Bændablaðið - 08.05.2013, Blaðsíða 33

33Bændablaðið | Miðvikudagur 8. maí 2013
Guðni Þorvaldsson og Ólafur R.
Dýrmundsson rita grein í síðasta
tölublað Bændablaðsins (24. apríl
2013).Tilefnið er ítölugerð fyrir
Almenninga í Rangárvallasýslu,
en þeir Guðni og Ólafur mynda
meirihluta ítölunefndar sem
úrskurðaði að óhætt væri að hefja
beit að nýju á Almenningum.
Greinarhöfundum er tíðrætt um
rannsóknir Rannsóknastofnunar
landbúnaðarins fyrir um hálfri
öld. Það voru sannarlega mjög
merkilegar rannsóknir í árdaga
beitarvísinda. Þær þróuðust þó
enn frekar og grunni þessarar
aðferðafræði var breytt á árunum
1983-1987. Ástand lands hefur sífellt
aukist að vægi í greinargerðum sem
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
hefur unnið að, á sama tíma og
þekkingu á því sviði hefur fleygt
fram. Það er ekki rétt sem greinar-
ritarar segja: að gömlum aðferðum
eða nálgun hafi verið „ýtt til
hliðar að frumkvæði Landgræðslu
ríkisins 1999“. Hins vegar var
ítrekað með skýrum hætti í bréfi frá
Rannsóknastofnun landbúnaðarins
til Landgræðslu ríkisins og
landbúnaðarráðuneytisins að
framþróun hefði átt sér stað í
þessari aðferðafræði. Þetta var talið
nauðsynlegt vegna þess að ýmsir
aðilar vildu „hanga á“ gömlum tölum,
jafnvel þótt nýjar aðferðir höfðu gert
þær ómarktækar. Greinarhöfundar
nefna að gömlu aðferðina hefði
mátt þróa frekar og bæta og taka inn
fleiri þætti. Það er einmitt það sem
var gert að hálfu Rala eftir 1983 og
því höfðu hinar gömlu beitarþolstölur
ekkert gildi lengur. Báðir höfundar á
skýrslu Landbúnaðarháskóla Íslands
um Almenninga tóku á sínum tím þátt
í endurskoðun á aðferðum við mat á
ástandi lands og beitarþoli með Ingva
Þorsteinssyni, og síðan áfram eftir að
hann hvarf af þeim vettvangi.
Greinarhöfundar nefna til sögunnar
bréf frá Ingva Þorsteinssyni frá árinu
1973, sem og að „einhverra hluta
vegna er ekki rétt vitnað í heimildina,
heldur er í skýrslunni gefin mun minni
gróðurþekja en í heimildinni stendur“.
Við þetta verður að gera athugasemd.
Skýrsla Ingva frá 1973 er ekki
frumheimild sem sérfræðingum LbhÍ
bar að nota. Öðru nær, Almenningar
voru skoðaðir að nýju að hálfu Ingva
Þorsteinssonar og samstarfsmanna
á árunum 1986-1988 og þá voru
gróðurkort hnituð með stafrænum
hætti. Þau gögn eru nákvæmari en
fram kemur í bréfinu frá 1973 og
eru því nýtt í umsögn LbhÍ, eins og
vera ber. Og stærð gróðurlendis er
engan vegin gerð minna en tilefni er
til í skýrslu LbhÍ. Gróðurkortið gefur
upp 560 ha lands með gróðri auk
uppgræðslusvæða (svipuð landstærð
og meirihlutinn nefnir í sýnu áliti)
sem er umreiknað í 343 ha algróið
land samkvæmt staðlaðri aðferð
(útreiknuð stærð þar sem búið er að
taka tillit til ógróinna bletta sem tekið
er tillit til við gróðurkortlagninguna).
Greinarhöfundar telja að
gróðurkortin hafi verið uppfærð með
hjálp nýrra loftmynda og því liggi
hugsanlega fyrir nýjar upplýsingar
um gróðurþekju Almenninga. Sú er
ekki raunin, en gróðurkortin hafa
verið lögð ofan á gervihnattamyndir
með stafrænni tækni. Hins vegar
könnuðu skýrsluhöfundar LbhÍ
stöðu helstu gróðurhverfa á svæðinu
og sannreyndu þannig kortlagningu
á vettvangi. Kortin standa ennþá
fyllilega fyrir sínu, enda þótt sums
staðar hafi orðið gróðurframvinda,
sem betur fer.
Greinarhöfundar telja að í skýrslan
feli ekki í sér beitarþolsmat. Það er
rangt. Skýrsluhöfundar LbhÍ taka
skýrt fram að Almenningar verði
enn að njóta friðunar fyrir beit, vegna
bágs ástand landsins og mikilvægi
þess að stuðla að áframhaldi þeirrar
gróðurframvindu sem hefur orðið í
kjölfar beitarfriðunar síðastliðna tvo
áratugi. Á Almenningum er ástand
vistkerfa ekki með þeim hætti að
komi til álita að reikna beitarþol á
þann gróður sem þar er, fremur en
annars staðar þar sem gróðurhula
er takmörkuð og jarðvegsrof mikið.
Það er í fullu samræmi við alþjóðleg
vísindi á þessum sviði; þar sem
jarðvegsauðlindin er hrunin og gróður
er takmarkaður skiptir mestu máli að
byggja upp höfuðstól náttúrunnar.
