Bændablaðið - 22.08.2013, Blaðsíða 30

30 Bændablaðið | Fimmtudagur 22. ágúst 2013
Ferðamönnum fjölgar og það
verður æ vinsælla að ganga
um landið. Styrking innviða
vegna þessarar ört vaxandi
atvinnugreinar gengur hægar
en skyldi. Síðasta ríkisstjórn
stofnaði Framkvæmdasjóð
ferðamannastaða og hugðist afla
honum tekna með gistináttagjaldi.
Hlutverk sjóðsins er að stuðla að
uppbyggingu, viðhaldi og verndun
ferðamannastaða, tryggja
öryggi ferðamanna og vernda
náttúru landsins. Einnig að
fjölga viðkomustöðum ferðafólks
og draga úr álagi á fjölsótta
ferðamannastaði. Enn er óljóst
hvað núverandi ríkisstjórn gerir
í þessu mikilvæga máli. Ótal aðilar
hafa lagt eitthvað af mörkum við
að styrkja innviði ferðaþjónustu,
ekki síst ferðaþjónustufyrirtæki
og ferðafélög.
Um daginn gekk undirritaður,
ásamt fleirum, Laugaveginn frá
Landmannalaugum til Þórsmerkur,
einnig yfir Fimmvörðuháls milli
Skóga og Þórsmerkur, og dvaldi á
Þórsmörk nokkra daga. Á þessum
fjölförnu gönguleiðum sá ég víða
jarðvegseyðingu vegna umferðar
göngufólks og fylgdist einnig með
sjálfboðaliðum vinna að því að
koma í veg fyrir slíka eyðingu og
um leið að greiða götu göngufólks.
Einnig sá ég hvernig stór svæði eru
að gróa upp, sem bæði er árangur
landgræðslu og sjálfsáningar birkis
og víðis.
Götur breytast í vatnsfarvegi
Íslenskur jarðvegur er að miklu leyti
gerður úr eldfjallaösku (gjósku) og
er því laus í sér og honum hættir
til að rofna og fljóta eða fjúka burt.
Gróðurþekjan bindur hann og þar
sem hún rofnar er voðinn vís. Það
gerist einmitt í götum sem fólk og
fénaður myndar með traðki sínu. Í
halla leitar vatn í slóðirnar og skolar
burt jarðvegi þannig að göturnar
dýpka og breytast í vatnsfarvegi.
Þannig götur verða illfærar
göngufólki, svo það myndar nýja
slóð við hliðina. Oftar en ekki kemst
vatn einnig í nýju götuna og grefur
hana líka niður og í þurru veðri tekur
vindurinn við. Þannig myndast ljót
rofsár eins og sjá má á meðfylgjandi
myndum. Hvað er til ráða?
Birkið er duglegt að sá sér
Við gengum m.a. margumrædda
Almenninga, sem styr stendur um
hvort skuli beita. Við sáum þar
tilsýndar nokkrar lambær á beit
á nýsánu og ábornu grasi. Þarna
hefur verið sáð í og borið á stór
gróðursnauð holt og hæðir og
myndast þar grashýjungur sem féð
sækir í. Hér verður ekki tekin afstaða
til hvort beit þessi sé réttlætanleg,
en þar hlýtur að skipta máli hvort
bændurnir fjármagna sjálfir
uppgræðsluna eða hvort hún er
kostuð af almannafé. Einnig skiptir
máli hve mörgu fé er beitt þarna,
í hve margar vikur að sumrinu og
í hve miklum mæli það leggst á
birkinýgræðinginn.
Birki sáir sér sjálft í þann
gisna svörð sem uppgræðslan
myndar og það gladdi okkur að
sjá í hve ríkum mæli birki nemur
land um allt þetta stóra svæði,
einkum á svonefndri Kápu nálægt
Hamraskógum og Þórsmörk.
Þarna þarf tvennt til: gríðaröflugan
birkifræbanka í Þórsmörk og að
yfirborð auðnarinnar sé bundið
með gisnu grasi, en ef það verður
of þétt nær birkifræið ekki að spíra.
Einnig var þarna talsvert af víði og
dálítið af eini. Flestar trjáplönturnar
voru smáar en vöxtulegar hríslur
innan um. Það var flott að sjá þetta
stóra svæði vera hægt og bítandi að
breytast í kjarrlendi, en þegar ég
fór þarna síðast fyrir 20 árum man
ég ekki eftir að hafa séð trjáplöntur.
