er slept (og væntanlega þó þaS sé taliS meS), þá er óhætt aS
segja, aS ekki hefir tekist aS finna neitt efni, sem upprætt getur berkla-
gerlana í mannlegum líkama. ÞaS hefir ekki fundist nein „therapia sterili-
sans magna“. En þó aS ekki hafi fundist nein efni, sem eru nægilega
æthiotrop eSa parasitotrop, hafa hins vegar fundist efni, sem eru þaS
sem F e 1 d t kallar n o s o t r o p, sem hafa áhrif á varnarstarfsemi lík-
amans, og sérstaklega á hinn sjúka focus. En aS focalreaktion getur ver-
iS gagnleg er skiljanlegt og hefir áSur veriS minst á í sambandi viS
tuberkúlínmeSferö. ViS varnarstarfsemi líkamans einangrast virus meS
bandvefsgiröingu og sú lymfocytosis, sem kemur í eöa umhverfis focus
' getur á margan hátt veriS gagnleg. Menn hafa haldiS fram, aS lymfo-
cytar hafi í sér lipolytiskt ferment, og geti þaS verkaS uppleysandi á
fitulag gerlanna og matreitt þá („sensibiliseraS") fyrir fagocytana.
Landerer fann, aS.hetól (kanelsurt natron), intravenöst, fram-
kallar í kaninum hyperæmi og exsudatio í berklaskemdunum. Líkar at-
huganir hefir G i m e r t gert meS kreosotolíur subcutant. S t i c k e r
fann hjá berklaveikum sjúklingum, sem fengu joSkalíum per os, focal-
reaktion og hitahækkun. Sömu athuganir geröu margir fleiri, viö notk-
un joS-sambanda. Slíkar athuganir hafa síöan fjöldamargir gert á mönn-
um og dýrum, sem sanna, aS margskonar efni gefa reaktion, sem sam-
svarar túberkúlínreaktioninni, og eins og meS tuberkulin var reaktionin
(„focal“ og hita-reaktion) því meiri, sem skamturinn var stærri og stig
sjúkdómsins hærra. Ef skamturinn var stór, gat reaktionin orSiS mjög
áköf, valdiS blæSingu og útbreiSslu sjúkdóimsins. Sérstaklega sterka