Fréttatíminn - 12.11.2010, Blaðsíða 16

Þ
ær systur Ingibjörg
(50) og Sigurlína (53)
búa yfir óhuggnanlegri
sögu ofbeldis, bæði and-
legs og kynferðislegs,
af hendi eiginmanns móðursystur
þeirra. Þær fluttu með fjölskyldu
sinni, þar af sex af níu systkinum, á
neðri hæðina í húsi ofbeldismanns-
ins árið 1969. Móðir þeirra var þá
ófrísk að níunda barninu og faðir
þeirra á sjó. Þær segja máginn hafa
borið með sér óþokka frá fyrstu
kynnum – en verið spennandi. Hann
hafi áunnið sér traust Ingibjargar
áður en hann beitti hana kynferðis-
ofbeldi og nauðgaði – jafnvel svo að
börn sæju til. Hann hafi ekki náð á
sama hátt til Sigurlínu, enda eldri,
en brotið hana niður andlega. Hann
hafi notað hvert tækifæri sem gafst.
Þær segjast ekki vera þær einu sem
eigi sögu um ofbeldi af hendi þessa
manns, en það sé ekki þeirra að upp-
lýsa um reynslu annarra. Hann hafi
einnig leitað á önnur börn í götunni
og komist upp með það. Maðurinn
sé Ægir Geirdal Gíslason, frambjóð-
andi til stjórnlagaþings.
„Við erum fegnar því að hann stíg-
ur þetta skref því það gefur okkur
færi á að bera málið upp,“ segja þær
systur. Þær segja frá reynslu sinni af
Ægi á netinu í bréfi sem þær sendu
stórfjölskyldu sinni í september
fyrir tveimur árum, á eitt hundrað
ára minningarafmæli ömmu þeirra.
Bréfið birtu þær á dögunum og hefur
vefsíðan fengið yfir fjörutíu þúsund
heimsóknir. „Í baráttu okkar í gegn-
um árin reyndum við að sækja stuðn-
ing til fjölskyldunnar. Við leituðum á
röngum stað. Við finnum hann núna
þegar við galopnum málið eftir ára-
tuga baráttu og drifkrafturinn er
gífurlegur,“ segja þær.
Þöggun í fjörutíu ár
Þögn og þagnarmúr í fjörutíu ár.
„Það er óttinn og net hans hefur ver-
ið spunnið í kringum ofbeldið. Fólk
telur sér trú um að það verndi sig og
sína fjölskyldu með því að þegja og
verndi þá sem eru í kringum ofbeld-
ismanninn,“ segir Sigurlína. „Á það
treystir hann. Það er öryggisnetið
hans,“ botnar Ingibjörg.
Samkennd þeirra systra skín í
gegn þar sem þær sitja á Duus-hús-
um í Keflavík. Rokið dynur á húsinu.
Þær systur hafa staðið saman þótt
þeim finnist sem stórfjölskyldan hafi
ítrekað reynt að stía þeim í sundur.
Ingibjörg hafi gárað vatnið með því
að opinbera minningar sínar um
barnaníðið og í kjölfarið hafi verið
hringt í Sigurlínu og spurt hvernig
hún hafi það eftir orrahríðina. Af-
mæli ömmu þeirra hafi verið vendi-
punktur, tíminn þar sem þær ákváðu
að ættingjar þeirra gætu ekki leikið
tveimur skjöldum, þeir þyrftu að taka
afstöðu með eða á móti ofbeldinu.
„Við berum ábyrgð. Við öll sem vit-
um af kynferðisofbeldi í garð barna
berum ábyrgð á meðan ofbeldismað-
urinn fær að vera óáreittur. Hvernig
eiga börn að stíga fram og greina frá
ofbeldinu ef fullorðna fólkið þegir?“
spyrja þær systur.
„Bréfið var okkar stóra útspil fyrir
tveimur árum. Við vorum búnar að
reyna allt og bjuggumst við miklum
viðbrögðum. Við héldum að fólkið
okkar myndi nota tækifærið og stíga
fram, sem það gerði ekki.“ Þær syst-
ur byrja og botna setningar hvor
annarrar og lýsa vonbrigðum sínum.
„Við fórum í sorgarferli enn á ný.“
Skelfilegt, segja þær. „Við vissum
ekki hvaða skref við myndum stíga
næst en við vissum þó að við gæf-
umst aldrei upp og hættum ekki fyrr
en tekið verður á vandanum.“ Þær
eru ekki hræddar við viðbrögðin
við frásögninni heldur undirbúnar.
