Bændablaðið - 08.05.2013, Blaðsíða 12

Bændablaðið | Miðvikudagur 8. maí 201312
Í tilefni af 350 ára afmæli Árna
Magnússonar hefur Stofnun
Árna Magnússonar í íslenskum
fræðum ákveðið að flytja veglegar
eftirlíkingar af sex handritum sem
þar eru geymd á þá staði á landinu
þar sem þau voru upphaflega
fengin. Hafa verið útbúnir
sérstakir sýningarstandar undir
þessar eftirlíkingar handritanna í
verkefni sem kallað er „Handritin
alla leið heim“.
Árni Magnússon (1663-1730)
var fornfræðingur og ötulasti safnari
íslenskra handrita. Hann safnaði
öllum þeim handritum og skjölum
sem hann komst yfir. Flutti Árni safn
sitt til Kaupmannahafnar en hluti
þess glataðist í eldi þar í borg 1728.
Árni ánafnaði Hafnarháskóla safn
sitt og við hann eru kenndar Stofnun
Árna Magnússonar í íslenskum
fræðum og Arnamagnæanske
Kommission í Kaupmannahöfn. Í
safni hans eru um 3.000 handrit og
tæplega 14.000 skjöl. Safnið var
tekið upp á varðveisluskrá UNESCO
— Minni heimsins (Memory of the
World Register) árið 2009.
Íslendingar töldu handritin
íslenska þjóðardýrgripi og beittu
sér fyrir að fá þau aftur heim til
Íslands. Danir tóku því fjarri í fyrstu
en samningar um skil handritanna
tókust milli landanna árið 1961.
Afhending handritanna hófst með
því að freigáta úr danska flotanum
sigldi til Íslands 1971 með tvær
höfuðgersemar íslenskra handrita;
Flateyjarbók og Konungsbók Snorra-
Eddu. Þau eru nú varðveitt á Stofnun
Árna Magnússonar í íslenskum
fræðum við Háskóla Íslands ásamt
öðrum íslenskum handritum sem
flutt hafa verið heim frá Danmörku.
Þrátt fyrir þetta var þó ekki gengið
endanlega frá samningnum um
skiptingu handritanna fyrr en 1986.
Samið var um að tveir þriðju hlutar
handritasafnsins skyldu fluttir heim
til Íslands en einn þriðji yrði eftir
í Árnasafni í Kaupmannahöfn. Á
Íslandi eru handritin nú varðveitt
í Stofnun Árna Magnússonar
í íslenskum fræðum við
Háskóla Íslands.
Þó að byrjað væri að flytja
handritin heim í apríl 1971
voru síðustu handritin ekki
afhent fyrr en við
formlega athöfn
í Háskóla Íslands
þann 20. júní 1997.
Söfnin tvö á Íslandi
og í Danmörku
deila útnefningu
handritasafnsins á
varðveisluskrá UNESCO yfir
andleg minni veraldar,
Memory of the World
Register.
Handritin upprunnin
víða af landinu
Sýningunum sex sem
nú er verið að setja upp
er ætlað að vekja athygli
á þeim mikilvæga
og fjölbreytta
menningararfi sem
handritin geyma. Um
leið eiga þær að minna
á þá staðreynd að
Árni Magnússon fékk
handrit hvaðanæva
að af landinu. Handrit
voru skrifuð og lesin
um allt land og segja má
að hvert hérað geti státað af
dýrgrip í Árnasafni.
Eftirgerðum handrita
verður komið fyrir á sex
stöðum á landinu, á eða
nálægt þeim stöðum þaðan
sem Árni Magnússon fékk
þau. Jafnframt hefur hverju handriti
verið fengin fóstra, þjóðþekktur
einstaklingur sem lætur sér annt
um handritið, heimsækir það
á Árnastofnun og kynnist efni
þess, útliti og sögu með hjálp
handritafræðings. Það kemur svo í
hlut svokallaðrar fóstru að fara með
eftirgerð handrits heim í hérað og
opna sýninguna sem því er helguð.