Jafnvel lítil beit hefur mikil áhrif á
svæðum þar sem svo er ástatt.
Undirritaður hefur gert alvarlegar
athugasemdir við ítölugerð meirihluta
ítölunefndar í bréfi til ráðherra
atvinnu- og nýsköpunarmála. M.a.
er því mótmælt að stærsti hluti
þess gróðurlendis sem meirihluti
ítölunefndar tiltekur sem beitiland
eru strjáll gróður á „ógrónu“ og
„hálfgrónu landi“ (yfirborðsflokkar
á kortum), og landgræðslusvæði.
Fleiri hafa gert athugasemdir eða kært
úrskurð meirihluta ítölunefndar, m.a.
báðir prófessorar Háskóla Íslands í
plöntuvistfræði.
Undirritaður leggur á það áherslu
að hagsmunir vegna beitar fyrir fyrir
nokkra tugi lambáa geta með engu
móti talist vega þyngra en hagsmunir
landsins á Almenningum. Að lokum:
Almenningar eru afar illa gróið svæði
þótt þar séu sannarlega gróin svæði
á milli. Um leið eru Almenningar
eitt merkilegasta landgræðslusvæði
landsins, þar sem fyrirsjáalegt er að
vaxi upp ríkuleg náttúruleg vistkerfi
þar sem náttúruauðlindir höfðu
áður hrunið gersamlega. Í niðurlagi
skýrslu LbhÍ um Almenninga segir:
„Það er grundvallarariði að
auðnir ættu að njóta beitarfriðunar.
Að auki er framleiðslugeta gróðurs-
ins takmörkuð, þar sem stór hluti
gróna landsins eru mosaþembur.
Framleiðni vistkerfa á Almenningum
er langt undir því sem gæti verið ef
gróðurþekja og gróðurfar væru í
samræmi við veðurfarsaðstæður á
svæðinu. Búið er að leggja í mikinn
kostnað og vinnu við landgræðslu á
Almenningum og víða á afréttinum
má sjá merki um gróðurframvindu
sem gæti, þegar tíma líða fram, leitt
til myndunar birki- og víðkjarrs
eða mólendis. Það þyrfti hins vegar
aðeins litla beit til að hægja á eða
stöðva þá framvindu og sumt af þeim
árangri sem náðst hefur með friðun
og landgræðslu á Almenningum
síðustu tvo áratugi yrði að engu.“
Ólafur Arnalds,
prófessor við Landbúnaðar-
háskóla Íslands og annar
höfunda skýrslu LbhÍ um
ástand jarðvegs og gróðurs
á Almenningum.
Landbúnaðarsaga Íslands
Síðla sumars kemur út ritverkið Landbúnaðarsaga Íslands eftir þá dr. Árna Daníel Júlíusson
sagnfræðing og Jónas Jónsson fyrrverandi búnaðarmálastjóra. Um er að ræða mikið og vandað verk
í fjórum stórum bindum, samtals um 1300 blaðsíður, með aragrúa ljósmynda, teikninga og korta.
Fyrstu tvö bindin fjalla almennt um sögu landbúnaðar á Íslandi frá örófi alda til okkar daga en
í tveimur seinni bindunum er greinum landbúnaðarins gerð ítarleg skil. Hér er á ferðinni fyrsta
heildarverk um íslenskan landbúnað, þar sem saga hans er rakin til okkar tíma.
Forsala
Forsala verksins er hafin og er veittur 25% afsláttur af fullu verði sem er kr. 29.990 en áskrifendur
greiða aðeins kr. 22.492. Vinsamlegast pantið fyrir 1. júní nk.
Verkið verður sent áskrifendum í ágúst-september.
Hægt er að panta verkið með eftirfarandi hætti:
Með því að senda tölvupóst á skrudda@skrudda.is.
Fara inn á heimasíðu forlagsins, www.skrudda.is,
og kaupa það þar í vefverslun.
Hringja í síma 552 8866.
Skipta má greiðslum í allt að fjóra hluta en þá verður að
taka það fram í tölvupósti eða hringja í ofangreint símanúmer.
Athugið að þegar pantað er þarf
eftirfarandi að koma fram:
Fullt nafn – Heimilisfang – Kennitala –
Greiðslukortanúmer og gildistími kortsins.
SKRUDDA
Um ítölu á Almenninga
Vertu með
okkur í liði !
Bókhaldið skapar grunninn og
greining á því segir margt um
búreksturinn. Margir bændur
senda inn búrekstrargögnin sín
sem er frábært. Enn frábærara
væri ef allir bændur sem sent
hafa inn gögnin sín sendi jafnframt inn samþykki til að nota
þau í gagnagrunni til úrvinnslu á rekstrartölum búanna.
Svo er líka alltaf pláss fyrir fleiri sem vilja senda inn gögn í
grunninn.
Saman byggjum við upp góðan grunn til hjálp-
ar búrekstrar greiningum, því fleiri gögn MEÐ
samþykki, því betra. Kynntu þér málið á www.
rml.is (valflipi hægra megin: Rekstrargögn-
grunnur).
Best er að senda inn í grunninn við skil
á virðis aukaskýrslunum og skattframtali
– setja það inn í það verkferli.
Vertu með í liðinu
– sendu inn gögnin og samþykki fyrir úrvinnslu þeirra !
Rekstrarhópur RML