Bændablaðið - 08.05.2013, Blaðsíða 47

47Bændablaðið | Miðvikudagur 8. maí 2013
„Það hefur alltaf verið mikill
áhugi fyrir þessum bókum og
við væntum þess að það sama
sé uppi á teningunum nú,“ segir
Guðmundur Páll Steindórsson
ráðunautur, en bókin Byggðir
Eyjafjarðar 2010 kom formlega
út á aðalfundi Búnaðarsambands
Eyjafjarðar í Hlíðarbæ nýverið.
Vinna við bókina hefur
staðið um tveggja ára skeið,
en í þriggja manna ritnefnd
sem Búnaðarsamband Eyja-
fjarðar skipaði sátu auk
Guðmundar þeir Jóhann Ólafur
Halldórsson í Hrafnagilshverfi
og Valdimar Gunnarsson á Rein
II í Eyjafjarðarsveit. Þeir eru
höfundar að stærstum hluta texta.
Búnaðarsambandið gefur bókina
út í tilefni af 80 ára afmæli sínu
á liðnu ári.
Myndir af langflestum ábúendum
Í bókinni er umfjöllun um allar
byggðar jarðir, stök hús og gömul
býli á starfssvæði BSE við Eyjafjörð.
Guðmundur segir að um viðamikið
verk sé að ræða en t.d. eru birtar í
bókinni myndir af öllum bæjum og
langflestum ábúendum í héraðinu. Alls
er fjallað um 286 jarðir í Eyjafirði í
bókinni, 155 einstök hús og 292 gömul
býli. Þá er gerð grein fyrir eigendum
og/eða ábúendum og íbúum á hverju
býli, stutt lýsing er á legu jarðar og
tilgreind fjarlægð frá næsta kaupstað.
Eins eru taldar upp byggingar, sagt
frá ræktunarlandi og tíundaður fjöldi
gripa eða getið um annan búrekstur.
Að lokum er ábúendatal sem spannar
tímabilið 1991 til 2010.
Alltaf notið vinsælda
Búnaðarsamband Eyjafjarðar gaf
á sínum tíma út hliðstæðar bækur
sem miðuðust annars vegar við
árslok 1970 og hins vegar árslok
1990. Í síðarnefndu út gáfunni er að
finna ábúenda tal bú jarðanna aftur
til ársins 1900. „Þessar bækur hafa
um tíðina verið vinsælar og til á
flestum heimilum til sveita, en eins
veit ég að íbúar í þéttbýlinu, brott-
fluttir sveitamenn, eru áhugasamir um
bókina. Fólk hefur mjög gaman að af
því að fletta bókinni og skoða myndir,
bæði af ábúendum og býlum þeirra,“
segir Guðmundur.
Saga BSE undanfarin 20 ár
Í bókinni rekur Óskar Þór Halldórsson
sögu Búnaðar-sambandsins á
tímabililu 1991-2010, en hann ritaði
einnig sögu þess frá 1970 til 1990 í
síðustu útgáfu byggðasögunnar. Þá
er tekið fyrir hvert sveitarfélag frá
norðri og haldið inn héraðið, byrjað
á Fjallabyggð, þá Dalvíkurbyggð,
Hörgársveit, Akureyri og endað
á Eyjafjarðarsveit, en umfjöllun
um Hrísey og Grímsey falla undir
Akureyrarkaflann. Stuttar lýsingar
eru á hverju sveitarfélagi fyrir sig og
getið helstu breytinga sem orðið hafa
frá síðustu útgáfu Byggða Eyjafjarðar.
Yfirlitskort eru í bókinni af hverju
svæði fyrir sig.
Skólar, samkomuhús og kirkjur
Einnig eru í bókinni stuttar
lýsingar á þéttbýlisstöðum öðrum
en kaupstöðum ásamt myndum,
götukortum og íbúaskrám. Lýsingar og
myndir eru af skólum,
samkomuhúsum og
kirkjum en síðast í
hverjum sveitarfélaga-
kafla er skrifað um
gömul býli. Myndir eru
einnig af bæjum sem farið
hafa í eyði eða úr búskap
á tímabilinu sem um ræðir.
Ítarleg bæjarnafna- sem og
mannanafnaskrá er aftast í
bókinni.
Finnbogi Marinósson,
ljósmyndari á Akureyri,
annaðist mannamyndatökur
en stærstan hluta bæja mynda
tóku Jóhann Ólafur Halldórsson
ritnefndar maður, Hallgrímur
Einarsson á Urðum í Svarfaðardal og
Örn Stefánsson á Akureyri. Ásprent
á Akureyri annaðist
prentvinnslu, en þess
má geta að bókin er
í blaðsíðufjölda sú
stærsta sem þar hefur
verið prentuð, 672
síður.
Sala Byggða
Eyjafjarðar 2010
er hafin hjá
Búnaðarsambandi
Eyjafjarðar, Óseyri
2 á Akureyri. Þeir
sem ekki hafa tök á að
nálgast bókina þar geta pantað
hana í síma 460 4477. Þess má einnig
geta að nokkuð upplag er þar enn til
af Byggðum Eyjafjarðar 1990. Nýja
bókin kostar 17.000 kr. en útgáfan frá
1990 er seld á 4.000 kr.
Bækur
Ritnefndin gæðir sér á kökubita í tilefni af útkomu bókarinnar, frá vinstri: Guðmundur Páll Steindórsson, Jóhann
Ólafur Halldórsson og Valdimar Gunnarsson.
Sigurgeir Hreinsson, fráfarandi
formaður Búnaðarsambands Eyja-
fjarðar, kynnti bókina á aðalfundi
sambandins í Hlíðarbæ.