Staðarhólsbók rímna sýnd í
Saurbæ, á Skarðsströnd og að
Laugum
Kjartan Sveinsson tónlistarmaður
fóstrar eftirgerð af Staðarhólsbók
rímna, sem er skinnbók frá fyrri hluta
16. aldar. Opnaði Kjartan sýninguna
ásamt Steindóri Andersen að
Tjarnarlundi í Saurbæ, sunnudaginn 28. apríl sl. Sýningin er
haldin í samvinnu við Byggðasafn
Dalamanna og Nýpurhyrnu ehf.
að Nýp á Skarðsströnd og styrkt
af Menningarráði Vesturlands. Frá
byrjun júní verður sýningin að
Laugum í Sælingsdal. Fræðari er
Rósa Þorsteinsdóttir.
Skáldskaparfræði til
Eyrarbakka
Charlotte Bøving
leikari fóstrar eftir-
gerð handritsins
Ská ldskapar f ræði ,
sem er skinnbók frá
um 1300. Opnar hún sýningu í
Húsinu á Eyrarbakka
föstudaginn 10. maí
kl. 18. Sýningin er
haldin í samvinnu
við Byggðasafn
Árnesinga og styrkt
af Menningarráði
Suðurlands. Fræðari
er Gísli Sigurðsson.
Physiologus fer á
Dalvík
Ragnar Stefánsson
jarðskjálftafræðingur
fóstrar eftirgerð
handritsins Physio-
l o g u s á s a m t
Hugleiki Dagssyni
myndasöguhöfundi.
Physiologus eru
blöð úr skinnbók frá því
um 1200. Verður opnuð
sýning á handritunum í
Menningarhúsinu Bergi
á Dalvík sunnudaginn
12. maí. Sýningin er
haldin í samvinnu við
Menningarhúsið Berg og styrkt af
Menningarráði Eyþings. Fræðari er
Svanhildur Óskarsdóttir.
Margrétar saga fer á
Skriðuklaustur
Frú Vigdís Finnbogadóttir,
fyrrverandi forseti Íslands, fóstrar
eftirgerð handrits Margrétar sögu,
sem er skinnbók frá um 1500.
Opnar hún sýningu á eftirgerð
handritsins á Skriðuklaustri í
Fljótsdal laugardaginn 18. maí.
Sýningin er haldin í samvinnu við
Gunnarsstofnun á Skriðuklaustri
og styrkt af Menningarráði
Austurlands. Fræðari er Guðvarður
Már Gunnlaugsson.
Flateyjarbók fer að Þingeyrum
Steinunn Sigurðardóttir fata-
hönnuður fóstrar eftirgerð handrits
Flateyjarbókar, sem er skinnbók
frá lokum 14. aldar. Opnar hún
sýningu á því á Þingeyrum í
Húnavatnssýslu föstudaginn
31. maí. Sýningin er haldin í
samvinnu við Þingeyrakirkju og
Ingimund Sigfússon og styrkt af
Menningarráði Norðurlands vestra.
Fræðari er Guðrún Nordal.
Kvæðabók úr Vigur
Bragi Valdimar Skúlason
textasmiður fóstrar eftirgerð
handritsins Kvæðabók úr Vigur,
sem er pappírshandrit frá 17. öld.
Opnar hann sýningu á því í Vigur
í Ísafjarðardjúpi í júní. Sýningin er
haldin í samvinnu við heimamenn í
Vigur og Byggðasafn Vestfjarða og
styrkt af Menningarráði Vestfjarða.
Fræðari er Margrét Eggertsdóttir.
Fréttir
Á Íslandi ríkir fulltrúalýðræði að
mestu. Það birtist okkur meðal
annars við þingkosningar þegar
lýðurinn streymir á kjörstað og
kýs sér fulltrúa til að fara með
völd. Vegna þess að hér ríkir
fulltrúalýðræði er mikilvægt
að þingið endurspegli þjóðina,
þá hópa sem þjóðin er samsett
úr. Tilfellið er nefnilega að
þó að þingmenn sem ekki
tilheyra sérstökum hópi eða
stétt, segjum sjómanna, séu
hópnum velviljaðir skortir þá
reynsluna sem felst í því að
tilheyra umræddum hópi og
geta því verið blindir á ýmsa
hagsmuni hópsins. Þess vegna er
fagnaðarefni að þingmenn hafi
sem fjölbreyttastan bakgrunn
en að sama skapi áhyggjuefni
ef hópar eða stéttir eiga sér ekki
fulltrúa á þingi.
