Læknablaðið - 01.04.1973, Síða 62

80
LÆKNABLAÐIÐ
TAFLA 1
Árleg tíðni röntgenrannsókna.
Per 1000 of population
Period Medical x-ray examinations Mass chesl surveys Dental
Australia 1955-57 480 190
Austria 1955-58 67 25 —
Canada 1965 317 151 —
Denmark 1956 410 210 50
Japan 1960-64 449 445 14
Netherlands 1966-67 370 200 —
New Zealand 1963 366 113 118
Norway 1958 390 210 100
Sweden 1966 470 105 580
Switzerland 1957 640 190 140
United Kingdom 1957 280 95 40
United States 1964 530 87 288
menntunar þess starfsfólks, sem stjórnar
röntgentækjunum, og verður nánar komið
að því hér á eftir. Sömuleiðis er mikil-
vægt, að bæði læknastúdentar og tann-
læknastúdentar fái þegar í námi sérstaka
fræðslu um meðferð röntgentækja og
geislavarnir. Sú fræðsla kemur þeim til
góða síðar, hvort sem þeir starfa við rönt-
gengreiningu eða senda sjúklinga til rönt-
genskoðunar.
Annað mikilvægt atriði varðandi
geislavernd sjúklinga er tæknilegur útbún-
aður. ]STý tækni hefur á tiltölulega fáum
árum minnkað mjög geislaskammta starfs-
fólks og sjúklinga í röntgengreiningu, og
sú þróun heldur vafalaust áfram um fyr-
irsjáanlega framtíð. Hér verður tæknileg-
um útbúnaði röntgentækja ekki lýst, þar
sem slík lýsing hentar fyrst og fremst fá-
mennum hópi þeirra, sem stiórna röntgen-
tækjum.
Rétt er að gera sér grein fyrir því, að
viss grundvallarþekking er undirstaða
réttrar og öruggrar notkunar á geislum,
hvort sem um er að ræða geislun frá
röntgentækjum eða geislavirkum efnum.
Magn þessarar undirstöðuþekkingar fer
stöðugt vaxandi.
Eins og minnzt var á hér að ofan er
einna mikilvægast, að sá starfsmaður, sem
stjórnar röntgentækinu og tekur röntgen-
myndina, hljóti næga fræðslu, og finni þá
ábyrgð, sem á honum hvílir. Hann getur
bezt verndað sjúklinginn gegn óhóflegri
og óþarfri geislun. Enginn skyldi stjórna
geislunartæki án þess að hafa nægilega
þekkingu og hæfni í rannsóknaraðferðum
og undirstöðuþekkingu í geislaeðlisfræði
og geislalíffræði. Að sjálfsögðu verður ekki
komizt hjá notkun röntgengeislunar í
læknisfræði þrátt fyrir líffræðileg áhrif
hennar. Hér verður að velja meðalveg
sem oftar. Sé þess gætt, að forsendur séu
fyrir hendi, að starfsfólkið, sem fram-
kvæmir röntgenrannsóknina, og það, sem
túlkar hana, hafi nægilega þekkingu á
sínu starfi, er ekki um að ræða umtals-
verða hættu. Aftur á móti verður að berj-
ast á móti óþarfri og óhóflegri notkun
geislunar.
Þegar talað er um ,,biologisk“ áhrif
geislunar, verður að hafa einhverja við-
miðun. Án þess að fara hér út í nákvæma
skilgreiningu eininga, skal þess aðeins get-
ið, að geislun er einkum mæld í tvenns
konar einingum, sem í flestum tilfellum
eru mjög líkar. Einingar þessar eru rönt-
gen (r) annars vegar og rad hins vegar.
Eru geislaskammtar, eða það magn geisl-
unar, sem sjúklingar verða fyrir, gefnir
upp sem fjöldi röntgen eða rad.
Yfirleitt er talað um þrenns konar
geislaskammta, sem allir segja nokkuð til
um líffræðileg áhrif geislunar. Þessif