Erlendir sjálfboðaliðar
Í Þórsmörk kynnti ég mér starf
erlendra sjálfboðaliða við að stöðva
jarðvegsrof á gönguleiðum og
jafnframt að gera stígana þægilegri
og öruggari fyrir göngufólk.
Frumkvöðullinn og verkstjórinn
heitir Chas Goeaman. Hann er
breskur og lærði til verka hjá bresku
sjálfboðaliðasamtökunum BTCV
sem starfað hafa frá því upp úr 1950.
Hin íslensku Sjálfboðaliðasamtök
um náttúruvernd (Sjá) sem starfað
hafa frá 1986 eru sprottin úr þeim
sama breska jarðvegi. Tilgangurinn
er að vernda náttúruna og gera
hana jafnframt aðgengilegri og
auðskiljanlegri fólki. Einnig að
gefa sjálfboðaliðunum jákvæða
náttúruupplifun og samveru. Við
vorum þarna nokkur frá íslensku
samtökunum í fáeina daga að
aðstoða þessa góðu gesti okkar og
einkum þó að kynna okkur starf
þeirra og læra af þeim.
Chas kom upphaflega til Íslands
sem sjálfboðaliði en starfaði síðan
hjá Umhverfisstofnun í áratug
við það að skipuleggja og stýra
vinnu erlendra sjálfboðaliða að
náttúruvernd í þjóðgörðum og
friðlöndum í umsjón stofnunarinnar.
Hann hætti þar fyrir tveimur árum
og fór að vinna að nýju verkefni
í Þórsmörk á vegum Skógræktar
ríkisins sem hefur umsjón með
svæðinu. Einnig koma þar við sögu
Vinir Þórsmerkur með fjárstyrk frá
Framkvæmdasjóði ferðamannastaða
og fleirum, og margs konar aðstoð
ferðaþjónustuaðila í Þórsmörk.
Chas er í Þórsmörk í allt sumar
með u.þ.b. 20 sjálfboðaliða og
dvelur hver þeirra allt frá tveimur og
upp í sex vikur. Um er um að ræða
ungt og öflugt fólk, flest rúmlega
tvítugt, margt við háskólanám eða
nýútskrifað. Þau sækjast eftir að
koma og kosta ferðir sínar sjálf.
Þau búa í tjöldum í Langadal og
matbúa við frumstæðar aðstæður
sitt eigið fæði en fá skaffað hráefni.
Þau eru flest borgarbörn og öðlast
þarna sérstaka lífsreynslu í mjög
nánum tengslum við íslenska
náttúru. Það ríkti þægilegur
samhjálparandi í hópnum og
vinnugleði. Vinnubrögðin voru öguð
og fumlaus. Chas lagði línurnar og
hafði sem flokkstjóra fólk sem hafði
öðlast reynslu af svona störfum. Allt
þeirra starf beindist að gönguleiðum
enda kallast verkefnið Thórsmörk
Trail Volunteers, með eigin vefsíðu.
Allt unnið með handverkfærum
Reynt er að láta það sem gert er
vera lítið áberandi og stígana það
aðlaðandi og þægilega að göngufólk
noti þá frekar en að ganga utan
þeirra. Að mestu leyti er notað efni
af staðnum. T.d. grisjaði Skógræktin
skógarlundi í Þórsmörk til að
fá trjávið og greinar til að hefta
jarðvegsrof og byggja þrep í stígana.
Grasrót og jarðvegur sem taka þarf
úr stíg er notað í að fylla upp í farveg
sem vatn hefur grafið. Allt er unnið
með handverkfærum og vandað til
verka.
Víða á fjölförnum stígum eru
leifar af þrepum sem ekki hafa
staðist álagið og gera lítið gagn,
jafnvel ógagn. Á leiðinni af
Fimmvörðuhálsi niður á Goðaland
sáum við mörg ónýt þrep sem fólk
virðist hafa byggt af góðum hug en
vanþekkingu. Þar bregst gjarnan að
reikna með rofmætti rennandi vatns
og að stýra vatnsrennsli þannig að
það skemmi ekki stíginn og valdi
jarðvegseyðingu. Chas og hans fólk
kann skil á þessu. Þeirra fyrsta verk
á hverjum stað er gjarnan að dreifa
vatnsrennsli þannig að það nái ekki
að safnast í nógu öflugan straum
til að hrífa með sér jarðveginn
úr stígunum. Þetta er gert með
sérstökum vatnsrásum (dren) og er
vandi að staðsetja þau og byggja
rétt. Oftast er notað til þess grjót
en stundum viður. Stundum þarf að
færa götuna til að hægt sé að tjónka
við vatnið.
