Bændablaðið - 08.05.2013, Blaðsíða 40

40 Bændablaðið | Miðvikudagur 8. maí 2013
Þorsteinn Ólafsson, dýralæknir
sauðfjársjúkdóma hjá MAST, gefur
hér nokkur góð ráð á sauðburði
og leiðbeinir með nokkur atriði
varðandi burðarhjálp.
„Útbúið góða vinnuaðstöðu með
góðu, stóru vinnuborði þar sem aðeins
eru þeir hlutir sem þarf við sauðburðinn.
Góður vaskur með köldu og heitu
vatni og hitaketill og pottur til þess
að geta soðið vatn og fæðingasnúrur.
Tiltæk skal vera fata undir þvottavatn
og sótthreinsandi handsápa til að þvo
hendur og ytri fæðingarveg áður en
vitjað er um. Eigið svo nóg af sleipiefni
til að nota við burðarhjálp og munið
að sótthreinsa naflastrenginn með joði.
Lömbin eru viðkvæm fyrstu
sólarhringana og það er mikilvægt
að þau fái brodd á fyrstu þrem
klukkutímunum eftir fæðingu, því
hann gefur næringu sem heldur uppi
líkamshitanum og mótefni gegn
sjúkdómum, m.a. pestarsjúkdómunum
lambablóðsótt og flosnýrnaveiki, sem
flestar ær eru bólusettar fyrir. Gott er
að tryggja að spenarnir séu hreinir, það
minnkar líkur á kólísýkingum.“
Burðarhjálp
Leyfa á náttúrunni sjálfri að sjá um
burðinn og ekki að grípa inn í ef allt
virðist hafa eðlilegan gang. Ef eitthvað
er að og vísbendingar um að burðurinn
gangi ekki eðlilega, athugið eftirfarandi:
A) Þrýstingshríðir í meira en 2-3 klst.
án þess að belgurinn komi.
B) Meira en hálf klukkustund líður frá því að
belgurinn kemur án þess að sjáist í fóstrið.
C) Ekki sjást tvær klaufir koma fyrst.
D) Meira en ein klst. líður í næsta
lamb. Hildirnar losna eðlilega eftir 1-3 klst. Taki það
lengri tíma getur það verið vísbending um fleiri
lömb.
Grundvallaratriði við burðarhjálp
Þegar ljóst er að burðurinn mun ekki
ganga eðlilega er nauðsynlegt að grípa
inn í og finna út hvað er að. Hreinlæti
skiptir þá öllu máli. Þungaðar konur
og konur með ungbörn á brjósti ættu
að forðast að veita ám burðarhjálp,
einkum ef vart hefur orðið fóstur-
láts í hjörðinni, en í umhverfi kinda
geta leynst bogfrymlar (Toxoplasma
gondii) eða list eríusýklar.
Góð ráð á sauðburði og nokkur orð um burðarhjálp
– eftir Þorstein Ólafsson sérgreinadýralækni
Við upphaf sauðburðar á hverju
vori er ágæt venja að rifja upp góðar
vinnureglur og ráð, því vandamálin
sem upp koma eru yfrleitt svipuð frá
ári til árs. Hér á opnunni er að finna
heilræði úr ýmsum áttum sem flestir
sauðfjárbændur ættu að einhverju
leyti að geta heimfært upp á sig og
sínar aðstæður.
Lárus G. Birgisson er ráðunautur
í sauðfjárrækt á búfjárræktarsviði
Ráðgjafarmiðstöðvar landbúnaðarins.
Hann segir það geta verið mjög
gagnlegt og ekki síður fróðlegt fyrir
bændur að bera sig saman varðandi
vinnulag og aðferðir á sauðburði. „Ég
hef t.d. oft spurt bændur hvernig þeir
venji lömb undir aðrar ær, m.a. til að
athuga hvort þeir beiti sömu aðferð
og var notuð heima hjá mér, því hún
virðist ekki vera algeng en jafnframt
nokkuð árangursrík. Aðferðin er
eftirfarandi: Fyrst eins og flestir gera,
er að nugga lömbunum saman og aftan
í ána, best að sprengja belgi yfir lambið
sem vanið er undir og bleyta það vel í
legvatni, sérstaklega haus og rass þar
sem ærin þefar mest af lambinu. Næst
og það sem er frábrugðið í þessarri
aðferð, er að mjólka úr ánni á haus
og rass beggja lambanna og nudda
broddinum vel út. Með þessu blotna
lömbin enn betur af sömu lykt, sem er
um leið broddmjólkurlykt móðurinnar.
Mikilvægt er að mjólka einn til tvo
boga úr spenum til að hreinsa spenaop
og þá í leiðinni að kanna heilbrigði
júgursins. Það er ekki gott fyrir heil-
brigði lambsins ef fyrsti sopi þess
inniheldur skítatappa úr spenaopinu
sem getur innihaldið einhvern óþverra.
Útiskjól geta verið með ýmsum
hætti, m.a. með vindtefjandi neti
sem má festa á girðingar, (oft notað í
loftræstiglugga eða utan á stillansa).
Að sama gagni kemur gamli góði
striginn sem má rúlla vindmegin á
girðingar.“
Vansköpuð lömb
Lárus segir mikilvægt að bregðast rétt
við þegar vansköpuð lömb fæðast.
„Á hverju vori fæðast einhver lömb
vansköpuð og í flestum tilfellum er
vansköpunin háð tilviljunum. Ef hins
vegar fæðast fleiri en 2-3 vansköpuð
lömb undan sama hrútnum þarf að
hafa varan á. Ef vansköpuð lömb
hafa fæðst undan sæðingahrútum er
mikilvægt að tilkynna það til sauð-
fjárræktarráðunauta RML ásamt lýs-
ingu á vansköpuninni svo hægt sé að
gera viðeigandi ráðstafanir varðandi
ásetning sæðingastöðvahrúta næsta
haust.“
Sauðfjársæðingar, fangskráning
„Nánast allar sæðingar frá í desem ber
ættu að hafa verið skráðar beint inn í
www.fjarvis.is og því aðgengilegar
þar undir liðnum „Sæðingayfirlit“.
Einhverjir eiga enn eftir að skrá fang
og skal þeim bent á að skrá fang á
ærnar samkvæmt venju hvort sem er
á tölvutæku formi eða í bækur. Að
loknu voruppgjöri skýrsluhaldsins
er síðan hægt að bera saman skráðar
sæðingar og raunverulegan árangur.
Við fangskráningu áa í fjarvis.
is kemur fram valgluggi með öllum
notuðum sæðingahrútum og dag-
setning sæðinga. Ef valinn er hrútur
ákveðinn dag, þá birtast ærnar (í
glugganum) sem voru sæddar með
viðkomandi hrút þann dag. Þær ær
sem hafa haldið eru síðan valdar og
skráð sæðing er þar með orðin stað-
fest fang,“ segir Lárus að lokum.
/smh
Á sauðburði
Lárus G. Birgisson, ráðunautur.
Hvernig venja bændur lömb undir?