Bændasamtökin hafa gert
samning við Datamarket um
framsetningu á upplýsingum úr
verðlags grundvelli kúabús. Efnið
er aðgengilegt á heimasíðu BÍ
www.bondi.is undir flokkunum
félagsmál>verðlagsgrundvöllur
kúabús, sjá http://bondi.is/
pages/2478.
Efnið sem byggt er á er
verðlagsgrundvöllur kúabús sem
gefinn er út ársfjórðungslega af
verðlagsnefnd búvöru. Samkvæmt
lögum nr. 99/1993 ákveður
verðlagsnefnd búvöru lágmarksverð
til bænda fyrir 1. flokks mjólk og
leyfileg afföll af verði mjólkur sem
ekki stenst kröfur sem 1. flokks
mjólk. Nánari fyrirmæli um tilhögun
verðlagningar er að finna í 8. grein
laganna. Þar segir m.a.: „Ákvörðun
um lágmarksverð mjólkur skal
byggjast á gerð verðlagsgrundvallar
fyrir bú af hagkvæmri stærð, með
framleiðsluaðstöðu þar sem tekið
er mið af opinberum heilbrigðis- og
aðbúnaðarkröfum og hagkvæmum
framleiðsluháttum. Áætlað
vinnuframlag skili endurgjaldi
hliðstæðu og gerist hjá starfsstéttum
sem bera sambærilega ábyrgð á rekstri
og mæta hliðstæðum kröfum um
viðveru og færni.“
Síðan 1. janúar 2001 hefur
verðlagsnefnd unnið útreikninga sína
miðað við bú sem framleiðir 188.000
lítra mjólkur á ári með 40 kúm,
ásamt geldneytum. Áætlað er að búið
framleiði 3.947 kg nautgripakjöts á
sama tíma. Verðlagsnefnd ákveður ekki
verð á nautgripakjöti, líkt og mjólk.
Tekjur verðlagsgrundvallarbúsins af
nautgripakjöti voru síðast hækkaðar
í verðlagsgrundvellinum þann 1.
júní 2002. Verðlagsnefnd hætti hins
vegar verðlagningu á nautgripakjöti
1. september 1998.
Verðlagsnefnd aflar gagna um
þróun aðfangaverðs frá Hagstofu
Íslands og fleiri aðilum. Ákvörðun
um afurðaverðið er síðan tekin eftir á,
þegar áhrif verðbreytinga á aðföngum
á framleiðslukostnaðinn hafa verið
metin.
Notendur geta skoðað sundurliðun
einstakra tekna og kostnaðarliða eins
og verðlagsnefnd metur þá hverju
sinni og skoðað myndrænt.
Fyrsta myndin sýnir samantekt
– kostnaður og tekjur
Fyrsta myndin sýnir hvernig raun Þessi
mynd sýnir þróun heildarkostnaðar
við framleiðslu 188.000 lítra mjólkur
ásamt nautgripakjöti með 40 kúm ásamt
geldneytum. Hún sýnir einnig þróun
tekna sem eru samsettar af afurðaverði
fyrir mjólk eins og Verðlagsnefnd
ákveður það, beingreiðslum og tekjum
af sláturafurðum. Verð á nautgripa-
kjöti og sláturafurðum hefur ekki
hækkað síðan árið 2002. Einnig eru
gripagreiðslur sem teknar voru upp 1.
september 2006 ekki tilgreindar sem
hluti af tekjum búsins.
Önnur mynd ber þróun tekna og
gjalda verðlagsgrundvallarbúsins
saman við þróun vísitölu neysluverðs.
Breytingar á vísitölu neysluverðs
eru gefnar út mánaðarlega en
verðlagsgrundvöllurinn er birtur á
þriggja mánaða fresti. Þróun tekna
verðlagsgrundvallarbúsins er einnig
sýnd sem vísitala á þeirri mynd.
Önnur mynd sýnir skiptingu
tekna eins og þær eru skráðar
í verðlags grundvelli kúabús.
Verðlags nefnd ákvarðar verð á
mjólk frá afurðastöðvum til bænda.
Beingreiðslur eru greiddar sam-
kvæmt samningi um starfsskilyrði
mjólkurframleiðslunnar frá 10. maí
2004, með síðari breytingum. Verð
á nautgripakjöti og sláturafurðum
hefur ekki hækkað síðan 2002.
Einnig eru gripagreiðslur sem
teknar voru upp 1. september 2006
ekki tilgreindar sem hluti af tekjum
verðlagsgrundvallarbúsins.
Á öðrum myndum er þróun
framleiðslu kostnaðarins brotin niður
með sama hætti og gert er í verðlags-
grundvelli kúabús og þannig má greina
samsetningu og þróun heildarkostnaðar
við rekstur verðlagsgrundvallarbúsins.
Af myndinni má sjá hvenær helstu
breytingar hafa orðið. Magn aðfanga
hefur haldist óbreytt allan tímann
og því er hér eingöngu verið að
endurspegla verðbreytingar. Einnig
er farið yfir sundurliðun helstu
kostnaðarliða eins og þeir eru metnir
í verðlagsgrundvellinum. Einnig eru
myndir sem sýna nýjustu gildi tekna
og gjalda.
Markaðsbásinn
Erna Bjarnadóttir
hagfræðingur Bændasamtaka Íslands
eb@bondi.is
Þróun framleiðslukostnaðar
Mynd 1.
Mynd 2.
Byggðir Eyjafjarðar 2010
– fjallað um allar jarðir í ábúð, einstök hús og gömul býli.