Brotin séu Ægis. Hann sé rót vand-
ans, ekki þær. Hann þurfi að taka
afleiðingunum, ekki þær. Hann eigi
að bera ábyrgð á gjörðum sínum,
sem séu ástæða þess að þær standi
upp og segi sögu sína. Þær vilja að
afleiðingarnar verði þær að hann
verði tekinn úr umferð og misnoti
ekki fleiri börn.
Reyndu oft að rjúfa þögnina
„Brotin gagnvart okkur stóðu yfir í
langan tíma og það skal enginn telja
mér trú um að hann sé hættur og
hafi hætt þarna. Enginn hefur reynt
að stöðva hann,“ segir Ingibjörg.
„Hvers vegna ætti hann að hætta?“
Þær segja: „Allt fullorðið fólk sem
þekkir Ægi og veit um brot hans,
þekkir sögu hans og hefur lent í hon-
um, þarf því að stíga fram og hjálpa
okkur að taka niður þetta öryggis-
net í kringum hann. Fólk reynir nú
að brjótast út eftir að bréfið komst á
netið. Það þarf gríðarlegan stuðning
til að fylgja því skrefi eftir.“ Þær gera
þá kröfu á fullorðið fólk sem stendur
næst Ægi að það hætti að finnast
það þurfa að vernda fjölskyldu hans.
„Hún á engan séns nema að fólk rífi
sig úr vefnum.“
Þær lýsa því hvernig stuðningur-
inn, sem þær hafa hvor af annarri,
sé forsenda þess að þær tókust á við
vandann. „Ég hefði aldrei komist í
gegnum sögu mína og baráttu hefði
Sigurlína ekki verið til staðar,“ segir
Ingibjörg og greinir frá því hvernig
hún reyndi í gegnum tíðina að greina
frá kynferðisofbeldinu. Fyrst þegar
hún slasaðist á grunnskólalóðinni
og grét, var óstöðvandi í sólarhring;
miklu lengur en slysið gaf tilefni til.
„En það áttaði sig enginn á því að
eitthvað annað væri að.“ Svo síðar
eftir að hún lenti í alvarlegu vinnu-
slysi, tæplega sautján ára gömul,
þegar hún missti vinstri handlegg-
inn í fiskvinnsluvél á Suðurnesjum.
„Þá fyrst koma fram minninga-
brot, sem ég hafði bælt niðri, og ég
segi foreldrum mínum frá reynslu
minni. Þá lokar mamma á systur
sína,“ segir Ingibjörg. „Já, mamma
og pabbi tóku afstöðu með okkur,“
segir Sigurlína og Ingibjörg segir
að í því hafi falist styrkur. „En ég sá
samt eftir því að hafa opnað á þetta
því vandamál fjölskyldunnar urðu
svo mikil. Ég kunni ekki að takast
á við þau og lokaði strax aftur. En
við hvert einasta áfall í lífinu helltist
minningin yfir mig og það var ekki
fyrr en ég brotnaði sjálf sem ég gat
unnið úr reynslunni.“ Það var í kjöl-
far þess að Ingibjörgu var tæplega
þrítugri nauðgað við kirkjugarð af
óþekktum manni sem réðst á hana.
Umfangsmikil leit var gerð að nauðg-
aranum, þar sem ekkju hafði verið
nauðgað viku fyrr á þessum sama
stað þegar hún vitjaði leiðis eigin-
manns síns. Málið komst í fjölmiðla.
„Ferlið sem fór þá í gang var svo
rétt. Allt samfélagið var á því að brot-
ið hefði verið svo rangt. Réttlætis-
kenndin var mikil,“ segir Ingibjörg.
„Já, lögreglan notaði okkur sem beit-
ur. Við vorum gerðar út til þess að
reyna að ná manninum,“ segir Sig-
urlína og Ingibjörg lýsir því hvernig
æskuminningarnar um barnaníð-
ið helltust enn á ný yfir hana. „En
enginn vildi svo hlusta á þegar ég
sagði frá þeim eða vildi hjálpa mér
að klára málið. Það væri fyrnt. Það
sýndi mér hvað kóngulóarvefurinn
var þétt spunninn,“ segir Ingibjörg,
og Sigurlína tekur við.
Endaði í tætlum á geðdeild
„Hún bað mig að bera vitni í málinu
[gegn Ægi]. Það ætlaði ég að gera
og það kom aldrei annað til greina
en að segja frá og segja sannleikann.