Þessir ungu erlendu gestir okkar
eiga skilið hól og heiður fyrir það
sem þeir gera. Við Íslendingar eigum
að læra af þeim og virkja og mennta
íslensk ungmenni til slíkra verka.
Við í Sjálfboðaliðasamtökum um
náttúruvernd (Sjá) vinnum að því
og skipuleggjum styttri ferðir og
afmarkaðri verkefni fyrir Íslendinga.
Okkur hefur hin síðari ár ekki gengið
sem skyldi að ná til unga fólksins. Á
því viljum við ráða bót og þiggjum
alla aðstoð við það.
Þorvaldur Örn Árnason,
líffræðingur og formaður
Sjálfboðaliðasamtaka um
náttúruvernd (Sjá).
Stöðvum jarðvegseyðingu af völdum ferðamanna
Yfirlit um framleiðslu og sölu ýmissa búvara í júlí 2013
BRÁÐABIRGÐATÖLUR JANÚAR
júlí 2013
2013
maí 2013-
júl. 2013
ágúst 2012-
júlí 2013
Breyting frá fyrra tímabili, % Hlutdeild %
Framleiðsla júlí 2012 3 mán. 12 mán. m.v. 12 mán.
Alifuglakjöt 742.248 2.007.884 7.936.668 9,4 1,6 3,5 26,7%
Hrossakjöt 45.763 107.930 1.452.767 -27,2 -37,9 22,1 4,9%
Nautakjöt 330.564 1.042.750 4.248.421 8,4 5,1 3,7 14,3%
Kindakjöt 0 0 9.927.475 0,0 -100,0 3,2 33,5%
Svínakjöt 611.745 1.622.242 6.107.992 19,6 12,5 4,1 20,6%
Samtals kjöt 1.730.320 4.780.806 29.673.323 11,1 4,3 4,3
Sala innanlands
Alifuglakjöt 728.344 2.007.322 7.928.879 6,8 -0,7 5,1 31,9%
Hrossakjöt 58.560 140.541 602.730 125,2 21,5 7,7 2,4%
Nautakjöt 357.041 1.088.060 4.262.960 15,4 8,8 4,0 17,1%
Kindakjöt * 513.591 1.361.992 6.453.034 3,3 -11,3 -0,3 25,9%
Svínakjöt 589.502 1.466.894 5.625.952 15,6 0,0 -0,6 22,6%
Samtals kjöt 2.247.038 6.064.809 24.873.555 11,0 -1,2 2,2
* Sala á kindakjöti pr. mánuð er sala frá afurðastöðvum til kjötvinnsla og verslana.
Innflutt kjöt Árið 2013 Árið 2012
Tímabil janúar - júní
Alifuglakjöt 392.924 287.635
Nautakjöt 53.638 52.173
Svínakjöt 243.638 147.266
Aðrar kjötvörur
af áðurtöldu
24.433 17.793
Samtals 714.633 504.867
Framleiðsla og
sala búvara í júlí
Framleiðsla kjöts var 11,1%
meiri í júlí en í sama mánuði í
fyrra. Er það einkum svína- og
alifuglakjötsframleiðsla sem stendur
að baki þeirri aukningu. Síðastliðna
12 mánuði nam framleiðsluaukning
4,3% og má einkum rekja til mikillar
slátrunar hrossa síðastliðið haust.
Sala á kjöti var 11% meiri í júlí
en í sama mánuði í fyrra eða rösk-
lega 172 tonn af kjöti og er aukning
í öllum kjöttegundum, þó minnst
í kindakjöti 3,3%. Síðastliðna 12
mánuði hefur kjötsala aukist um
2,2%. /EB
Lagfærður stígur í brekku nálægt Sönghelli í Húsadal. Mynd / Þorvaldur Örn
Uppfylling í djúpum vatnsfarvegi
sem myndast hefur þegar vatn rann
eftir göngustíg. Mynd / ÞÖ
Búið að leggja vatnsrásir (dren) í
göngustíg. Kemur í veg fyrir að vatn
renni eftir stígnum. Mynd / ÞÖ
Þessi brekka á Almenningum er hluti af Laugaveginum. Hér rennur vatn
eftir götunni. Hún hefur verið færð til en vatnið eyðileggur nýju slóðina.
Mynd / Ragnheiður Elísabet Jónsdóttir
Víða á Almenningum er trjágróður að sækja í sig veðrið. Í bakgrunni er
Einhyrningur, handan Markarfljóts. Mynd / Ragnheiður Elísabet Jónsdóttir