Læknablaðið - 01.04.1976, Page 36

72
LÆKNABLAÐIÐ
Arinbjörn Kolbeinsson
ÖLDRUNARSJÚKDÓMAFRÆÐI SEM NÁMSGREIN
í LÆKNASKÓLUM
Öldrunarsjúkdómafræði getur verið
veigamikill þáttur í þeirri viðleitni að
ráða bót á því ástandi í nútímaþjóðfélagi,
sem nefnt er ellivandamál. Þetta vanda-
mál hefur margar hliðar og margþættar
orsakir og er nauðsynlegt að líta á það
í heild, því vandinn verður ekki leystur til
neinnar hlítar nema allar orsakir séu tekn-
ar til athugunar samtímis og öllum tiltæk-
um aðferðum til úrlausnar þeitt í sam-
hæfðu starfi.
Vandamál aldraðra eru heilsufarsleg, fé-
lagsleg og fjárhagsleg, en hafa auk þess
djúpstætt mannúðar- og menningargildi
Vandamálin snerta einstaklinga, þæði unga
og gamla, fjölskyldur, stærri samfélagshópa
og þjóðfélagið í heild.
Vegna vanþróaðrar verkaskiptingar nýt-
ast þjóðfélaginu hvorki starfskraftar né
reynsla aldraðs fólks eins og vera ber.
Læknafélag íslands hefur haft heilsu-
gæzlu aldraðra sem aðalmál á læknaþingi.
Þá hefur verið fjallað um málið í tímariti
hjúkrunarfræðinga, einnig af Rauða krossi
íslands og mörgum fleiri aðilum.
Vegna skorts á starfsvettvangi fyrir heil-
brigt aldrað fólk og einnig vegna sjúk-
dóma, andlegra og líkamlegra, fer oft svo
að aldrað fólk verður útlagar í nútíma
þjóðfélagi nægta og neyzlu, sjálfum sér
og öðrum til byrði á ótímabæran hátt.
Meginorsakir vandamálsins eru félagsleg-
ar, fjárhagslegar og heilsufarslegar. Alla
þessa þætti vandans má að verulegu leyti
leysa, en þurfa allir að leysast samhliða,
ef góður árangur á að nást. Við úrlausn
þessara verkefna er fyrst og fremst þörf
á þekkingu, velvilja og skilningi. Undir-
staða slíks er aukin menntun og menning.
Félagslegri stærð og aukningu vandamáls-
ins er unnt að lýsa með þeim staðtölum,
sem sýna hlutfallslega aukningu þeirra,
sem verða 70 ára eða eldri á næstu ára-
tugum.
Fjárhagsleg stærð málsins kemur að
nokkru í Ijós þegar litið er á þær gífur-
legu fjárhæðir, sem þróuð þjóðfélög verja
nú til heilbrigðis- og tryggingamála, en
þetta nemur hjá menningarþjóðum 10-30%
af heildartekjum þjóðfélagsins. íslendingar
eru enn við neðri mörkin hvað þessi fjár-
framlög snertir. Verulegur og vaxandi hluti
af þessu fé fer í ellistyrki og heilsugæzlu
aldraðra. Er mikils um vert að allt þetta
fé nýtist á sem hagkvæmastan hátt fyrir
einstaklinginn og þjóðfélagsheildina.
Heilsufarsleg vandamál aldraðra eru
flókin en verða þeim mun viðráðanlegri,
sem meiri þekking á eðli þeirra og úr-
lausnaraðferðum er tiltæk. Fjölbreytni
þeirra sjúkdóma, sem herja á aldraða er
mikil og tíðni sjúkdóma oft há. Gangur
einstakra sjúkdóma og einkenni þeirra
margbreytileg og oft frábrugðin því sem
gerist hjá yngra fólki. Starfsgeta, félags-
leg aðstaða og félagsleg afstaða í þjóðfé-
laginu er háð heilsunni öðru fremur, en
heilsan er einnig háð þessum þáttum. Sjúk-
dómsmyndin er oft vandráðin, margir sjúk-
dómar herja samtímis, sjúkdómshorfur eru
torráðnar, meðferð flókin og vandasöm.
Vegna stöðu þessara sjúklinga í heilbrigðis-
kerfinu, er sjúkdómsgreining þeirra og
lækning oft framkvæmd við lakari skilyrði
en almennt tíðkast fyrir yngri borgara.
Þetta er ekki eingöngu ómannúðlegt, held-
ur jafnframt félagslega og fjárhagslega
óhagkvæmt fyrir þjóðfélagið.
Greining og meðferð sjúkdóma hjá öldr-
uðum verður með ári hverju vaxandi þátt-
ur í starfi heimilislækna. Einnig verður
stöðugt þörf aukinnar sérþekkingar á þess-
um sviðum læknisfræðinnar innan hinna
ýmsu heilbrigðisstofnana. Öldrunarsjúk-
dómafræðin (geriatri) er venjulega skil-
greind sem einn þáttur lyflæknisfi'æðinnar.
er fæst við greiningu og meðferð hinna
ýmsu sjúkdómsforma, sem einkum koma