Ég trúði því að tekið yrði á þessu. Ég
beið og beið og beið. Það var ekk-
ert gert,“ segir Sigurlína. Kona sem
í æsku hafði verið nágranni þeirra og
með reynslu af ofbeldi Ægis hafi ver-
ið tilbúin að bera vitni, en hafi heldur
ekki verið kölluð til. „Það var þagað,
því kerfið ræður ekki við barnaníð-
inga. Þetta væri ekki sama vanda-
málið ef það gerði það,“ segir Ingi-
björg. „Alltaf finnst okkur við hafa
gengið á vegg, en eftir á að hyggja
hefur dropinn holað steininn,“ segir
hún. „Það er skelfilegt að búa yfir
þessum upplýsingum og enginn vill
taka við þeim. Enginn vill gera neitt
við þær.“ Á endanum varð reynslan
Ingibjörgu það erfið að hún fékk
taugaáfall. Hún var lögð inn á geð-
deild í kringum 1990.
„Ég vissi ekki að ég væri svona
illa farin á sálinni. Við hvert áfall í
lífinu komu minningabrot um kyn-
ferðisofbeldið upp á yfirborðið. Fyrst
hélt ég að það væri ímyndun og að ég
væri klikkuð. Það tók mig tvö ár að
krafsa mig út úr því ástandi. Það eru
árin tvö sem ég grét. Ég var brotin í
tætlur.“ Hún var þá orðin móðir telpu
og segir að á þessum tíma hafi hún
orðið að velja á milli þess að sinna
móðurhlutverkinu eða gefa hana frá
sér, hugarangistin hafi verið slík.
„Ég var ekki orðin það veik að ég
gat valið og ég valdi réttu leiðina.“
Hún hafi kostað mikla vinnu. Ingi-
björg lýsir því hvernig hún var undir
læknishendi í tíu ár. Eftir þau hafi
verið kýrskýrt í huga hennar hvað
hún þyrfti að gera.
„Ég safnaði kjarki og lagði reynslu
mína á borðið. Ég fékk ekki tæki-
færi, ég var fryst úti. Fjölskyldan fór
strax í leiki þagnarinnar,“ lýsir Ingi-
björg.
„Hann var ógnin í hverfinu og það
vissu það allir. Allir vissu að hann
var ekki traustsins verður, en ekki af
hverju,“ segir Sigurlína. „Af honum
segir enginn sömu sögu. Hann brýt-
ur misjafnlega á fólki og auðvitað
byrjaði hann á því að brjóta eigin fjöl-
skyldu niður.“ Hann hafi brotið kon-
una sína niður, það hafi verið fyrsta
skrefið. „Þegar hann eignaðist börn
notaði hann þau sem vopn á hana,“
segir Ingibjörg. „Svo gerist það sem
ég óttaðist mest. Hún verður vegg-
urinn sem ég rekst á. Hún er það
ennþá og allt fólkið í kringum okkur
og hana telur sig vera að vernda hana
með því að stíga ekki fram.“
Krefja ættingja um afstöðu
Þær systur lýsa því hvernig margir
í fjölskyldunni hafi reynt að halda
samskiptum á báða bóga. „Það er
ekki hægt. Við höfum lokað á það.
Við skildum við þá,“ segja þær. „Við
upplifðum það sem svik þegar ætt-
ingjar okkar sem fengu bréfið héldu
áfram að vera í þöggunarliðinu. Þeir
gátu ekki gert það án þess að gera
sögu okkar að lygi.“
Baráttan í gegnum árin segja þær
að hafi verið mjög kaflaskipt en Ingi-
björg segir þó að ekki hafi skort á
andlega aðstoð við þær systur. „En
hin hliðin, sú sem snýr að ofbeldis-
manninum, er alltaf í lausu lofti. Það
tekur enginn á honum. Það er ekk-
ert í umhverfinu sem styður að það
Rufu þagnarmúr um ofbeldi í æsku
Léttir, loksins viðbrögð
og nú er á okkur hlustað,“
segja systurnar Ingibjörg
og Sigurlína (53) Ólafsdæt-
ur. „Þögnin hefur verið í
kringum okkur í fjörutíu ár.
Við stigum ekki út í gær.
Við gerðum það fyrir tutt-
ugu árum og veggurinn
hefur þykknað ef eitthvað
er.“ Þær vísa í þagnarmúr
sem reistur hefur verið
í kringum barnaníðing
í stórfjölskyldu þeirra,
sem beitti þær ofbeldi
fyrir áratugum. Þær krefja
ættingja sína um afstöðu
og vilja að þjóðin taki
ábyrgða nú þegar hún viti
af níðingnum.
Þær systur hafa snúið
bökum saman frá því
að þær deildu reynslu
sinni af ofbeldinu sem
mágur móður þeirra
beitti þær. Ingibjörg
lýsir Sigurlínu sem
klettinn í lífi sínu.
Ljósmynd/Hari
Ég vissi ekki að ég
væri svona illa farin á
sálinni. Við hvert áfall
í lífinu komu minn-
ingabrot um kyn-
ferðisofbeldið upp á
yfirborðið.
16 fréttir Helgin 12.-14. nóvember 2010