Á Alþingi Íslendinga sitja 63
þingmenn. Það er því borin von
að allir hópar samfélagsins eigi
á hverjum tíma fulltrúa úr sínum
röðum. Ekki hefur undirritaður
áhyggjur af því að hagsmunir
kennara eða skólastjórnenda verði
fyrir borð bornir enda setjast fjórir
kennarar á Alþingi þegar nýtt þing
kemur saman. Fjölmiðlafólk hefur
heldur ekki þurft að hafa áhyggjur
af því að sjónarmið þess næði
ekki inn í þingsali enda ótölulegur
sá fjöldi þingmanna sem hefur
starfað um skamma eða langa
hríð á fjölmiðlum í gegnum tíðina,
bæði í hópi nýkjörinna þingmann
og eins á fyrri þingum. Prestar áttu
lengi fulltrúa á þingi þótt heldur
hafi þeim fækkað síðastliðin ár.
Lögfræðingar og hagfræðingar hafa
fyllt þingsalinn í áranna rás. Bændur
eiga nú fjóra fulltrúa og hafa ekki
staðið jafn sterkt um langa hríð.
Verra er hins vegar ef ákveðnir
hópar eru lengi án fulltrúa á þingi,
hafa jafnvel aldrei átt fulltrúa.
Innflytjendur hafa til að mynda
aldrei átt fulltrúa í hópi aðalmanna
á Alþingi, þó að innflytjendur hafi
tekið sæti sem varaþingmenn. Sama
gildir um fólk á mismunandi aldri.
Í hvert einasta skipti þegar
dregur að kosningum hefjast
vangaveltur um hvort hinn eða þessi
þingmaðurinn hyggist nú ekki draga
sig í hlé, fyrir aldurs sakir. „Hann
er nú að nálgast sjötugt“ er sagt og
fullfrískt fólk nánast dæmt úr leik
vegna þess að kennitalan þess segir
svo. Sama á við um það þegar ungt
fólk sækist eftir áhrifum á Alþingi.
„Hvað hefur hún fram að færa, 21
árs gömul stúlkan,“ er þá sagt og
eftir situr hópur fólks sem hefur
sameiginlega hagsmuni en engan
úr sínum röðum til að halda þeim á
lofti inni á Alþingi.
Þess vegna fagna ég kjöri tveggja
þingmanna í síðustu alþingis-
kosningum alveg sérstaklega.
Annars vegar kjöri Sigrúnar
Magnús dóttur og hins vegar kjöri
Jóhönnu Maríu Sigmundsdóttur.
Þessar tvær þingkonur Framsóknar-
flokksins eru nefnilega annars vegar
elsti þingmaður Alþingis og hins
vegar sá yngsti. Sigrún er fædd 1944
og verður 69 ára í næsta mánuði.
Jóhanna María er fædd 1991
og verður 22 ára, einnig í næsta
mánuði.
Auðvitað eiga þingmenn að
þjóna hagsmunum þjóðarinnar allrar
og ég efast ekki um að það reyni þeir
að gera sem best. Ég er líka viss um
að þær stöllur muni gera það. Það
er samt sem áður mikilvægt fyrir
ungt fólk að eiga fulltrúa á þingi.
Það er líka mikilvægt fyrir eldra
fólk að eiga fulltrúa á þingi. Það
vill nefnilega þannig til að þjóðin er
ekki bara á aldrinum 35 til 55 ára,
eins og stundum hefði mátt ætla af
aldurssamsetningu þingheims. / fr
STEKKUR
Af aldri þjóðar
350 ára afmæli Árna Magnússonar (1663–1730):
Handritin alla leið heim
– sex örsýningar um íslensk handrit settar upp sem næst upprunastöðum handritanna
Fóstrurnar samankomnar á Árnastofnun. Charlotte Bøving, Bragi Valdimar Skúlason, Kjartan Sveinsson, frú Vigdís
Finnbogadóttir, Hugleikur Dagsson og Steinunn Sigurðardóttir. Á myndina vantar Ragnar Stefánsson.
Mynd / Jóhanna Ólafsdóttir
Sýningarstandur Flateyjarbókar er með sama sniði og
sýningarstandar annarra handrita sem settir verða upp
víðs vegar um landið. Mynd / HKr.
Frá kynningu á verkefninu í Stofnun Árna Magnússonar.